Ругь байлыкъны кериванында


  ______________________________________________________________________

– Сизин идара ишлейгенли уьч йыл тюгюл болмай. Амма къысгъа болжалны ичинде кёп уьстюнлюклеге етишгенсиз. Цент­рыгъызны гьюрмет булан эсгере, сизге сынав топлама геле, сизге инана… Къыставуллу девюрлерде яш пагьмуланы тапмагъа ва олар булан иш гёрмеге енгил тюгюлдюр чю?

               – Озокъда, янгы ёл тапмагъа, ону къурмагъа бир де енгил болмай. Бизин   идара 2013-нчю йылны январындан иш башлады, тек ра­йонну билим берив управление­сини башчысыны заместители гьисапда яш пагьмулар булангъы чараланы гёрмеге 2011-нчи йылдан чалышдыкъ. Билим берив тармакъдагъы кемчиликлени алдын алмакъ учун, тарбиялав якъны да гючлендирмек мурат булан оьзюбюзню таклифлерибизни Буйнакск районну башчысы Даниял Шихсайитовгъа айтдыкъ. Ол да бизин янгыз якълап къоймай, харж булан да кёмеклешип, тюрлю-тюрлю иш уьстюнде герекли къураллар булан да таъмин этип, гьатта центрыбызны ерлешеген ерин де мекенлешдирди. Гьали буссагьатда да пагьмуларыбыз булан оьтгерилеген ёлугъувларыбызда оьзю де ортакъчылыкъ эте.

Гьар пагьмуну гьюнерин, бажарывлугъун оьсдюрмек учун муаллимлерибиз булан хас кюйде къурулгъан программалагъа гёре ишлейбиз.

– Сизин гьаракатыгъыз булан яшланы, охувчуларыгъызны иштагьландырагъан  кёп проектлени яшавгъа чыгъаргъансыз. Шоланы бири – «Ругь тарихибизни кериваны» дегенини гьакъында айтсагъыз яхшы болур эди.

– Бизин халкъыбызны ругь тарихи теренде. Эпсиз бай да дюр. Яш наслубуз ону гьар гюн сезме болардай имканлыкъланы яратмакъ – бизин борчубуз. Шу проектни аслу пикрусун, оюн бизге Россия­ны маданиятыны ат къазангъан къуллукъчусу, Буйнакск районну гьюрметли ватандашы Разия Жамболатова таклиф этген эди. 

Бу проектге гёре биринчи ёлугъувубузгъа 250-ден де кёп охувчуларыбыз къуршалды. Олагъа ругь байлыгъыбызны исбатлайгъан таъсирли далиллер булан медицина илмуланы кандидаты Хасмагьаммат гьажи Абубакаров, философия илмуланы доктору Мус­тапа Билалов, педагогика илмуланы доктору Магьаммат Рамазанов чыгъып сёйледилер. Инсанны къылыгъы, ругьу тарбиялав ёлунда да чыны­гъагъанны малим этдилер. Адамны, халкъланы бир-бирине исиндиреген ва ювукъ этеген къылыкъ-хасиятланы да эсгерди. Тарихибизни шо янындагъы варислигини гьакъында терен маъналы лакъырлашыв болду.

Сёйлевлени арасында экранда дюнья ва дин илмуда чалышгъан ва гёрмекли уьстюнлюклеге етишген  белгили алимлерибизни гьакъында документли фильмлер де гёрсетилди. Ондан къайры да, бизин центр­да тарбияланып, тюрлю-тюрлю оьр охув ожакъларда охуйгъан студентлерибиз де оьзлени яшавгъа, гьалиги девюрге гёз къаратывларын, илму-билимни пайдасын англатды.

– Ортакъчылыкъ этеген яшларыгъыз да илму-ахтарыв ёлунда этеген биринчи ишлерини гьакъында айтмадымы?

– Озокъда, олар да оьзлени ойларын аян этди, ахтарывларыны гьакъында  хабарлады. Оланы бириси  1925-нчи йылны февраль айында белгили 100 дин алим ортакъчылыкъ этген жыйынны гьакъында эсгерди. Ол маълуматны архивден тапгъан.

Шо жыйында къумукъланы, савлай Дагъыстанны ва бусурман халкъланы белгили ярыкъландырывчусу, алими Абусупиян Акаевни сёйлевюнден бир гесекни гелтирди. Ол булай деген: «Бизин Пайхаммарыбыз (с.а.с) къайда барып да билим алмагъа да васият этген. Шо саялы бусурманлагъа, къайсы тилде берилсе де, илмулар алмакъгъа къаршылыкъ этилмей. Биз Европадан маданиятны, ярыкъландырывчулукъну къабул этегенде, бизге варис бола деп гьисап этебиз. Неге тюгюл де, олар да  о илмуланы араплардан алгъан. Шеклик этме ярамай – дюнья ягъын­дан билим береген школалар тарыкъ. Амма биз булай билим алма чакъырагъанда динибиз тас болуп къалар деп халкъ тартына. Дагъыстанда совет школалар уьс­тюнлюклеге етишсин учун, мен ойлашагъан кюйде, Къуранны уьйренивге шо школаларда бир сагьат берилсе ва охув ожакъларда динибизге къаршы илмулар берилмежек деп бизин де инандырса яхшы болажакъ эди. Шо алимлерибизни де, халкъыбызны да кёбюсюню тавушу – о гьакъда гьар заманда да ва бары ерде де айталар». Алимибизни айтгъаны гьали де агьамиятлыгъын тас этмеген деп ойлайман.

                                      

Охувчуларыбызны терс ёлгъа тюшме къоймай, террорчулукъну алдын алмакъ мурат булан байлавлу проектибизни гележекде де узатажакъбыз.

– Яш наслуну ва агьлюню къылыкъгъа ва эдепликге байлавлу кюрчюсюн беклешдиреген ёлланы гьакъында не айтма боласыз?

– Бираз алда Магьачкъалада оьтгерилген аналаны форумунда ортакъчылыкъ этдик. Шонда да мен агьлюдеги гьалны айланасында сёйледим. Савлай дюнья оьлчевде къатынгишилер оьзлени эргишилени орнун алардай юрютегенин тюз гёрмеймен. Демек, немис философ Эрих Фромм да айтгъанлай, бир-бирине тенг даражалы болагъанны орнуна, эргиши де, къатынгиши де бир-бирине ошайгъан болуп бара.

Къатынгишини, ананы гьислери терен ва инче бола. Олар дюньяда да ва табиатда да болагъан гиччи алмашынывланы да гьазир англай. Эргишилер бу дюньяны оьзлени онгайына тизе гелсе де, агьлюде де ва жамият арада да къатынгишини пайдалы янашыву ва агьамияты асламдыр деп ойлайман. Бизин гьаракатыбыздан кёп зат гьасил бола. Шону англама герек.

Яш наслугъа оьзюню намусун таза тутма герек деп ойлайман. 1943-нчю йылда бир концлагерде  Совет Союздан тутулгъан къатынгишилеге къарайгъан врач айтгъан: «Булай къылыкълы, оьзлени намусуна ва тазалыгъына тийме къоймай сакъланып болагъан къатынгишилери бар халкъдан бирев де озуп ва уьст гелип болмажакъ». О врачны 25 йылына етишген, тек къылыгъын тас этмеген къызларыбыз тамашагъа къалдыргъан.  

Тарбия булан байлавлу масъа­лалар бир де артгъа салынма тюшмей. Ишибизде шону гёз алдан тюшюрмейбиз. Къылыкъсыз адамны жаны тун къарангылыкъда боладыр деп гьисаплайман. Шолай адамны гюнагьлы ишлерине де, шо къарангылыкъны яратгъан ва болма къойгъан гиши гюнагьлы. Юрегибизни де, жаныбызны да тазалайгъан, шавлалайгъан  къылыкъдыр!

– Сизин центрыгъыздагъы муаллимлер де пайдалы яратывчулукъгъа толу кюйде берилгенге ошай.

– Тюз эслегенсиз! Къыркъгъа ювукъ муаллим бирлешип ишлеп, нечесе проектибизни яшавгъа чыгъаргъанбыз. Яшлар учун, оланы пагьмуларын оьсдюрмек муратдагъы ишлерибиз бизин ругьландыра. Олагъа къарап биз де оьсебиз чи! 

«Сердце отдаю детям!» деген республика конкурсда да беш муаллимибиз биринчи ерлер алып къайтдылар, «Шаг в будущее» деген республиканы яшёрюмлерини арасында оьтгерилеген илму-ахтарыв конкурсда да эки охувчубуз алдынлы ерлеге ес болдулар.

Тюрлю-тюрлю предметлерден оьтгерилеген олимпиадалагъа къуршалагъанланы санаву да йылдан-йылгъа арта, билимлерини теренин гёрсетеген гьасиллер де арта. Бютюн Россияны бизин йимик къошум билим берив тармагъында чалышагъанланы арасында 2016-нчы йыл оьтгерилген конкурсда да лап да алдынлылары деген атгъа лайыкълы болдукъ. Алдагъы йылланы ичинде Дагъыстанны Башчысыны беш грантына да ес болгъанбыз. Ноябр айны башында савлай республикабызны къошум билим берив тармагъында ишлейген муаллимлеге пайдалы болардай сынав топлайгъан семинар да оьтгердик.

Бизин охувчуларыбыз гёрсетеген натижалар, оланы гьаракаты биз яшавгъа чыгъарагъан «Одарённые дети» деген проектибиз тюз къурулгъанны гёрсете. Гёз алгъа тутулгъан проектлерибиз дагъы да кёп. Олар бары да яшларыбызны ругьун чыныкъдырсын, пагьмуларын ачсын ва теренлешдирсин, уллуланы яшавуна сынаву булан онгарылып гирсин деп этиле. Мен де шогъар инанаман.

– Агьамиятлы ёлугъузда уьс­тюнлюклер ёрайман! 

– Савболугъуз! «Ёлдашыбызны» инамлы ва пагьмулу ёлдашлары да артсын!

– Кёп савболугъуз! 

Гьазирлеген Руслан СУНГУРОВ.


Суратларда: Айида  Залимханова;


центрны  охувчулары  химия илмудан сынавларын семинарны ортакъчыларына гёрсете.


 Материал подготовлен в рамках реализации государствен­ной программы РД «Комлексная программа противодействия идеологии терроризма в Республике Дагестан на 2016 год».

Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля