Умутлары уллу «агъачлыкъдагъылар»

Мычыгъыш Республикада гетген юз йылны 90-нчы йылларында болгъан онгача гьаракат да башында инкъылап гьисапда гёз алгъа тутулгъан болгъан. Ичкерияны идеологлары мычыгъыш халкъ Россия Федерациядан савутну гючю булан айрылма сюе деп гёрсетме къаст этген. Ондан сонг онгачалыкъны талап этеген айры-айры политиклер оьзлени политика талапларына къазават деген дин масъаланы да къошгъан. 2000-нчи йылдан тутуп, Темиркъазыкъ Кавказда дав агьвалатлар токъталса да, атышывлар, атылтывлар гьали де болагъанны сюйсек де, сюймесек де эсгерме герекбиз.

Россияны шартларында инкъылап шо Бисмарк айтгъан ёрукъда юрюле. Мычыгъыш Республикада болгъан эки де ябушув кампанияны питнесин салгъанлар харизматиклер эди, юрютгенлер фанатик­лер эди. Шо Кавказ инкъылапны емишлеринден пайдалангъанлар кимлер экенни биз барыбыз да билебиз. Олар гьали тюсюн жигьатны къара тюсюне алышдыргъан.

Олар алда уьйренген кююнде, оьзлер этеген ишлени Къуранны аятлары булан англатма къараса да, оланы ишлери ярахсызланы ишлерине къыйышывлу геле. Мисал учун, Магьачкъалада 14 йыллыкъ яш гюллеленген деген хабар кёплени къарсалатды. Оьрюм яш улланасына барагъан ерде ону къырыйында акъ тюсдеги «Приора» токътагъан. Шишалары къарангы машиндегилер яшгъа багъып атышыв башлагъан. Савуту да ёкъ, бир затны да англамайгъан яшны санларындан сонгунда 19 гюлле чыгъарылгъан. «Агъачлыкъдагъылар» ону тюзге салынгъан нишанны йимик къоллагъанлар.

Олай рагьмусузлукъну себеби недир? Вагьгьабылар алда къоркъув бермек учун яшланы сайламай эдилер. Гьали олар шо даражагъа да чыкъгъанлар.

– Шо оьрюм яшны ата-анасына «агъачлыкъдагъылар» «флешка» йибергенлер. О флешкада автомобиллеге ягъар­лыкъ тёгеген станцияны есине кёп санавдагъы акъча тёлемек талап этилген. Акъча берилмесе, далапчыны агьлюсюндегилер жазаланажакъны англатгъанлар. Талап этегенлер оьзлер сюеген жавапны алмагъанлар.

Автомобиллени ягъарлыкъ булан таъмин этеген станция рекетлени тергевюн алдан берли тарта болгъан. Оьзлер айтагъан акъча тюшмегенде, вагьгьабылар 2013-нчю йыл 20-нчы июнда станцияны есин, 50 йыллыкъ Жанай Ша­йыховну ва ону къызардашыны уланы, 27 йыллыкъ Жанболатны оьлтюргенлер. Ондан сонг бизнес булан ону къатыны ва къардаш яшы машгъул болгъан. Шо йыртгъычлыкъ олар этген бир иш болгъан буса, амалгъа да геле эди. Амма олай оьлтюрювлер Интернет сайтларда токътавсуз чыгъа буса, о рагьмусузлукъну юрютегенлер не адамланы арасында, не Аллагьны алдында оьзлени тазалап болармы?

Магьачкъалада болгъан агьвалатгъа ошагъан мисаллар кёп бар. 2013-нчю йыл декабр айны 25-нден 26-сына чыгъагъан гече Хасавюрт районну Муцалавул юртунда 11 йыллыкъ къызъяш бандитлени къурбаны болгъан. 50 йыл болагъан къатынгъа, онгача тюкенни есине, флешка геле. Гелимим аз, алып сакълайгъан къызымны тарбиялама гьаран етише деп, ол бандитлеге гьакъ тёлемей. Тиштайпаны такъсырламакъ учун олар гече гелип, ­огъар ва ону уланкъардашына тапанча уралар. Гетип барагъанда олар, сакълайгъан анасын къызгъанып къычырагъан къызъяшны тавушун эшителер ва къайтып гелип, огъар да тапанча уралар. Хоншулары жы­йылып тезликде яралангъанланы больницагъа элтелер. Врачлар тиштайпаны ва ону уланкъардашын оьлюмден къутгъаралар. Амма къызъяшгъа, Фатимагъа, олар кёмек этип болмайлар.

Бу ерде сорав тувулуна. 11 йыллыкъ къызъяшгъа гёзлеп тапанча ургъанлагъа кимлер деп айтажакъсан? Адамланы янындан такъсырланмаса, олар Аллагьны янындан жазалавдан чы къутулмас.

Вагьгьабылар исламны, бусурманланы якълап ябушабыз деп билдирелер. Амма олар бир-бирде оьзлер оьзлеге къаршы чыгъалар. Мисал учун, Интернет-текстлеринде олар булай айталар: «Супу адамны оьлтюрмекни биз гёз алгъа тутмайбыз. Тек шолай иш болуп къалса да, ону къызгъанмайбыз».

Шогъар байлавлу 2012-нчи йыл ноябр айда Къызыл­юрт районда болгъан агьвалат эсибизге геле. Можахетлер автоматлардан «Бакю-Ростов» ёлда барагъан «КамАЗ» машинге атышгъанлар. Натижада автомобиль гьайдавчу ва ону къырыйындагъы адам оьлгенлер. Кюйге къарагъанда, автошколаны машинине «агъачлыкъда­гъылар» военный транспорт деп тургъанлар.

Яшавда янгылышлар бола, оланы тюзлеме де бажарыла. Амма оьлген адамны къайтарма бажарылмай. Янгылышып оьлтюргенлер оьлгенлени адамларындан гечмекни де тилемейлер. Олар бир зат да болмагъанда йимик пысып къалдылар. Къуранда динге инанагъан адамны оьлтюргенлер жагьаннемни отунда яллажакълар. Аллагь олагъа ачувланыр, налатлар, о дюньяда азапгъа тартар деген ёрукъда айтыла.

Оьзлени ёлундан тайгъанланы жанларын къыймакъны вагьгьабылар бир кепекге де гьисапламайлар. Оьзлени арасында агъа-ини болуп тургъанланы олар гетме къояжакъ деп ойлашагъанлар бек янгылыша. Оьзлени арасындан чыкъгъанланы олар тынглавсуз коммерсантлардан да бек жазалайлар. Мисал учун, 2013-нчю йылны 30-нчу майында Магьачкъаланы Амет-Хан Солтанны атындагъы орамында шолай агьвалат болгъан. Оьзлени арасындан чыкъгъан адамны уьюне эки белгисиз адам геле. Уьйню есин чакъырып къыргъа чыгъарып, оьзлени сыдырасындан тай­гъан саялы ачув этип, бир нече керен тапанча уралар. Болгъан агьвалатны шагьаты таксистни де оьлтюрелер.

Вагьгьабыланы къамавгъа алгъанда, олар къолгъа неге бармайлар деп сорай­гъанлар аз болмай. О соравгъа жавап да бар. Можахет оьзю янгыз къолгъа барма болмай. Ёлдашлары ону шоссагьат оьлтюрелер.

Бу токъташдырыв булан рази тюгюллер де бардыр. Олагъа шу мисалны гелтирме сюемен. Магьачкъаланы Совет районунда ерлешген уьйде бир группа къамалгъан. Къамалгъанланы бириси тувулунгъан гьалдан къутулма бажарылмайгъанны билип, къолгъа барма гьазир болгъан. Ону ёлдашлары шо ерде оьлтюргенлер. Оьзлер де къутулма сююп чапгъын этгенлер ва оьлтюрюлгенлер.

Шолай, башгъаланы чы нечик де, оьзленикилени де къызгъанмайгъан адамлардан рагьму гёзлеме яраймы?

Темиркъазыкъ Кавказда яшайгъанлар оьтген йылланы ичинде болгъан вагьшиликлеге чыдап болмай, бир ерлерде вагьгьабыланы къувалайлар, башгъа ерлерде «агъачлыкъдагъылагъа» къаршы халкъ дружинниклер къуралар, бир-бир ерлерде чи оьлген террорчуну оьзлени къабурларында гёмме де къоймайлар. Къабарты-Балкъар Республиканы Баксан районуну Дугулубгей юртунда оьлтюрюлген террорчуну ол оьлтюрген адамланы къардашлары къабурларда гёмме къоймагъанлар.

Демек, 2013-нчю йыл октябр айны 18-нде ерли килисаны абзарында можахетлер къол булан этген бомба атылгъан. Адамны гёмме алып барагъанда атылма герек бомба алда атылып къалгъан ва террорчулар Мурат Тишков ва Мурат Абазов оьзлер оьлгенлер.

Оьтген йылларда болгъан агьвалатлар гёрсетеген кюйде, Темиркъазыкъ Кавказгъа гелген вагьгьабылыкъ халкъланы рагьат яшама къоймай. Олар ёкъ ерлерде яшав ёрукълаша, атышывлар ва атылтывлар болмай, адамланы юзюнден къоркъув тая.

Мычыгъыш Республиканы Ведено районунда яшай­гъанлар 2013-нчю йылда Гьюсейн ва Муслим Гагакаевлени бандит группасы ёкъ этилгенде, рагьат яшама башладылар. Районда яшайгъан яшёрюмлер агъачлыкъгъа гетмейлер, башгъа ерден гелегенлени де сюймейлер.

Негьакъ къан тёгюлмесин учун, давсуз, парахат яшама сюегенлер дин вагьгьабылыкъгъа къаршылыкъ билдирме герек. Ону гьакъында аста шыбышлап сёйлеме тарыкъ тюгюл, бары да адам эшитеген кюйде айтма тарыкъ. Бизин кавказ къылыгъыбызны гёрсетме заман болгъан.

Висхан Халитов.

Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля