Белгили тренер, художник ва спорт чалышывчу



Бизин баянлыкъ:

Гьюсен Магьамаев – Россияны ат къазангъан тренери, РФ-ни билим беривюню ат къазангъан къуллукъчусу, РФ-ни орта билим беривюню гьюрметли къуллукъчусу, ДР-ни физкультура ва спортуну ат къазангъан къуллукъчусу, «Йылны инг яхшы тренери» деген номинацияда «Алтын белбав» милли савгъатын къазангъан.


«Дагъыстан Республиканы алдындагъы къуллукълары учун» деген медаль булан савгъатлангъан.

________________________________________________________________



Буйнакск райондагъы «Дюньяны беш яны» деген школа-интернаты Халимбекавул юртда ерлешген. О къурулгъанлы 20 йыл тамамланды. Мунда охуйгъан яшлар оьзге школаларда йимик орта билимлер алагъандан къайры, спорт булан да машгъул бола. Демек, спорт ярышларда ортакъчылыкъ этип, савлугъун бек­лешдире, гёрмекли уьстюнлюклени де къолда эте.




Ачыкълашдырып айтгъанда, бираз алда спортну ушу-саньда журасындан Москва шагьарда оьтгерилген Россияны чемпионатында ва спорт турнирде бу школадан баргъан 32 яшны 30-у медаллар къазанып къайтгъан. Ярышларда 350 яш ортакъчылыкъ этген. «Дюньяны беш яны» деген школа-интернатны яшлары ес болгъан савгъатланы 17- си – алтын, 10-у – гюмюш, 3-сю де – бронза медаллар.



Халимбекавул юртдагъы биз оьзюню гьакъында айтагъан школа-интернаты ерлешген абзаргъа гиргендокъ да, адамда айрыча бир башгъача гьислер уяна. Башгъа ерге гелгенде йимик боласан. Бинаны ясалгъан кюйлери, гьатта школа-интернат тутгъан майдандагъы яшыллыкъ адамгъа тамаша тие. Озокъда, бу мукъаятлыкъгъа ва башгъачалыкъгъа Гьюсен Магьамаевни касбусу художник болгъаны да таъсир этгенине шек ёкъ.



Гьюсен булан биз Дагъыстан чебер училищеде бирче охудукъ. Муаллимибиз Агьмат Рамазанович дарслардан сонг яшланы бир гюбюн дзюдо ябушувгъа уьйретме гьаракат этди. Гьюсен спортзалдан чыкъмай эди. Ону эки тюрлю пагьмусу барлыгъы о заманда да гёрюне эди. Училищеде илинип бола­гъан, бек къужурлу суратлары булангъы «Мастихин» деген сатиралы тамгазетни де ол чыгъара эди. О замангъы Совет Союзуна белгили «Крокодил» журналда да Гьюсенни карикатуралары чыкъды. Йыллар оьтюп, СССР-ни художниклерини союзуну члени де болду.



Куба уьлкесини тахшагьары Гаванада 1987-нчи йыл оьтгерилген выставкада «Гран-при» савгъат къазанды.1989-нчу йыл огъар «Дагъыстан комсомолну премиясыны лауреаты» деген савгъат да тапшурулду. Ол – 18 халкъара выс­тавканы ортакъчысы. Янгыз оьзюню выставкаларын Магьачкъала, Москва шагьарларда ва Америка, Италия, Япония, Болгария, Германия, Швейцария уьлкелерде де оьтгерген. Яратывчулу­гъуну гьакъында «Художник», «Смена», «Крокодил», «Огонёк», «Юность» ва оьзге тюрлю журналларда язылып макъалалар чыкъды. Ону гьакъында «Гьюсен Магьамаевни ёллары», «Халимбекавулда ушу», «Танылмагъан танышлар», «Оьрленив» деген кинофильм­лер чыгъарылгъан. Олар СССР-ни Пачалыкъ комитетини, СССР-ни баш телевидениесини таклифине гёре гьазирленген. Американы «Верона Вонтез» деген студиясы да Гьюсенни гьакъында «Сабур къылыкълы ябушувчу» деген кинофильм чыгъаргъан.



Адамгъа эки тюрлю, бир-бирине ошамайгъан пагьмулар берилсе де, ол оланы къайсы буса да бирине айрыча ювукъ болмаса бажарылмай. Гьюсен Магьамаевни спорт ёлда етишген уьс­тюнлюклери бек гёрмекли деп эсиме геле. Тренер гьисапда ол оьзюне берилген пагьмуну бары да янындан гёрсетме бажарды. Спортну каратэ журасындан 1980-нчи йылдан тутуп, биринчилей Дагъыстанны ва Россияны жыйым командаларын къуруп, оланы баш тренери болуп ишледи. Бизин Дагъыстанда гюнтувуш ябушувда усталыкъны, спорт­ну оьр даражагъа гётерген адам Гьюсен Магьамаев экенине ону таныйгъанлар гьакъ
юрекден мюкюр бола. Инг аслусу, ол бир керпич де тизилмеген бош ерде «Дюньяны беш яны» деген школа-интернат ачып, шунча биналар къуруп, тренер гьисапда да бажарывлу гьаракат юрютюп, уллу уьстюнлюклеге етишген.



Школа нечик къурулгъанны гьакъында айтмагъа тарыкъ экенни ойлашгъанда, мен ол уьягьлюсю булан Россиядан Дагъыстангъа къайтгъанда, Халимбекавул юртдан олагъа уьйлер ишлеме деп берген ерге салынгъан темир вагон гёз алдыма геле. Шо абзарда ол сурат этивню ва спортгъа уьйренивню студиясын ачды. Школа шондан башланды.



Гьюсенни уьягьлюсю Ольга Николаевна МГИМО-ну битдирип, Москвада яхшы ерде ишлейген касбусун да къоюп, агьлюсю булан Дагъыстандагъы Халимбекавул юртгъа гёчгени къатынгишини оьзюню эрине оьр даражада эдепли болуву булан бирче ону адамлыкъ даражасыны да бийиклигин гёрсете. Школаны аякъгъа тургъузувда Ольга Николаевна кёп иш юрютген адам. Гьар мюгьлетде дегенлей Гьюсенни янында инг ювукъ къурдашыдай табылгъан, болагъан кёмегин этген.



Бир гезик мен Гьюсенни янына баргъанда, яшлар гече къалагъан ерлени гёрюп, олагъа сувукъ болмаймы деп сорадым. Ол: «Сувукъдан эсе адамгъа иссилик пайдалы экенни бирев де токъташдырмагъан», – деп жавап берди. Яшлар агъачдан этген заманлыкъ уьйлерде яшай эди. Мен тамаша болдум, кёбюсю Россиядан гелген яшлар, тренерни абуру бар саялы, ону янына гелген деп ойлашдым. Сонг ону къурдашлары Прибалтикадан вагон булан уьйлер ишлеме материаллар йиберди. Тюзюн айтсам, о вакъти ерли гьакимлер Гьюсен не сюегенни англап да билмей эди.



Йыллар гетип, этилген ишлер гёрюнюп, Магьамаевни аты Дагъыстанда, айрокъда спорт булан машгъул бола­гъанланы арасында айрыча абур булан айтыла башланды. Халимбекавуллу, районлу яшлар, ата-аналар да ону анг­лап, спорт жанланыв гётерилди.



Бираз алда мен бу школагъа гиргенде, ону ичиндеги алышынывлагъа тамаша болдум. Школа-интернатны тарбиялав ишлеге къарайгъан завучу Мадина Маметова ва баш тарбиялавчу Шамил Мусаев булан лакъыр этдик. Олар берген баянлыкъгъа гёре бугюн школада 280 яш охуй. Оланы арасында къызъяшлар да бар. Ишлейгенлени санаву – 98.




Школада эки уллу спортзал бар. Бирисинде – ушу-саньда, экинчисинде спортну тхэквандо спорт жураларындан тренировкалар юрюле. 300 яшгъа ери булангъы ашхана да бар. Дарс юрюлеген кабинетлер – 20. Компьютер класлагъа 12 компьютер салынгъан. Интерактивный доскасы булангъы кабинет де ишлей. 2015-нчи йылны март айыны 5-нде янгы ишленген бинаны биринчи къабаты къурулуп иш гёрме башлагъан. Онда 8 кабинет бар.



Спорт уьстюнлюклени санаса, Гьюсен Магьамаев къургъан школа-интернатны гьакъында бир китап язма чакъы да олар кёп. Шо уьстюнлюклени хыйлылары оьзге уьлкелерде де белгили. Оланы бир нечесин къысгъача эсгермесе болмай.



Школада тарбиялангъан Муслим Салигьов 2006-нчы йылда «Король кунг-фу» деген атгъа ес болгъан. Европадан ол шолай оьр даражагъа гётерилген спортчуланы биринчиси. Ондан къайры да, Муслим Салигьов 5 керен дюньяны чемпиону деген атны алгъан. 3 керен Европаны чемпиону болгъан. Ол 2008-нчи йылда Китайны тахшагьары Пекинде оьтгерилген Олимпиадада биринчи ерге гётерилген.



Школаны инг гёрмекли яшларыны арасында 3 спортсменни аты айрыча абур булан айтыла. Бозигит Атаев дюньяны 5 керен, Европаны 3 керен чемпиону болгъан. Жанхуват Белетов дюньяны 3 керен, Европаны 5 керен чемпиону, Муслим Салигьов «Алтын белбав» деген милли савгъатгъа да ес болгъан.



Бу охув ожакъда тарбиялангъан Гьажи Умаров 2012-нчи йылда Лондон шагьарда оьтгерилген Олимпия оюнланы ортакъчысы эди. Атаев Зайнутдин спортну паратхеквондо журасындан юрюлеген ярышларда дюньяны чемпиону ва Россияны 5 керен чемпиону болгъан. Школа къазангъан бары да савгъатланы санаву 3520 медальдан оьтген. Алтын медаллар – 2435, гюмюшлери – 619, къалгъанлары – бронза медаллар.



Гьюсенни таныйгъанлар огъар «философ» деп де айта бола. Ол бек теренден ойлашагъан адам. Неге «Дюнья­ны беш яны» деп атны къойгъансан школагъа дегенде, ол булай дей:


– Школаны аты гьазирине англашылмай буса да ярай. Огъар яш нас­луну оьсювюню маънасы салынгъан. Квадратны дёрт яны бар. Дюньяны да – дёрт яны –темиркъазыкъ, къыбла, гюнтувуш, гюнбатыш. Халкъланы бири-биринден айырагъанлыкъ да дёрт тюрлю янындан амалгъа геле: тюсю, миллети, дини ва пачалыкъ ватандашлыгъы. Шулар – аслу гьалда адамлардан бир-бирине ювукълукъну тайдырагъан белгилер. Шону англап, яшланы гьариси оьзюнде къаркъара гючню, хасият токъташдырывну, гьакъыл оьсювню ва къылыкъ тазалавну таъсирлерин болдуруп бажарса, олар пирамиданы янындан айланып, оьзлени бир-биревден айырагъан янлардан уьст гелип, оьрге гётериле. Дюньяны бешинчи янына чыгъып токътай. Шолайлыкъда, олар адамлыкъ билимден, космосну законларындан, ич дюньясыны байлыгъындан пайдаланып, таза яшажакъ.



Озокъда, школаны аты орус тилде дагъы да маъналы чалына буса да ярай – «Пять сторон света». Биревлеге гьазир англашылмайгъандан къайры, башгъалагъа о бирдокъда англашылмай. Гьона шо – Гьюсен Магьамаевни яшав ёлуна, къылыкъ тарбиясына, этген ишлерине, етишген оьрлюклерине ошашлы. Ону, бир янындан, англама къыйын, бириси янындан, оьтесиз тынч.



Мекенли танымакъ учун оьзюнгню де заманлыкъгъа буса да ону кебине гийирмесенг бажарылмай. О бек къы­йын иш. Тек къайсы къыйын ишни де ахырына чыкъма бажарыла. О гьакъда оьзю Гьюсен Магьамаевни яшав ёлу да бек арив шагьатлыкъ эте.

Набиюлла Магьамматов.


СУРАТЛАРДА: Гьюсен Магьамаев;


спорт-школаны яшлары.



Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля