Немислени черивлери Кавказгъа гьужумларын башлагъан заманда бары да халкъгъа къыйын бола. Гьар юртдан жумалар-айлар булан къалып, немис чапгъын этер йимик бойда сингирлер къазыв башлана. Шоларда да Шагьболат кёп керенлер ортакъчылыкъ этген.
Сталинградны боюнда тийген «къапас» немислени артгъа ташлай ва совет асгер оланы артынъерли къувма башлай. Муна шо вакътиде 19 йыллыкъ Шагьболатны фронтгъа чыкъыра башлап ону ва ёлдашларын Орджоникидзе шагьаргъа йибере ва шонда гьава-десант дивизиягъа сала. Булар шонда парашютдан атылма, тюрлю-тюрлю савутлардан атышма, ябушма ва душман елеген ерлерде дав этме уьйрене.
Башлапгъы заманда янгы чакъырылгъан жагьиллени артынъерли къачагъан, тек ер-ерде яхшы къаршылыкъ билдиреген немислеге къаршы сала.
– Бир дав яхшы эсимде къалгъан, – дей Шагьболат Бийболатович. –Бизин асгерни немислер чапгъын этме имканлы бойгъа салды. Шо Краснодар крайда эди. Бёлюкню командири мени 100 метрлар алгъа тергев болдурма йиберди. Мен сюйкелип айтылгъан ерге етишдим ва онгайлы ерни сайладым. Арадан кёп гетмей, немислени агъач бойда гезейген сюлдюрлери гёрюндю. Бара-бара олар агъачдан чыгъып, бизин бёлюк бар янгъа юрюме башлады. Мен сюйкелип бизинкилени янына етишип битгенче, немислер чапгъын этежекни билдим. Дагъы кюй ёкъ эди, мен олагъа багъып атышма башладым ва 2 немисни оьлтюрдюм. Тавушлагъа бизинкилер эс тапды ва немислеге къаршы атышып йибердилер. Эки де якъдан атышыв юрюле, мен ортада къалгъанман. Уьстюмден гюллелер, топлар атылып турду. Мен бир ойтан ер де табып, атышыв битгенче тымыйып турдум. Дав токъташгъанда, мен оьзюбюзню асгерибиз турагъан ерге гелдим. Магъа баракала билдирилди.
Ондан сонг да Шагьболат Индырчиев давну къыйынлы ёллары булан кёп юрюген, яралангъан ва къолай болуп янгыдан давгъа тюшген. 1943-нчю йылларда Шагьболат Бийболатович къуллукъ этеген бёлюк, давлар эте туруп, алгъа талпына. Шондагъы бир давда Шагьболатгъа кёп заман батмакълыкъда къалма тюше ва бир аягъын уьшюте. Госпитальда ятып чыкъгъан сонг ону запасдагъы 212-нчи атышывчу полкгъа йибере.
212-нчи атышывчу полк 1941-нчи йылны ахырында, 1942-нчи йылны башында Кинешма шагьарны боюнда къурула.
– Аягъым къолай болмай эди, – дей Шагьболат Индырчиев, шо гюнлени эсге ала туруп. –Бир гезик бек ач эдик. Бизге аш гелтирме чола болмай къалгъандыр дагъы. Командирибизни тапшурувуна гёре немислени лагерине чапгъын этдик ва оланы къувалап, ашама аш алдыкъ. Шо давдан сонг аягъым шишди, эки бармагъымны гесме де тюшдю.
Дав битгенче Шагьболат Индырчиев 2012-нчи полкда къуллукъ этип тура. Уьюне 1947-нчи йылда къайта ва бираз заман колхозда ишлеп, сонг педагогика училищеде бёлюнген охувун давам эте.
Ол юртдагъы башлапгъы класланы муаллими болуп ишлеп турагъан кюйде, 1971-нчи йылда Дагъыстан пачалыкъ университетни филология факультетин де битдире.
Шагьболат Бийболатович 1963-нчю йылдан 1988-нчи йыл болгъанча Эндирейдеги школада орус ва ана тиллени муаллими болуп ишледи. Шо йылда ол школадан тайды.
Муаллим болуп ишлейген заманында ол школадагъы китапхананы да юрютдю. О заманда, бизге дарс берсе тюгюл, мен ону гьакъында айтардай билмей эдим.
Китаплар алма барагъанда ону булан хабарлай туруп таныдым. Шону учун болма ярай, мен 8–10-нчу класларда охуйгъан йылланы ичинде школа китапханадагъы китапланы кёбюсюн охудум. Шо вакътиде Шагьболат Бийболатович заман-заманда ерли «Дружба» газетге гиччи макъалалар да яза эди. Мени де шо йылларда ону-муну язагъан заманым эди. Айтагъаным, лакъыр этме зат табыла эди.
Йыллар гетип, мен «Къумукъ тюз» газетге ишге чыкъгъанда, огъар тилеп, ажам язывда язылгъан кёп-кёп алдынъерлиги хабарланы къумукъ тилге гёчюртдюм. Ол газетге арив шиърулар да йиберип турду.
– 94 йыл бола буса да, Шагьболат Бийболатовични гьакъылы таза ва гёнгю хош, – дей Эндирейдеги 1 номерли школаны завучу Айшат Темирханова. – Ол бир заманда да кант этмей. Кёп сююп дав йыллары гьакъда хабарлай. Яшланы патриот ругьда тарбиялавда ону къошуму кёп. Гьар байрамда яшлар булан олагъа барабыз. Бир-бирде ол бизге йырлайгъан кюю де бола…
Ол оьзюне пачалыкъны янындан оьзюне этилеген тергевге рази. Яшав гьалларын яхшылашдырмакъ учун да, сонг, арадан йыллар гетип, ярашдырма да харж берилди.
Шагьболат Индырчиев 1954-нчю йылда Дадайны къызы Кабахан булан къошулгъан ва татывлу агьлю къура. Кабахан булан бирге 62 йыл яшады: Кабахан узакъ аврумай гетген йыл гечинди.
– Мен давдагъы йылларда уьйге сав къайтарман деп бир де ойлашмай эдим. Рызкъым болгъан, гьали де савман. Ингдеси, артыбыздан яшлар къала, сени гьызынгны уьзюлме къоймай. Кабахан булан биз 8 авлет оьсдюрдюк. Бары да уьйлю-эшикли, оланы да бар яшлары…
Гебек КЪОНАКЪБИЕВ,
оьз мухбирибиз.
Суратда: давну ветераны Шагьболат Индырчиев агьлюсю Кабахан ва авлетлерини авлетлери булан.
