«УЛЛУ ЮРТНУ МАСЪАЛАЛАРЫ ДА УЛЛУ БОЛА»



Яхсай, алимлени ахтарывларына гёре, 17-нчи юзйылны экинчи яртысында къурулгъан ва башлапгъы заманда огъар Ташгечив деп айтыла болгъан. 1825-нчи йылда юртлулар орус эки генералны оьлтюргенге пача асгерлер юртну яллата ва халкъын гючден гьалиги Яхсай бар ерге чыгъара. Башлап бу ерге Янгы Яхсай деп айтылып турса да, артда янгы деген сёз тая.

                                       


Гьали бир гюн мен Яхсайгъа бардым ва юрт башчысы Алибек Байсонгуров булан ёлукъдум. А.Байсонгуров 1971-нчи йылда Яхсайда тувгъан. Юртда орта школаны битдиргенде, Дав-Денгиз флотда 3 йыл асгер борчун кютген. Шондан къайтгъанда, милициягъа ишге тюше ва 1999-нчу йыл болгъанча ишлей. Ишлеп турагъан кюйде ол Воронеж шагьардагъы экономика правовой институтда охуй ва юрист болуп чыгъа. Ону охуп битгенде Алибек тюрлю-тюрлю ерлерде низамны ва идараланы сакълав фирмаларда ишлей.


2009-нчу йылда ол юртгъа къайта ва юртдагъы «Яхсай» деген МУП-гъа директорну заместители болуп тюше. Шо йылны ахырына директору да бола.


2016-нчы йылны сентябр айында Яхсай юртну администрациясыны башчысы болуп сайлана.


–Мен бойнума уллу намус алагъанны биле эдим, – дей ол, мени булан лакъыр эте туруп. – Уллу юртну масъалалары да уллу бола чы. Бизден алдагъылар да шо юкню юрютген, мен де юрютермен. Юртну белгили этеген – ону абурлу ва алим адамлары. Шо яндан алгъанда мен олагъа ошама къаст этемен.


Топуракъны уьстюнден бир вакътиде кёп эришивлер болду. Шо заманда хозяйство кётюрлюкге салынгъан эди. Тыш управляющийни ишлерине де кёп халкъ къаршы эди. Гьали гьал шо яндан алгъанда яхшылашгъан. Район администрацияны башчысы Жамболат Салавов ерли хозяйствону башчысы этип Адил Гереевни салды. Ол бек бажарывлу адам, аз заманны ичинде 2 минг гектардан да артыкъ ерни сюрдю, чачды ва гелим алма башлады. Янгы техника алынды. Шонда да янгыз ерли адамланы ишге ала. Бав салгъан, къушчулукъ фермалар къура. Мен ону заместители болуп ишлеп турдум. Бек бажарывлу ва гьалал адам. Налогланы биринчи тёлей. Шолай да, бизин юртда 2500 гектар ер ижарагъа бериле. Шонда юртлулар ашлыкъ болдура, люцерна чача.


А.Байсонгуров айтагъан кюйде, ижарачыланы бир пайы налоглар тёлемей инжите, бирдагъы йылгъа дыгъар этилмесе, ишлеме имканлыкъ бермейсиз деп сёз бола. Юртлулар авлакъланы чачгъандан къайры да, гьайванчылыкъ, къушчулукъ булан машгъул. Юртда 42 тюкен бар. Шолай да, 2 школа, бир школа-интернат, яшлар баву, яшланы яратывчулугъуну район уью, керпич завод бар. Юртну гьалы гьали шайлы къолай. Алда юртгъа Яхсайсувну заралы кёп бола эди. 2012-нчи йылда ташгъын болгъанда, сув юрт къабурланы бир боюн алып гетген эди. Юртну эки де янын къошагъан кёпюрню де чёкдюрме аз къойду.


Шону ярашдырывда да ДР-ни Гьукуматыны Председателини заместители Гьасан Идрисович Идрисов кёп кёмек этди. Тапшурув берилгенден сонг «Мостострой» деген къурум кёпюрню 40 гюнден къуруп, 9-нчу май байрамгъа юртлулагъа савгъат этди. Яхсайсув йыллар бою агъа туруп, интернат ерлешген боюн ашап, шайлы ювукъ болгъан эди. Шо масъаланы чечмек учун да бир нече йыл гетди. Гетген йыл «Сув ягъаланы якълав» деген къурум ишлени бир бёлюгюн этди. Къоркъунчлукъ толу таймагъан. Тёбенде ерлешген юртланы сув алагъаны да алда этилген сув гьавузну эрневлери бузулгъан саялы бола. Артдагъы 20 йылны ичинде о ярашдырылмагъан ва ичи тазаланмагъан.


Гьар йыл районда тазалыкъны конкурсу оьтгериле. Яхсай бир сама савгъатлы ерге чыкъмагъан, тек гьали гьал шайлы къолайлашгъан. Юртну алдагъы башчысы Рустам Къадиев айтгъан кюйде, юртну айланасындан кёп нас тайдырылгъан.


Жамият советде шо масъала гётериле ва башлап шо гьал нас тёгеген ерлер ёкъ экенге, гьар адам оьзюне онгайлы ерге тёгегени саялы да бола эди. Артда шолай ер белгиленди, гьали юртда жумада 3 керен насны ташый­гъан транспорт бар.


Гьали юрт авуллагъа пайлангъан ва гьарисине бир иш тапшурулгъан.


–Менден алда ёлбашчылыкъ этип тургъан Рустам Къадиев де юртгъа кёп пайда этди, – дей А. Байсонгуров. – Юртну ортасында «Уьстюнлюкню майданы» деген ер онгарылгъан. Юртгъа гирип гелеген ер ишленди. Уллу ёлдагъы бары да багъаналагъа юзге ювукъ ярыкълар салынды. Давда къалгъанлагъа салынгъан эсделик мукъаятлы этилип ярашдырылды. Айланасына тереклер орнатылды ва гюллер чачылды. Онда тазалыкъны сакъламакъ учун бир адам да белгиленген.


Алибек школаланы, почтаны, больницаны ёлбашчылары, межитни активи булан даим байлавлукъда. Оланы тапшурувларына ва ёравларына да тынглай. Яхсайгъа ювукъда от тюшювню сёндюреген бёлюк ишлей. Шо бёлюк ювукъ арадагъы юртланы ва къотанланы аманлыгъына да къарай.


Мен Алибекге гьар юрт администрацияны маясы жыйылгъан налоглардан гьасил болагъанны айтып, нечик жыйылагъанны гьакъында да сорадым.


– Шо янындан алгъанда, налогланы жыйыв яман тюгюл, мал-матагьгъа ва топуракъгъа берилеген налогланы 2016-нчы йылда 100 процентге толтургъанбыз, – деди. –Гьали бу йылны налогларын жыйма да башладыкъ.


Алибекге эсгерилген ишлени кютювде район жыйынны депутаты, Яхсайдагъы школа-интернатны директору Майя Камиловна Салаватова, бирдагъы район депутат Гасулбек Магьамматов, эки де школаны директорлары, атасы – юртдагъы ветеранланы советини председатели Анвар Байсонгуров ва башгъалары бек кёмек этелер. Сёз ёругъуна гёре айтса, Яхсайдан давгъа 950 адам чыкъырылгъан, шолардан 250 адам тюгюл къайтмагъан. Шолардан да бугюнге – Къасум Къубатов сав. Алибек администрацияны къуллукъчулары да булан барып, оьзюне 102 йыл болагъан ветеранны – Ватанны якълавчуларыны гюню булан да къутлагъан.


Давда болгъанланы ва шонда жанын къурбан этгенлени атлары даимге эсде къалсын учун, оланы барыны да атлары юрт ортадагъы эсделикни мармарташына язылгъан. Оланы игитлик гёрсетгенлерини атлары юртну орамларына тагъылгъан. Шолайлыкъ булан администрация яшёрюмлени патриот ругьда тарбиялавгъа да оьзлени къошумун эте.


Яшёрюмлени тарбиялав гьакъда сёзюбюзню давам эте туруп, оланы спорт булан машгъул болагъанына чыкъдыкъ. Юртну оьктемлиги, дюньяны эки керен чемпиону болгъан Али Порсукъовну аты унутулмай, кёбюсю яшлар огъар ошама къарай.


–Спорт бизин юртда да яман салынма­гъан. Юртда тай бокс, бокс, тутушуп ябушув, футбол секциялар яхшы ишлей, – дей Алибек Байсонгуров. – Юртда Али Порсукъовну атындагъы спорт школаны филиалы бар, шону тарбиялавчулары белгили спортчугъа ошама къарайлар. Юртлу тренер Али Сосураевни яш боксёрлары район ва республика ярышларда савгъатлы ерлени ала. Шолагъа ярышлагъа барма гьар заманда да кёмек этебиз. Оьзюбюз гьакъ береген бирдагъы тренерибиз де бар.


Биз юртну масъалалары гьакъда дагъы да лакъыр этдик. Биринчи ерде юртну ичине сув тартмакъ, сонг юртну ичинде 10 чакъырым мезгилде орамлагъа асфальт салынажакъ деген хабар бары шайлы бола. Шолар федерал программагъа да гийирилген.


Йыл сайын юртдагъы охувчуланы санаву арта, шону учун да 504 яшгъа ери булангъы, спорт ва актовый заллары бар школа къурма гёз алгъа тутулгъан. Проект гьазир. Шонча уллу юртну клубу да ёкъ. Гележекде юртда клуб ва 700 яшгъа яшлар бав да къурулажакъ. Яхсайны ичинде кёп ишлер этилинген, тек гёз алгъа тутулгъанлары дагъы да кёп.


Алибек булан лакъыр эте туруп, биз сув масъалагъа чыгъып къалдыкъ. Шо масъала юрт учун гьали де инг аслу деп санала.


– Бирлери чи сув масъала Яхсай юрт къурулгъандан берли бар деп масхара этелер, – дей Алибек Байсонгуров. –Тек артдагъы 50-60 йыл шо масъала айрокъда оьткюр токътагъан. Шону учун да сувну сатып алма тюше. Гьар ожакъда къуюлар этилинген. 21-нчи асруда яшайбыз, тек юртгъа сув етишмей. Бу ерде бирдагъы затны эсгермесе болмай. Бираз алда да Яхсайны сув масъаласына Дагъыстанны Гьукуматыны жыйынында къаралгъан эди. Орта гьисапда масъаланы чечме 130-150 миллион манат тарыкъ. Юртда жамият Совет къургъанбыз. Шонда ойлашынгъан кюйде, гьалны англатма Дагъыстанны Башчысыны ва Гьукуматыны администрациясында ишлейген юртлубуз Гьасан Идрисовну кёмеги булан бизин «Таза сув» деген программагъа къошгъан ва гьалиге 19 миллионгъа иш этилип де битди. Сув Яхсайгъа етишип токътагъан. Гьали юртну ичине тартма герек. Шо да 2 йылны ичинде кютюлежек. Шо заман гёрсетилген харжлар сувну янгыз юртгъа ерли етишдирме болду.


Гьали шо быргъылар да ер-еринден йибере. Алибек ишге чыкъгъандокъ, шо масъаланы чечди. Шолай да, Алибекни къасты булан Гьажимажагьатюртдагъы Яхсайгъа сув береген насос да ярашдырылды. Тек шо сув юртгъа азлыкъ эте.


– Сувну биз юртгъа заман булан беребиз, шону булан масъаланы яртысын чечебиз, – дей А. Байсонгуров. – Гьали янгы планлардагъылар да сюе орамы булан сув тартгъанны. Шо бойлагъа сув тартма харжлар гёрсетилмеген, шоланы бирлери оьз харжларын къоллап, сувгъа амал этелер.


Сув масъаланы юртну башчысы ра­йонгъа ватандашланы къабул этме гелеген Дагъыстанны Гьукуматыны вакиллерине де билдирген. Сугъарагъан сув да къыт болуп къала. Артда гелген Дагъыстанны экономика министрини 1-нчи орунбасары Къазбек Къандавуров Юзбаш –Яхсай управление булангъы аралыкъланы да чечме оьзюню бойнуна алды. Шо къурум юртну сугъарыв сув булан таъмин этме герек. Къазбек Османович шо ерде Дагъыстанны мелиорация министри булан байлавлукъ тутду. Олагъа гьалны англатды. Гьал тезде чечилер деп умут этиле.


Гебек КЪОНАКЪБИЕВ,


оьз мухбирибиз.


Суратларда: Яхсайны къапулары;


Яхсай юрт администрацияны


башчысы А. Байсонгуров.

Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля