Жюнгютей

Жюнгютей юрт къумукъ юртланы арасында оьзлени маданият даражасы булан айрокъда бек белгили. Савлай Да­гъыстангъа аты айтылгъан, Дагъыстанны йырлав-бийив ансамблини биринчи ёлбашчысы Татам Муратов, СССР-ни халкъ артисткасы Барият Муратова, РСФСР-ни халкъ артисткасы Саният Муратова, Россияны халкъ артисткасы Инесса Къурумова, Россияны халкъ артисткасы Бурлият Ибрагьимова, Дагъыстанны халкъ язывчусу, филология илмуланы доктору Ибрагьим Керимов, Къумукъ театрны айтылгъан артистлери Амир Къурбанов, Магьаммат Генжеев, Аселдер Аселдеров, Имам Акавутдинов, къумукъланы белгили композиторлары Аскерхан Аскерханов, Бамматхан Адилханов, белгили эстрада йыравлар Шарав Аманатов, Руслан Загьиров, олар кёп…

Янгыз маданият тармакъда тюгюл, оьзге тармакъларда да жюнгютейлилени арасында ата юртуну абурун, сыйын оьрге гётерип яшагъанлар кёп.

Совет Союзну Игити, Уллу Ватан дав йылларда авиаполк­ну эскадрильясыны командири Юсуп Акаев – Жюнгютей юрт­ну оьктемлиги. Ол оьзюню самолёту булан, 104 керен гьавагъа гётерилип, немец-фашист елевчюлени 15 денгиз гемесин, 11 танкын, 12 автомашинин ва 60 зенит батарейлерин дагъытгъан.

Адилгерей Гьажиев – тарихи илмуланы доктору, профессор, Абдулла Абдуллаев – техника илмуланы доктору, профессор, ВДНХ-ны 3 алтын медалы булан савгъатлангъан, Атай Гьажиев – медицина илмуланы доктору, профессор, М. А. Алиханов – Дагъыстанда балыкъ промышленностну аякъгъа тургъузувда гёрмекли къошум этген адам, 10 йылгъа ювукъ «Дагрыбпром» бирлешивню генеральный директору болуп ишлеген. Самат Жамалов – Дагъыстанны ат къазангъан илму чалышывчусу, кёп йыллар ГЭС къурулушларда проектлер этип, ёлбашчы гьисапда ишлеген, Салават Салаватов – Россияны ат къазангъан художниги, Дагъыстанны Художниклерини союзуну председатели болуп ишледи, Атай Гьажиев – медицина илмуланы доктору, профессор, Наида Абдулгьамитова Дагъыстан Республиканы маданият минист­ри болуп ишледи. Батырхан Батырханов, Зумрут Герейханова – Россияны ат къазангъан муаллимлери.

Жюнгютей юртда Батталов фамилияны юрютеген эки тюрлю тухум бар. Биринчисини тухум башы Баттал Магьаммат юртда биринчилей къурулгъан совет школасында охугъан ва 1920-нчы йыл шо школада танывлу ва эсли муаллимлер Юсупбек Акаев ва Найлав Мусаев булан яшлагъа дарс бермеге башлагъан. Ол ДАССР-ни школаларыны ат къазангъан муаллими, Къызыл Байракъ ордени булан савгъатлангъан.

Огъар юртлулар «маслагьатчы Магьаммат» деп айта болгъан. Неге экени, озокъда, англашыла. Магьамматны уллусу уланы Ражап РСФСР-ни ат къазангъан муаллими, Буйнакск шагьарда СПТУ-ну директору болуп ишлеген. Ортанчы уланы Камалутдин «Дагъыстанны ат къазангъан ветеринар врачы» деген атгъа ес болгъан. Гиччиси уланы Мухтарутдин Батталов – Магьачкъала политехника университетни проректору, архитектура ва къурулуш илмуланы доктору. Бирдагъы уланы Баттал Батталов Буйнакск районну башчысы болуп ишледи, гьали ДР-ни Халкъ Жыйыныны комитетини ёлбашчысы.

Уллу Ватан давну ортакъчысы Вагьит Батталовну 4 де уланы Уфа шагьардагъы технология институтну битдирип, мекенли специалистлер болуп тамамланып къалмайлы, белгили спортсменлер де болгъан. Уллусу Баттал 2 керен Дюнья кубогуна ес болгъан. Европаны чемпиону, 3 керен СССР-ни, 6 керен Россияны чемпиону да болгъан. Ол гьали Дагъыстан Республиканы юрт хозяйство ва сурсат министри. Инилери Абдулбасир, Магьамматрасул, Абдилазиз де халкъара ярышланы утгъан, айтылгъан спортсменлер. Олар яхшы тренерлер болуп да оьзлени гёрсетген.

Агъа-ини Батырхановлар: уллусу Батырхан Гьажиевич – Россияны ат къазангъан муаллими, школаны директору болуп да кёп йыллар ишлеген. Иниси Шагьабютдюн Гьажиевич юрт хозяйство институтну оьр къыйматлар булан битдире ва ата юрту Тёбен Жюнгютейде колхозну баш агроному болуп иш башлай. 1977-нчи йылдан берли Буйнакск шагьардагъы Дагъыстан сынав-селекция станцияда ишлей, Дагъыстан Республиканы илмусуну ат къазангъан чалышывчусу. Ол кюреге тереклени янгы жураларын чыгъарывда Россияны шо ёлда чалышагъан алимлерини арасында инг гёрмеклилеринден бириси.

Агъа-ини Аташевлер: Рашит Сайитович, общепитни директору болуп ишлеген, Буйнакск районну депутатларыны район жыйыныны председатели болуп ишлеген, гьали ол Буйнакск шагьардагъы 12 номерли лицейни директору. Ону иниси Илмиямин Аташев хыйлы йыллардан берли Пенсия фондну Буйнакск райондагъы бёлюгюню ёлбашчысы болуп ишлей.

Озокъда, Жюнгютей юртдан чыкъгъан белгили адамлар кёп. Оланы барысыны да атларын бирерлетип эсгерип турмагъа да болмай. Жюнгютей, гертиден де, бай тарихи, бырынгъы къудураты булангъы, уллу ва гёзел къумукъ юртларыбызны бириси.

Мен бир нече гюн алдын Тёбен Жюнгютейге барып юртну гьалиги гьалы булан таныш болдум. Юрт администрацияны башчысы Борагъан Гьюсенов бу ишинде ишлейгенли уьч йылдан къолай бола. Этилген ишлер аз тюгюл. Къайсы юртда да олар ёлланы онгарыв булан, юртну ичиндеги чёпню, насны къыргъа чыгъарыв булан, халкъны ичеген сув булан таъмин этив булан байлавлу бола. Жюнгютейде де шолай. Олар – гьар гюнлюк ишлер. Болса да мен ерли администрация булангъы лакъырымны сувлардан башладым. Мени соравума ол:

– Сувлар бар, токътамай гелип турагъан булакълар кёп аз бола. Бир-бир багьаналар болуп, сувлар къайтса, сув ташыйгъан машин булан шо авулгъа сув етишдиребиз, – дей ерли администрацияны башчысы. – Ёллагъа тёгеген чакъаны да Элдама карьерден гелтире. Юртну оьзениндеги чакъа дёгерек, янгур сувлар ону тез алып гете, – деп жавап берди.

Борагъан Гьюсенов юртну ичиндеги тазалыкъны сакълавда этилеген къуллукъну гьакъында сёз башлагъынча, «Ёлдаш» газетге хатири къалгъанын англатды.

– Бир йыллар бола буса ярай, сизин газетде мен, сайки, адамлар чёп тёгеген ерни оьзюме алып, оланы къыйыкъсытдыргъан деп язылгъан эди, – дей ол. – Шолай затны тергемей язып къоямы, – деп де къошду.

Мен огъар булай англатдым:

– Бир вакъти, редакциягъа телефон сёйлеп билдиреген къысгъа информацияны бир колонкагъа салып газетде бериле эди. Бир-бир газетлер гьали де шолай эте. Сонг шо къайда токъталды. Гертиден де, бир-бир гезиклерде ачувгъа, тюз тюгюл информацияны берегенлер бола.

О алдагъы чёп тёгюлеген ер юртну ичинде экенге, ону бегетип, гьали чёпню юртну ичинден ариге чыгъарып, бир ерге тёге. Шолай болма да тарыкъ.

Жюнгютейде юрт администрациясы 2000-нчи йылдан берли яшлар бавуну бинасыны бир башында ерлешген. Администрацияны башчысы Борагъан Гьюсенов айтгъан кюйде, олар ювукъ арада башгъа ерге гёчме герек. Районну башы Даниял Шихсайитов шолай буйрукъ этген. Администрация гёчежек бинагъа бугюнлерде ремонт ишлер юрюлюп тура.

Жюнгютей юртну инг де тез гёзге илинеген ва чечилме герекли масъаласы, о да – булай уллу, 7 минг 500 адам яшайгъан юртда бир тюгюл школа ёгъу.

Юрт администрацияны башчысы хабарлайгъан кюйде, бир-бир авулдагъы гиччи яшлар школагъа бармакъ учун 2–3 чакъырым ёл юрюй. Олай гьал яшлардан къайры, ата-аналагъа да гьалекли гьал тувдура. Юрт администрацияны янындан, районну янындан шо масъаланы чечивге байлавлу болуп иш юрюле. 2016-нчы йылгъа янгы школа болса ярай.

Яшёрюмлеге, янгы къошулгъан ожакълагъа уьйлер этмек учун гёрсетилип берилеген топуракъ пайлар, халкъ огъар «планлар» дей, Жюнгютейде кёпден берли уьлешинмеген.

Юртну башчысы айтагъан кюйде, шолай, планлагъа уьзюрю болуп арзалар язгъанлар 500-ден де артыкъ. Буссагьат олагъа планлар берме тынч тюгюл. Себеби де булай… Кёп тезде, 1996-нчы йылгъа ерли аралыкъда, «Гьукумат бузулду, тозулду, алагъаныбызны хантав къалмай алайыкъ деп, халкъ айланыш этип йибергенде, 2 минг 600 адамгъа планлар уьлешинген. Тек шонда уьйлер этгенлер 300 – 400 адам бардыр.

Сонг да, буссагьатгъы вакъти халкъгъа планлагъа ер гёрсетмек учун администрацияны оьз еслигинде топуракъ ерлери ёкъ. Жюнгютей юртну топуракълары бар, тек планлагъа уьлешмек учун, оланы категориясын, статусун алышдырма герек. Закон булан о гьазир ва тынч этилеген иш тюгюл.

Жюнгютейде оьзлени айры спортзалы болмаса да, спорт булан машгъул болмагъа сюеген яшлар кёп. Олар школаны спортзалына юрюй.

2011-нчи йылда жюнгютейли футболистлер, Хизри Шихсайитовну район турниринде алдынлыкъ алып, кубокгъа ес болгъанлар.

Спортну бокс журасындан тренер Арсанали Хангишиевни гьаракаты булан хыйлы яшлар спорт ярышларда гёрмекли уьс­тюнлюклеге етишген. 2010–2011-нчи йылларда Дагъыс­танны инг де яхшы боксёрлары деп саналагъан 10 яшны алтысы жюнгютейли яшлар болгъан.

Арсаналини уланлары да – белгили спортсменлер. Уллусу Гьажи Хангишиев бираз алда Европаны чемпиону болуп гелген. Ол шолай уьстюнлюклеге етишегени уьчюнчю керен. Гьажи етти керен Дагъыстанны чемпиону, 5 керен Россияны къыбла зонасыны чемпиону, 3 керен де Россияны чемпиону деген атлагъа ес болгъан.

Арсанали Хангишиевни гиччиси уланы Темирлан да – 4 керен Дагъыстанны чемпиону, 3 керен Россияны къыбла зонасыны чемпиону, 4 керен халкъара турнирлени чемпиону болгъан. Темирлан Россияны чемпиону да дюр.

Тренер Хангишиев уьйретген яшлардан дагъы да экиси, Шигьай Шигьаев ва Надир Батырханов бугюнлерде спортну бокс журасындан Украинада халкъара турнирде ортакъчылыкъ этди.

Жюнгютейге барагъанда хыйлы авлакъ сюрюлюп гёрюне эди. Мен юрт администрациясыны башчысына шо гьакъда сорагъанда, ол булай англатды:

– Юртда кёп агьлюлер, ишлеме иш ёкъ саялы, эки ­янгъа гетип ишлей. Оланы кёплерини алгъан топуракълары да бар. Налоглар тёлемей. Халкъ тийишли налогланы тёлемесе, юрт оьсме болмай. Шону учун да, биз район администрация булан да сёйлешип, 500 гектар сюрюлеген топурагъыбызны бир организациягъа заманлыкъгъа къолламагъа бергенбиз. Олар шо саялы бизге 2 миллион налог акъча тёлежек. Ёкъ ерден йимик гелеген зат юрт учун яман тюгюл. Оланы гёрюп, юртлу адамланы бирлери де сюрдю топуракълар, чачды. Арпа, будай чачгъанлар бар. Язбашда гьабижай чачма онгарылгъанлар да бар. 800 гектардан да кёп ерлер сюрюлген. Атлыгиши деп бир адам бар, алда лётчик болуп ишлеген, гьали пенсияда, юртгъа къайтгъан, депутатыбыз да дюр. Ол 5 гектар ерни сюрюп, чачып, гьар йыл гелим болдура. Бир де эринмей топуракъгъа къуллукъ этеген адам.

Озокъда, юрт ерлерде топуракъгъа эринмей къуллукъ этсе, ондан гелеген гелим агьлюню сакълама сама да болур. Президентни, янгы аслу программаларына гёре, шолай юрт хозяйство тармакъда чалышагъанлагъа кёмек гьисапда акъча маялар гёрсетилген. Нечик алай да, топуракъ халкъны байлыгъы да дюр, не заманда да ону агьлюсюне «берекет гелтиреген анасы» да болгъан.

Набиюлла Магьамматов.

Суратларда: Тёбен Жюнгютей;

юрт администрациясыны башчысы

Борагъан Гьюсенов.


Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля