Ихтияр бизин къолубузда



            «Биз чечип болагъан масъала тюгюл»

    Къыйынлы гьал бизин Бабаюрт ра­йонгъа гелме болагъанны да англап, биз шону алдын алма чара гёрейик деп, гетген йылны сентябр айыны 18-нде Магьачкъалада къумукъ халкъны милли съездин оьтгердик. Съездни ортакъчыларыны алдына, РФ-ни Конституциясына асасланып, милли оьзденлигибизни сакълайгъан ёлланы уьстюнде ойлашмакъ деген масъала салынгъан эди. Съездде шонча уллу залны ичи толуп гьар юртланы вакиллери болса да, оланы арасында Бабаюртдан гелгенлерини санаву аз эди.
    Съездден къайтып гелеген ёлда мен белгили жамият чалышывчубуз Адилхан Шамшитовгъа: «Я, Адилхан агъав, бу не гьалдыр? Он мингден де артыкъ адам яшайгъан Бабаюртдан съездде ортакъчылыкъ этмеге уьч-дёрт адамдан артыкъ гелмеген десе, айып тюгюлмю?» – дегенде: «Не этип боламан, Рауф, мен оьзюм юртда, уьй-уьйге гирип йигирмадан да артыкъ адамгъа билдирдим. Гелебиз дедилер, тек гелмедилер. Бизде, районда, жамаатны гьалы муна шолай», – деп, ол бек къарсалап сёйледи. Англамагъа болмайман, неге бизин яшавну гележеги арагъа салынып ойлашылагъан съездде Адилхан агъав уллу чагъына да къарамайлы ортакъчылыкъ эте? Оьзлени гележеги чечилеген яш уланлар, ата-анасыны пенсиясына да аркъа таяп, неге уьйлеринде янтайып тура?
    Мен бизин яшавда тувма болагъан къыйынлыкъланы юртлуларыма англатайым деп иш юрютгенде, шулай бир гьалгъа урундум. Ожагъынгны, юртунгну терсин орталыкъгъа салмакъ яхшы къылыкълардан саналмаса да, тек, къарагъанда, шону аян этип язмаса болмай. Шогъар да районну басма турагъан «толкъунну» къоркъунчлукълары язма ихтияр бере деп ойлашаман.
    Гьалны гьакъыкъатын англатайым деп бир ювугъум булан сёйлеймен. Ол магъа: «Магъа не эт дейсен? О сен де, мен де чечип болагъан масъала тюгюл. О оьрде, гьакимлик шанжалларда олтургъанланы арасында чечилип битген. Дюньяда тюзлюк ёкъну сен билмеймисен?» – деп, сёзюн тамамлады.
    Экинчи ювугъум буса булай деди: «Билемисен, Рауф, мен пелен заманда, пелен жыйында шолай масъаланы орталыкъгъа да салып, шону яшавгъа чыгъарма сюйгенде, мени гьеч адам якъламады. Уьстевюне, башым хабарда къалды. Дагъы мен шолай ишлеге башымны сукъмажакъман», – деп, бир атам заманда я болгъан, я болмагъан жыйынны мисалгъа гелтирип, кёп уста кюйде масъаладан башын къачырып бажарды.
    Уьчюнчюсюне бараман: «О магъа авара тюгюл. Шоланы чечсин деп мен районну башын ва район жыйынны депутатларын сайлайгъанда ортакъчылыкъ этгенмен. Огъар оланы башы авуртсун, мени къой», – деп, масъаланы толу кюйде англатмагъа да къоймай, сёзюмню къыркъды.
    Шу мени уьч де ювугъум айтгъан сёзлерде савлай жамият, халкъ оьзлени къы­йынына янашагъан гьал бар демеге болабыз. Гьали буса, гьюрметли «Ёлдаш» газетни охувчулары, шу уьч де ювугъума ва олар йимик ойлашагъан юртлуларыма шулай уьч затны сорап къарамагъа сюемен.
    Биринчисине: «Неге сен яшавда янгыз терс этгенлени гёресен, бираз гёзлерингни ачсанг, яшавну яхшы янларын да гёрмеге бола эдинг. Сен шо сайлавланы заманында аягъынга чанг тиймеге къоймай, оьзюнг сайлагъан районну башчыларындан, депутатлардан биз сизин янгыз шанжалда олтурсун деп сайламагъанбыз, неге районгъа геле турагъан къоркъунчлукъну алдын алма чара гёрмейсиз деп неге сорамайсан? Оьзюнг де мен не этейим деп турмай, жамиятгъа къошулуп чара гёрме неге къарамайсан?»
    Экинчи ювугъума да булай дер эдим: «Неге сен электрик ярыкъгъа, газгъа гьукумат береген субсидияланы алып токътап къалмайсан. Гьайвангъа, малгъа субсидия бере деп эшитгендокъ, онда да биринчи сыдыраларында болайым деп чабасан. Амма халкъны масъаласы орталыкъгъа салынгъанда, мен атам заманда халкъ учун тер тёкгеним таман деп баш къачырма къарайсан? Эгер де сени оьз масъалангны бир чиновник чечме сюймесе, экинчи гюн ону уьстюне агъанг-инингни къуршап барасан. Олар булан да бажарылмаса, дос-къардашынгны юхлама къоймай, не этип де масъалангны чечме ёллар излейсен. Халкъ, юрт масъалалагъа буса нечик янашасан? Шолай болгъан сонг, сен кимсен?»
    Уьчюнчюсюне де сёзюм булай: «Озокъда, сен магъа не авара, гьакимлер чечсин деген булан масъала чечилмей къалмас. Тек сен бир гьалны неге англамагъа сюймейсен? Ятлар шо масъалаланы сени яда сени авлетлерингни пайдасына чечмежегин неге англамайсан?»
    Шу мени уьч де ювугъума айтгъанны сав юрт жамаатыбызгъа да билдирмеге сюемен. Нечакъы сёкме сюймесем де, бизин жамаат булан я жыйын этип, я гьеч чечилмей турагъан масъаланы орталыкъгъа салып ойлашып болмай къаласан.
    Башгъа ерлени алып къарагъанда, гьал бизде йимик тюгюл. Бир гезик оьтемишли ювугъум Муцалхан ёлукъгъанда, олардагъы гьалны сорадым. «Биз, Рауф, тарыкъ буса, айда эки керен жыйын этебиз. Адамлагъа билдиргенде, 500-ге ювукъ юртлу да жыйыла», – дегенде, ичимден: «Воллагь, Муцалхан, бизде чи гьал башгъа. Жыйын бола деп 500 керен айта къалабыз, 50 адам сама да гелмейген гезиклер бола», – деп ойлашаман.

Бизин эсгерип
авара да болмайлар


    Гелигиз, гьали бизин жамаатгъа бу гьал не себеплерден тувгъанын ойлашайыкъ. Бугъар да Салав агъавну уьчлюклери булан жавап бермеге къасткъылайым.
    Биринчилей, бизин жамаат жыйынлардан, сайлавлардан тазза кюсген. Кюсмей де не этсин, бир гезик сама айтгъаны тутулмай буса? Шогъар да къарамайлы, бизинкилер къатын-къызы булан чабып, районну башын, депутатланы сайлай. Олар да шанжалларына олтургъандокъ, бары берген антларын унута. Гьали буса ялгъанчыны гертисине де инанма ярамай дегенлей, халкъ бир жыйында да ортакъчылыкъ этме сюймей.
    Экинчилей, шону учун бизин юртларда гьакимлер бир якъ, амалсыз къара халкъ башгъа якъ болуп токътагъан. Биз савбузму яда оьлгенбизми деп бизин гьайыбызны этеген гьаким ёкъ. Артдагъы он беш йылны ичинде бизин Адил Янгыюртгъа районну башын тутгъан гьаким гелип, жыйын этип, бизин гьалыбызны сорагъан гезикни билмеймен. Юрт башчысыны халкъгъа янашыву да тап шолай.
    Артдагъы беш-алты йылны ичинде, бизде жыйын этип, бир юрт масъала орталыкъгъа салынып ойлашгъан гезикни бирев де билмей. Я район гьакимден, я юрт гьакимден: «Бу гьал неге булай?» – деп сорайгъан гиши де ёкъ. Шо гьалдан буса гьакимлер бек пайдалана. «Не этейим, жыйын этме сюе эдим, тек халкъ гелмей чи», – деп де айтып, оьзлеге тарыкълы адамланы да чакъырып, оьзлеге пайдалы къарарланы къабул эте.
    Бай оьлсе тез биле, ярлы оьлсе яз биле дегенлей, бизин савубузну-оьлгенигибизни эсгереген гюн ювукъ бола бара. О да сентябр айны 13-чю – сайлавланы гюню. Олай гюнлерде гьакимлер бизин санавубузну да ахтарып, хан къонакълагъа йимик абур-сый этеген кюй аз зат тюгюл. Сайлавлагъа барма гьарибизни артындан машин йибережек, сюе бусакъ, къурулгъан столларда ашатажакъ-ичирежек. Сонг, озокъда, биз де уллу насипге тарып, юрек­лерибизни эркинлигинден олар сюеген якъгъа тавушларыбызны ташлажакъбыз. Шону булан биз беш йылгъа унутулабыз. Бирдагъы сайлавланы заманы гелгенче, биз савланы сыдырасындан таябыз. Бу заманны ичинде, биз пачалыкъ ишде ишлемей бусакъ яда мажигитге юрюмей бусакъ, юрт агьвалатларда, юрт уставда алмашыныв этилегенде, сайлав комиссия сайланагъанда, жамият палатагъа вакил сайланагъанда, гёземеликге жамият совет къурулагъанда бизин эсгерип авара да болмайлар.
    Уьчюнчюсю, къазанчы къайнамаса, къазан къайнамайгъаны герти. Районда, мен билеген кюйде, къазанчысы да, къазаны да къайнайгъан эки юрт бар. Шолар да – Львовск №1 ва Люксембург юртлар.

    Алгъыш тилерми яда…


    Гетген йылны октябр айыны 16-сында халкъгъа гьалны англатайыкъ деп район конференция оьтгермеге токъташдыкъ. Не пайда ону оьтгермеге ер болмаса? Аллагь рази болсун Алевдин Акъмурзаевге оьзюню «Диана» деген залын бизге къоллама берип, бары къыйыныбызны чечгени саялы. Конференциягъа райондагъы гьалны англатмакъ учун белгили жамият чалышывчулар Абсалютдин Мурзаев, Зай­нутдин Сулейманов ва башгъа ёлдашлар да гелген эди. Амма бу конференциягъа ра­йондан бир гьаким яда район депутатлардан бирев сама да гелмеди.
    Шо гюн «Диана» деген залны къаршысына Адилхан-агъав булан етише туруп, бизин полицияны къуллукъчулары къаршылады. Гьасили, не жыйын бола­гъанны билмек учун иш этип йиберилгенлер экенни шоссагьат англадыкъ. Оланы йибергенлеге де айтмагъа сёзюм бар: «Биз террорчулар яда РФ-ни Конституциясындан чыгъып иш гёрме къарайгъанлардан тюгюлбюз. Биз оьзюбюзню ихтиярларыбызны якъламакъ муратда оьзденлигибизни гьайын этеген адамларбыз», – деп. Шо гьакъда бизин президентибиз Владимир Владимирович Путин гетген йылны декабр айыны 18-нде маълумат берив къуралланы къуллукъчулары булан болгъан ёлугъувунда бек арив мисал гелтирип сёйледи.
    Биз де Дагъыстанны Гьукуматыны оьрде эсгерилип гетген къарарлары Бабаюрт районгъа кишен салма сюеген къарарлармы экен деп, шоланы алдын алма чара гёреген адамларбыз. Бу гьалны бизге дёргелили Абсалютдин Мурзаев англатмагъа герекмей эди. Гьар юртда жыйынлар да этип, районну башын тутгъан гьакимлер англатма герек эди.
    Мени бир затгъа бек ичимбуша. Шу гелеген четимликлени алдын алма иш де гёрмей, Аллагьдан изну гелип, герти дюньягъа гёчсем, уланым яда уланымны уланы мени къабурумну уьстюне де гелип, алгъыш тилерми яда налат берирми деген ойдан къоркъаман. Район гьакимлеге, ра­йон депутатлагъа, юрт башчыларына: «Сиз шолай ойдан къоркъмаймысыз?» – деп де сорамагъа сюемен.
    Гелигиз, биз халкъ турса – мююз, ятса – кийиз экенни унутмайыкъ. Бугюнлерде ятып кийиз болуп турагъан жамиятыбызны да уятып, къартыбыз-яшыбыз, къатыныбыз-къызыбыз къасткъылып, алдыбызгъа район гьакимлер ва депутатлар да тюшюп иш гёрсек, шу районгъа гелме имканлы четимликлени алдын алма болажагъыбызгъа инанаман.
    Бу макъаланы мен гьакимлени сёге­йим яда халкъымны башын сёйлейим деп язмайман. Мунда эки де ян бир йимик гюнагьлы деп ойлашаман. Юртлуларым очар-очарда гьакимлени башын сёйлемей, жыйынларда оьз масъалаларын чечип болагъан жамият болсун учун не этмеге герекни англамагъа герек. Жамиятыбыз да тарыкълы ерде сёйлеп уьйренсе, гьакимлени де берген антлары эсине гелсе, биз гележегибизни ойлашагъан халкъ боларбыз. Ихтиярларыбыз къолубузда экенни неге унутабыз? Муна шо заман биз яшавда гьар-бир якъдан болуп гетеген четимликлени алдын алма болар эдик. Мен шогъар герти инанаман.

Автор: Рауф МАГЬМУТОВ.
Адил Янгыюрт.

Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля