Яшлар ял ала


Бугюнлерде республикабызны бары да районларындагъы лагерлерде яшланы ял алагъан заманы. Лагерлени масъалаларыны айланасында каникуллар башлангъынча газетни бетлеринде макъала да ерлешдирилген эди ва ерине барып бу масъалалагъа къайтажагъыбызны билдирген эдик.


 


Алдагъы жумада шогъар байлавлу болуп, Буйнакск районда ерлешген лагерлеге барып, охувчулагъа билдирген кюйде, лагерлени масъалаларына ­янгыдан къайтмагьа токъдашдым. Буйнакск район Дагъыстан Респуб­ликаны таптюп районларыны бири гьисап этиле. Таза гьавасы, гёзел табиаты булангъы районну инг арив ерлеринде яшлагъа ял алмагъа бир нече лагерлер де ерлешген. Районну Оьркъазаныш, Гьаркас, Манасавул юртларында агъачлыкъланы ва оьзенлени ягъа­ларында къурулгъан лагерлерде бугюнлерде де яшлар ял алып тура.



Ёлгъа чыкъгъынча, оланы ишине байлавлу лагерлени гьалын да сорап къарадым. Натижада «Терменлик» деген лагерь инг яхшысы, «Орлёнок» деген лагерь буса инг бузукъ даражада гьисаплана. Шогъар гёре мен бу лагерлени экисине де барып, оьзюмню гёзлерим булан гёрмеге токъташдым. «Терменликге» бармакъ учун, Буйнакск шагьарны оьр янындан чыгъып, Агъачкъаланы ва Манасавул юртлардан оьтюп гетмеге герек.



«Терменлик» алда Совет Союзну заманында туристлени къабул этеген база болгъан. Сонггъа таба о ерде лагер этилген. Лагерлеге ял алма барагъан яшланы алда шагьарда бир ерге жыйып, барын да бирче автобуслар булан гелтире эди буса, гьали яшланы ата-анасы оьзлер гелтирип етишдирмесе амалы ёкъ. Буйнакск шагьарда, ахтарып къарагъанда, лагерге алып барагъан вахтовый автобус да ёкълугъун англадым.





Гьасили, лагерге бармакъ учун оьзюнгню машининг ёкъ буса, такси тутмагъа герек. Мисал учун, «Терменликге» таксилени 500-550 манатгъа гьайдай. Гьаркас бойда ерлешген лагерлеге буса 1500 манатгъа етишдире. Барагъан ёллары яман экени саялы, таксилени гьайдавчулар лагерлеге багъып гьайдама сюймейгенин де англатдылар.



Оьрде де эсгергеним йимик, «Терменликге» эртенокъ ёлгъа тюшдюм. Буйнакск шагьардан чыкъгъандокъ, лагерге бармакъ учун Агъачкъалагъа багъып буруласан. Юртгъа гиргенче ерлени атлары язылгъан гёрсетив такъталар да бар.



Гьасили, Агъачкъала ва Манасаул юртланы къынгыр-чонгур, сув ашагъан ойтанлы ёлларындан оьтюп, Терменликге ювукъ бола барабыз. «Терменликге» гётериле туруп, ювукъ болгъан сайын, алдынгда гёрюнеген агъач­лыкъланы бийлеген мамукъ йимик акъ булутлагъа гетерилип барагъандай боласан. Ёлланы бузукълукъларына да къарамайлы булутлагъа мингендей болуп «Терменликге» етишдим.



Эртенокъ лагерни эшиклери ачылгъан. Гирген ерде аманлыкъны сакълайгъан къуллукъчуларыны гиччи уью бар. Гелгенимни билдирейим деген мурат булан ачылгъан эшикге багъып абатландым. Хабары гючлю, менде гьайы ёкъ деп, къайтып тюшюп лагерни абзарына юрюдюм. Гертиси, шо вакъти терезеден гёрген буса ярай, чыгъып гелип мурадымны сорады. Негер гелгенимни англатгъан сонг, лагерни директоруна ерли мени узатды. Гертилей де, «Терменлик» арив, таза табиатны гёзел еринде ерлешген. Эртенокъ лагердеги яшлар зарядка этмеге чыгъып, вожатыйлары ва тренерлери булан доланып тура эди. Лагерни директору Ислам Муртазалиев мени алдыма чыгъып къаршылады. Сёз ёругъунда огъар:



– Аманлыкъ болдурув акъсаймы, гиргендокъ чыгъып къарай­гъан гиши де болмады, – деймен. Лагерни эшиги ачылгъаныны себебин ял алмагъа гелеген экинчи сменаны яшлары барысы да гьали де гелип битмегенлиги булан англатды. Шо гюн, гертилей де, экинчи сменаны къабул этеген ахырынчы гюн болгъан экен. Шолай да, Ислам Абдулкеримович аманлыкъны болдурагъан къуллукъчулагъа бирдагъы буварыв этежегине инандырды.



«Терменлик» лагер гьисапда 1995-нчи йылда яшланы къабул этмеге башлагъан. 350 яшны къабул этип ерлешдирмеге гёз алгъа тутулгъан буса да, лагер гьар сменасында 220 яшны къабул эте. «Терменликде» яшлар 3–5 ятыв ерлери булангъы уьйлерде яшай. Гьар уьйде онгайлыкълар да бар. Яшлар къуллугъуна гече-гюндюз къыргъа бармагъа герекмей.



«Терменликни» директору Ислам Муртазалиев мени булан яшлар турагъан уьйлерден айланды. Барысы да таза, жыйнакълы, гьар йыл ярашдырыв ишлени этегени гёрюне. Ислам Муртазалиев де эсгерген кюйде, лагерге гелеген яшлар да гьар тюрлю бола. Тамлагъа ябушдурулгъан обойланы йырта. Гьар йыл тюгюл, бир-бир гезиклерде гьар сменадан сонг ярашдырмагъа, ямама герекли ерлер бола.



Лагерде гюнде 4 керен аш бериле. Гьар гюн таза емишлер, акъ къатыкъ ва башгъа тарыкъ герек ашамлыкъ маллар алына. Гертилей де, бираздан лагерде эртенги аш бериле башлады. Ашханасына лагерни баш вожатыйы Мадина Адалова булан бардыкъ. Гьар отрядны яшларындан бир-нечеси вожатыйы да булан аш столланы къуруп гьазир этелер. Шо гюн эртен сют шорпа, йымырткъа, кама, бишлакъ, сютлю какао ва экмек бериле эди. Яшлар ва лагерни къуллукъчулары булан мен де аш хапдым. Гертилей де, эртенги ашына бир сёз де тапмассан. Яшлар да кёп сююп ашайгъаны гёрюне.





«Терменлик» яшланы спортгъа къуршайгъан ва савлугъун беклешдирив булан машгъул лагер гьисап этиле. Мунда вожатыйлардан къайры яшланы спорт булан машгъул этеген тренерлери де бар. Хасавюрт районну Яхсай юртундан гелген 10 йыллыкъ Юсуп деген яшгъа: «Лагерде нечикдир, ушатамысан?» – деп сорайман. «Ушатаман, дагъы да гележекмен», – дей ол. Яшланы биринден-бири алып, оьзен ягъагъа чыгъагъанын, гьар тюрлю спорт оюнлар ойнайгъанын айтып-айтып йибердилер.



«Терменликден» сонг Буйнакск шагьаргъа ювукъда ерлешген «Орлёнок» деген лагерге гетдим. «Орлёнок» Комсомольское деген оьзенни ювугъунда ерлешген. Тюзю, лагерге ювукълашгъандокъ, мунда Совет Союзну заманына гелип къалгъандай боласан. Лагерни бир-бир биналарында пионерлени ва Ленинни суратлары илинген. «Орленок» 1952-нчи йылда ачылгъан. Гьалиги биналар буса 1970- нчи йылларда къурулгъан.



Мени лагерни абзарында директору Завур Шабаев къаршылады. Лагерни къуллукъчулары гьариси оьзюню иши булан машгъул. Янгы сменагъа топлар ва яшланы ял алывуна тарыкълы болагъан башгъа малланы гелтирип ерлешдирип тура. Абзарда бузулгъан ерлери булангъы скамейкаланы ярашдыра.



«Терменликде» яшлар 3 къатлы бир бинада яшай буса, «Орлёнокда» бир къатлы бир нече бинада ерлешдириле. Яшлар 7 ятыв ери булангъы уьйлерде яшай.



Мунда шо гюн яшланы лагерге 3-нчю сменагъа къабул этеген биринчи гюн эди. Лагерни абзарында яшланы бир бёлюгю янгы гелмеге башлагъан. Оланы ата-анасы гирип яшлар туражакъ уьйлени тергей.



Бирисине:



–Къайдан гелгенсиз, лагерни ушатдыгъызмы», – деп сорайман.



–Каспийск шагьардан гелгенбиз, гьали яшлар туражакъ ерлеге къарайбыз, яшлар ушатса, бизге башгъа тюгюл, яман гёрюнмей, – дей. Мени лагерни биналарындан алып айланагъан баш вожатый Сакинат Арсланова мунда гьар йыл Дербент, Хасавюрт, Къызылюрт, Новолак, Тлярата, Чарада, Табасаран ва Буйнакс районлардан да яшлар гелегенин эсгерди.



–Гьар йыл къайтып, къайтып гелеген кёпден къурдашларыбыз болуп къалгъан яшларыбыз да бар, – дей ол. – Бу йылгъы 3-нчю сменагъа 250 яш гелмеге тарыкъ. Гьар йыл, шолайлыкъда, «Орлёнок» 750 яшны къабул эте. Завур Шабаевни айтывуна гёре буса, 3-нчю сменагъа яшланы ата-анасындан 400 арза гелген. Лагерде ахшам берилеген сют къатыкъны да гьисапгъа алгъанда, яшлагъа 5 керен аш бериле.



Сакинат Арсланова яшлар турагъан уьйлени гёрсетген сонг, медпунктда, ашюйде, яшлар ашайгъан ашханада болдукъ. Медпунктда бары да дарманлар, биринчи кёмекни болдурагъан бары да ясандырывлар ерли- еринде. Тиши авруп къалса да, яшланы шагьаргъа алып чапмагъа тюшмей. Стоматология кабинети де бар. Ашюй тюзюн айтмагъа герек, тазалыкъгъа йыртыллай эди десем де ялгъан болмас, ашбазлар буса, сайламлы емишлени, яшылчаланы тюш аш учун тазалап онгарып, аш этмеге белсенип айлана эдилер. Яшлар ашайгъан ашхана да таза, мекенли ясандырылгъан.



Янгыз яшланы «къуллукъларына» барагъан ерлер къырда ерлешген. Яшлар къуллугъу саялы къыргъа бармагъа борчлу бола. Сакинат Арсланова лагерде гьар тюрлю яратывчу ишлер, кружоклар юрюлегенин, гьар смена учун маданият, спорт, сурат этив чаралар, конкурслар да юрюлегенин эсгерди. Шо гьакъда, демек, яхшы тарбиялав ишлер юрютген лагерлени арасында гетген жумада лагерлени яшлар ял алып битген биринчи сменасыны гьасиллерин чыгъарагъан ДР-ни билим беривге ва илмугъа къарайгъан министерлигинде болгъан генгешде Буйнакс районда ерлешген «Орлёнок» деген лагер де эсгерилди.



Озокъда, лагерлерде бугюнлерде барында да бир йимик онгайлыкълар яратылмагъан, харж масъалалар бар. «Орлёнокну» директору Завур Шабаев де эсгерген кюйде гёрсетилеген харж заманында етишмей. Июн айны 18-нде ишлемеге башлагъан лагерлеге июль айны 31-нде харж гелген. Лагерни къуллукъчуларына да шо себепден алапалар гечигип бериле.



Умуми айтгъанда, мени гёзюмден, къаравумдан, Буйнакск районну лагерлерине яшланы ял алмагъа йибермеге ярай. Ата-анасына талчыкъмагъа себеплер ёкъ. Бир-бир онгайсызлыкълар буса, балики, яшланы чыныкъдырадыр.



Яшланы къабул этмеге гьазир тюгюл лагерлеге буса, тергевлени натижасында ишлетмеге ихтияр берилмеген. Шолайлыкъда, масала, Буйнакск районда ерлешген лагерлени арасында «Данко», «Горная речка» дегенлери ва башгъалары ачылмагъан.



 

Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля