Гьажакъав 1922-нчи йылда Муцалавулда тувгъан. Юртдагъы школада охугъан сонг, колхозда ишлеп тургъан. Давгъа барма гьасирет буса да, ону фронтгъа 1942-нчи йылны 24-нчю январында йибере.
Башлап Гьажакъавну Подольскидеги НКВД-ни охув полкуна бакъдыра. Мунда ол тюрлю-тюрлю савутлардан атышма уьйрене. Сонг полкну командирине оьзюн фронтгъа йиберсин деп тилеп бир нече кагъыз яза. Артда да ону тилевюн къабул эте ва башлап 2-нчи гвардия бригадагъа, сонг буса «Катюшалар» бар 17-нчи гвардия бригадагъа чыгъара.
1942-нчи йыл бригада Москвадагъы Измайлово паркны янында жыйыла ва шондан таба биринчи залп ура. Узакъ къалмай Гьажакъав Ибрагьимов къуллукъ этеген батареяны Москва областны Зарыжинск станциясыны янына йибере. Оьлеген отдан йимик «Катюшадан» къоркъагъан немислеге булар шо бойдан яхшы атыша. Москва бойда дав сайпар болгъанда, бригаданы Сталинградны тюбюне чыгъара. Буланы дивизиону, яшыртгъын уруп, турагъан ерин кёп алышдыра болгъан.
– Шолай этмесек, немис асгер «Катюша» бар ерлеге бек гючлю атыша эди, – дей Гьажакъав Даниялович. – Олар реактивный снарядлар атагъан «сигьрулу савутну» алмакъ учун нечакъы разведкасын салды. Бажарылмады. Сталинградны бойларындагъы дав этеген гюнлерибиз. Бугюн йимик эсимде. Къар бар эди. Ариден гёрмесин деп машинлеге акъ къумачлар, брезентлер яба эдик. Ноябр айны 19-нда бизин дивизион Клецком деген районда 24-нчю ва 26-нчы бригадалар булан бирликде атыша эдик.
Ону Советский деген кютюрню немислерден азат этеген кюю яхшы эсинде къалгъан. Ветрячий Балка, Балка Смерти деген юртланы янында немислер совет асгерлеге бек къаршылыкъ билдире. Тек «Катюшаланы» ялыны оланы артгъа тартылма борчлу эте.
–Биз немислени артиллериясындан къоркъмай эдик, – деп давам эте лакъырын Гьажакъав Ибрагьимов. – Олар атышып бизге айтардай гюч этмеди. Самолётлардан яшына эдик. Олар бомбагъа тутуп, пулемётларындан атышып, нечакъы савутубуз бузулгъан, нече адамыбыз къырылгъан.
Сталинграддан сонг бригаданы Курск бойлагъа чыгъара. Мунда да къыйынлы давлар болажагъы белгили. Эсигизде бар буса, «Освобождение» деген фильмде сагьатлагъа да къарап, артиллерия залп бере. Шонда атышывну биринчи залпын Гьажакъав Ибрагьимов къуллукъ этеген бригаданы «Катюшалары» ургъан.
Сонг бригада Волхов, Брянск областланы бойларында дав эте. Витебск областны Городок деген шагьарын алывда этген даву учун булагъа «Городокская» деген ат бериле.
Немислер артгъа тартыла. 17-нчи гвардия бригада Прибалтикагъа йибериле. Мунда да Гьажакъав Ибрагьимовну дивизиону Риганы, Поливежцы, Вайнода, Тельшай, Каунас, Мажекай шагьарларын азат этегенде ортакъчылыкъ эте. Сонг Польша, артда да совет асгерлер Германияны топурагъына гире.
– Биз Берлинге ювукъда ерлешдик, – дей Гьажакъав Ибрагьимов. – Юрегибиз алгъасай чы немислени толу кюйде дагъытма. Биз гьар юртлардан ва шагьарлардан оьтегенде, немис асгерлер этген пасатлыкъны, адамсызлыкъны гёре эдик. Эсибизге геле эди етишгенде оьч аларбыз деп. Буйрукъгъа гёре, биревге де тиймедик, биревюлейине, олагъа кёмек эте эдик. Совет асгерлер токътагъан ерлеге гелип, немис яшлар аш тилей эдилер. Солдатлар да оьзлеге гёрсетген пайдан олагъа да бере эди. Бир-бирде оланы жыйып, кухнябызгъа элтип ашата эдик.
Булайына алгъанда, яшланы не гюнагьы бар? Олай деп айтсакъ да, бизин яшланы да ёкъ эди чи бир гюнагьы да. Тек немислер кёп адамны къырды. Концлагерлерден де кёп адамны азат этдик. Оланы чубарала хас гийими къайдан да гёрюне эди.
Адамлар концлагерлерде бек языкъ болгъан. Шоланы арасында тюрлю-тюрлю миллетлер бар эди. Мен атын чы унутдум, дагъыстанлыгъа да къаршы болдум. Не къыйынлыкъ болса да, адам чыдай, тек дав болмасын, дав дюньягъа бек зарал гелтире.
Рейхстаггъа байракъ къагъылгъан булан Гьажакъав Ибрагьимовгъа дав битмей. Олар къуллукъ этеген бригаданы Япопияны Квантун армиясына къаршы давлагъа сала. 17-нчи гвардия бригада Китайны ва Кореяны душмандан азат эте.
Гьажакъав Ибрагьимов уьйге 1945-нчи йылны ахырында къайта. Давда гёрсетген къоччакълыгъы учун ол Къызыл Юлдуз ва Ватан давну I даражалы орденлери, «Варшаваны азат этивю учун», «Берлинни алыв учун», «Япониядан уьст болгъан учун» деген медаллар булан савгъатлангъан. Давну заманында Гьажакъав Данияловичге Оьр командованиеден 16 керен баракалла билдирилген.
Ол давдан сонггъу йылларда совет-партия ишлерде ишлеп тургъан. 1982-нчи йылдан берли пенсияда. Пенсияда буса да, Гьажакъав Даниялович школада, район оьлчевдеги чараларда болсун, даим ортакъчылыкъ эте. Ол кёп керенлер Игит шагьар гьисапланагъан Волгоградгъа (Сталинградгъа) чакъырылгъан ва баргъан.
Февраль айны 7-нде Хасавюрт район администрацияны башчысыны орунбасары Вагьит Къасимов, халкъны социал якъдан якълайгъан управлениесини ёлбашчысы Атикат Азаматова ва ону орунбасары Магьтибек Магьтибеков ветеранны уьстюне барды, огъар Дагъыстанны Башчысы Рамазан Абдулатиповну атындан къутлав кагъыз тапшурду.
– Шолай къутлав сёзлени сизге, Гьажакъав Даниялович, районну башчысы Жамболат Салавов да айта, сизге къатты савлукъ ва бир де къайгъы гёрмей яшамакъны ёрай. Сизге оьзюню савгъатларын да йиберген, – деди ветеранлагъа гелген ёлдашлар.
Гьажакъав олагъа баракалла билдирди, аз-маз кепсизликлерин санамаса, гьалы яман тюгюлню айтды. Гьажакъавну уланы, Муцалавулдагъы 1 номерли школаны директору Мурат Ибрагьимов да атасына тергев этегенлеге барына да баракалла сёзлер айтды.
– Сталинградны боюнда Уллу Ватан давну къысматы чечиле эди, – дей ол. Шо урушлардан сонг башында фельдмаршал Паулюс да булан Гитлерни 22 генералы къолгъа гелген. Шо давларда атабыз ортакъчылыкъ этгенге бек оьктембиз. Биз ону ва анабыз Розаны тарбиясы булан оьсгенбиз. Анабыз гечингенли 10 йыллар бола. Атабызны гьалы яман тюгюл, 93 йыл бола буса да, школада ва районда болагъан бары да чараларда ортакъчылыкъ эте. Атабызгъа гьюрмет этип гелген саялы, дагъы да сизге баракалла болсун, атабыз чакъы савлукъда яшагъыз!
Башлап Гьажакъавну Подольскидеги НКВД-ни охув полкуна бакъдыра. Мунда ол тюрлю-тюрлю савутлардан атышма уьйрене. Сонг полкну командирине оьзюн фронтгъа йиберсин деп тилеп бир нече кагъыз яза. Артда да ону тилевюн къабул эте ва башлап 2-нчи гвардия бригадагъа, сонг буса «Катюшалар» бар 17-нчи гвардия бригадагъа чыгъара.
1942-нчи йыл бригада Москвадагъы Измайлово паркны янында жыйыла ва шондан таба биринчи залп ура. Узакъ къалмай Гьажакъав Ибрагьимов къуллукъ этеген батареяны Москва областны Зарыжинск станциясыны янына йибере. Оьлеген отдан йимик «Катюшадан» къоркъагъан немислеге булар шо бойдан яхшы атыша. Москва бойда дав сайпар болгъанда, бригаданы Сталинградны тюбюне чыгъара. Буланы дивизиону, яшыртгъын уруп, турагъан ерин кёп алышдыра болгъан.
– Шолай этмесек, немис асгер «Катюша» бар ерлеге бек гючлю атыша эди, – дей Гьажакъав Даниялович. – Олар реактивный снарядлар атагъан «сигьрулу савутну» алмакъ учун нечакъы разведкасын салды. Бажарылмады. Сталинградны бойларындагъы дав этеген гюнлерибиз. Бугюн йимик эсимде. Къар бар эди. Ариден гёрмесин деп машинлеге акъ къумачлар, брезентлер яба эдик. Ноябр айны 19-нда бизин дивизион Клецком деген районда 24-нчю ва 26-нчы бригадалар булан бирликде атыша эдик.
Ону Советский деген кютюрню немислерден азат этеген кюю яхшы эсинде къалгъан. Ветрячий Балка, Балка Смерти деген юртланы янында немислер совет асгерлеге бек къаршылыкъ билдире. Тек «Катюшаланы» ялыны оланы артгъа тартылма борчлу эте.
–Биз немислени артиллериясындан къоркъмай эдик, – деп давам эте лакъырын Гьажакъав Ибрагьимов. – Олар атышып бизге айтардай гюч этмеди. Самолётлардан яшына эдик. Олар бомбагъа тутуп, пулемётларындан атышып, нечакъы савутубуз бузулгъан, нече адамыбыз къырылгъан.
Сталинграддан сонг бригаданы Курск бойлагъа чыгъара. Мунда да къыйынлы давлар болажагъы белгили. Эсигизде бар буса, «Освобождение» деген фильмде сагьатлагъа да къарап, артиллерия залп бере. Шонда атышывну биринчи залпын Гьажакъав Ибрагьимов къуллукъ этеген бригаданы «Катюшалары» ургъан.
Сонг бригада Волхов, Брянск областланы бойларында дав эте. Витебск областны Городок деген шагьарын алывда этген даву учун булагъа «Городокская» деген ат бериле.
Немислер артгъа тартыла. 17-нчи гвардия бригада Прибалтикагъа йибериле. Мунда да Гьажакъав Ибрагьимовну дивизиону Риганы, Поливежцы, Вайнода, Тельшай, Каунас, Мажекай шагьарларын азат этегенде ортакъчылыкъ эте. Сонг Польша, артда да совет асгерлер Германияны топурагъына гире.
– Биз Берлинге ювукъда ерлешдик, – дей Гьажакъав Ибрагьимов. – Юрегибиз алгъасай чы немислени толу кюйде дагъытма. Биз гьар юртлардан ва шагьарлардан оьтегенде, немис асгерлер этген пасатлыкъны, адамсызлыкъны гёре эдик. Эсибизге геле эди етишгенде оьч аларбыз деп. Буйрукъгъа гёре, биревге де тиймедик, биревюлейине, олагъа кёмек эте эдик. Совет асгерлер токътагъан ерлеге гелип, немис яшлар аш тилей эдилер. Солдатлар да оьзлеге гёрсетген пайдан олагъа да бере эди. Бир-бирде оланы жыйып, кухнябызгъа элтип ашата эдик.
Булайына алгъанда, яшланы не гюнагьы бар? Олай деп айтсакъ да, бизин яшланы да ёкъ эди чи бир гюнагьы да. Тек немислер кёп адамны къырды. Концлагерлерден де кёп адамны азат этдик. Оланы чубарала хас гийими къайдан да гёрюне эди.
Адамлар концлагерлерде бек языкъ болгъан. Шоланы арасында тюрлю-тюрлю миллетлер бар эди. Мен атын чы унутдум, дагъыстанлыгъа да къаршы болдум. Не къыйынлыкъ болса да, адам чыдай, тек дав болмасын, дав дюньягъа бек зарал гелтире.
Рейхстаггъа байракъ къагъылгъан булан Гьажакъав Ибрагьимовгъа дав битмей. Олар къуллукъ этеген бригаданы Япопияны Квантун армиясына къаршы давлагъа сала. 17-нчи гвардия бригада Китайны ва Кореяны душмандан азат эте.
Гьажакъав Ибрагьимов уьйге 1945-нчи йылны ахырында къайта. Давда гёрсетген къоччакълыгъы учун ол Къызыл Юлдуз ва Ватан давну I даражалы орденлери, «Варшаваны азат этивю учун», «Берлинни алыв учун», «Япониядан уьст болгъан учун» деген медаллар булан савгъатлангъан. Давну заманында Гьажакъав Данияловичге Оьр командованиеден 16 керен баракалла билдирилген.
Ол давдан сонггъу йылларда совет-партия ишлерде ишлеп тургъан. 1982-нчи йылдан берли пенсияда. Пенсияда буса да, Гьажакъав Даниялович школада, район оьлчевдеги чараларда болсун, даим ортакъчылыкъ эте. Ол кёп керенлер Игит шагьар гьисапланагъан Волгоградгъа (Сталинградгъа) чакъырылгъан ва баргъан.
Февраль айны 7-нде Хасавюрт район администрацияны башчысыны орунбасары Вагьит Къасимов, халкъны социал якъдан якълайгъан управлениесини ёлбашчысы Атикат Азаматова ва ону орунбасары Магьтибек Магьтибеков ветеранны уьстюне барды, огъар Дагъыстанны Башчысы Рамазан Абдулатиповну атындан къутлав кагъыз тапшурду.
– Шолай къутлав сёзлени сизге, Гьажакъав Даниялович, районну башчысы Жамболат Салавов да айта, сизге къатты савлукъ ва бир де къайгъы гёрмей яшамакъны ёрай. Сизге оьзюню савгъатларын да йиберген, – деди ветеранлагъа гелген ёлдашлар.
Гьажакъав олагъа баракалла билдирди, аз-маз кепсизликлерин санамаса, гьалы яман тюгюлню айтды. Гьажакъавну уланы, Муцалавулдагъы 1 номерли школаны директору Мурат Ибрагьимов да атасына тергев этегенлеге барына да баракалла сёзлер айтды.
– Сталинградны боюнда Уллу Ватан давну къысматы чечиле эди, – дей ол. Шо урушлардан сонг башында фельдмаршал Паулюс да булан Гитлерни 22 генералы къолгъа гелген. Шо давларда атабыз ортакъчылыкъ этгенге бек оьктембиз. Биз ону ва анабыз Розаны тарбиясы булан оьсгенбиз. Анабыз гечингенли 10 йыллар бола. Атабызны гьалы яман тюгюл, 93 йыл бола буса да, школада ва районда болагъан бары да чараларда ортакъчылыкъ эте. Атабызгъа гьюрмет этип гелген саялы, дагъы да сизге баракалла болсун, атабыз чакъы савлукъда яшагъыз!
Гебек КЪОНАКЪБИЕВ,
оьз мухбирибиз.
Суратда: Сталинград урушну ортакъчысы
Гьажакъав Ибрагьимов (ортада) къонакълагъа
давну гьакъында хабарлай; Уллу Ватан давну
ветеранларына багъышлангъан жыйындан.
