«Талчыкъмайман тоймадым деп яшавдан»

Ульян Денисович Шамурзаев ата юрту Къызларда орта школаны битдирген сонг армияда къуллукъ эте. 1969-нчу йыл Магьачкъалагъа гелип, ДГУ-ну филология факультетине тюше ва онда охуй туруп, янаша журналист касбу алмагъа да чалыша. 1974-нчю йылда оьр охув ожакъны битдирип, орус тилни ва къумукъ тилни муаллими болуп ата юртуна къайта. Охуйгъан заманында да ол шиърулар, гиччи хабарлар язып, университетни газетин де чыгъара болгъан. Ата юртунда ол орус тилни ва къумукъ тилни, адабиятны дарсларын юрютме башлай. Коллективде абур къазана, охувчулар ону дарсларын кёп сюе. Гечилеген асарланы ол янгыз школа программагъа гёре юрютмей, генг кюйде охувчулагъа оьзю билегенни уьйретме къаст эте. М.Лермонтовну асарыны гьакъында англата туруп, ол Бэланы, Азаматны, Казбични келпетлерин арив суратлай эди. Шо заман ол токътап йиберип, пашман кюстюнюп, бизге булай деди: «Билемисиз, яшлар, тарихни гьакъында айтагъанда, бизин кёплер алдатма къарай. Бэла чергес къыз болмагъан. Ол да, Азамат да къумукълар болгъан.  Онда юрюлеген гьаракатлар да Дагъыстанда къумукъланы топурагъында болгъан.

Заман гелер, бары да тарихи агьвалатлар ерли-ерине тюшер», – деген эди ол. Гьали шолай болуп да тура. Школада ол драмкружок да къургъан эди. Ону шиърулары район газетде де чыгъып турду. Ульян Денисович 1945-нчи йыл июн айны сегизинде тувгъан. Яшайым деп турагъан оьмюрюнде ол 1989-нчу йыл чакъсыз гечинди. Жаны женнетлерде болсун. Тез гетегенин билегенде йимик, ол бир шиърусунда булай язгъан:

Кимлер биле…

 

Чакъсыз гетме тюшсе магъа дюньядан,

Юлкъуп алса оьлюм мени арадан,

Халкъым булан къалсын мени сюювюм,

Талчыкълы гюн сююндюрсюн ер юзюн.

 

Чакъсыз гетме тюшсе магъа дюньядан,

Язбаш янгур болуп ерге къайтарман.

Элим булан къыйынлы гюн кюстюнме,

Ана тилде къуванчларда йырлама.

 

Чакъсыз гетме тюшсе магъа дюньядан,

Яш юрегим терек болуп бюрленсин.

Чечек ачсын язбашларда ёл бойда,

Алдын кюйде къувансын ол, кюлесин.

 

Терегимни салкъынында жыйылып,

Юртлу къызлар йырласынлар, ойнасын.

Арасында гюзлю гюндей пашманы:

«Шу терекни ким чачгъан?» – деп сорасын.

Тек билмесин, шо мунглу къыз билмесин

Адам юрек терек болуп битгенни.

Шо юрекни ялынына яллагъан

Сюйгенине сёзюн айтмай гетгенни.

 

Кимлер биле, яллавлу гюн сюйгеним

 Салкъын излеп терегиме таянса,

Мени йыракъ, унутулгъан гёлентким,

Гёзьяш болуп гёз алдында токътаса…

 

Кимлер биле, излеп чыкъса сюювюн

Дарман учун ял тапмайгъан юрекге.

Гелер бугъай, къурдаш къыздай къучакълап,

Гёзьяш тёкме бав болмагъан терекге.

 

Бир гюн гелер гёчме магъа дюньядан,

Битип мени къысмат берген оьмюрюм.

Талчыкъмайман тоймадым деп яшавдан,

Тек сюедим оьлмегенни сюювюм.

 

Юртлуларыны, иш ёлдашларыны, охувчуларыны эсинде ону ярыкъ келпети даимге къалажакъ.

 

С. Хамурзаев.

Къызлар, Моздок район.


 

 

 

Ульян Шамурзаев

 

Сен йылама   

 

Сен йылама, йылама,

Чечек ачар юрегинг.

Унутулар яралар,

Къувнар къушдай юрегинг.

 

Сен йылама, йылама,

Гёзьяш тёгюп бурчакъдай.

Жувма аччы гёзьяшгъа,

Арив юзюнг къурчакъдай.

 

Бугюн гюнюнг пашманлы,

Намарт болгъан сюйгенинг.

Сени къоюп башгъагъа

Юлкъуп берген юрегин.

 

Сен йылама, йылама,

Гёзьяш–сююв ёлдашы.

Сююв бирдир, анадай,

Гелер сени язбашынг.

 

Иржаярсан, кюлерсен

Чечегине, гюлюне.

Тойлар булан гелерсен

Сюйгенингни уьюне.

 

Чечек ачгъан терекге

Сен гёнгюлсюз къарайсан.

Яралангъан юрекден

Ёкъ гюнагьынг сорайсан.

 

Сен йылама, йылама,

Гёз ачытар гёзьяшынг.

Жувма юзюнг гёзьяшгъа

Гелер сени язбашынг.

 

 

Уланланы намус тюшсе башына

 

( Афгъанистанда игит кюйде дав этип, яшлайын гетген инивюм

Арсен Тарханович Шамурзаевге багъыш­лайман)

 

Уланланы намус тюшсе башына,

Борчлу болса къанын тёгюп жан берме,

Сорамаслар: «Къыйынмы деп оьлмеге,

Давну отун оьзю булан гёммеге?»

Намус тюшсе уланлагъа яшлайын ,

Дав майданда оьлюм булан эришме,

Айтмас олар: «Биз яшбыз, – деп, – оьлмеге,

Къаршы турма намарт душман гюллеге!»

 

Нече-нече арив жагьил уланлар,

Оьмюрлери йигирмадан оьтмеген,

Къайнашагъан от янгурну ичинде

Осал болуп налат алып гетмеген.

 

Макътав болсун сизге, яслы аналар,

Гёзюгюзню нюрюн якъгъан балагъа.

Гьей, инсанлар, ялбараман, туругъуз,

Баш энкейтип ерге ерли анагъа!

 

Сен йылама, мунглу ана, йылама

Сен оьктем бол баланг булан оьсдюрген.

Сен йылама, гёзьяшынга жувунма

Сени атынг баланг кёкге гётерген.

 

Сени, Арсен, гюлле гесген оьмюрюнг

Юлдуз болуп ярыкъ берер савлагъа.

Сени, Арсен, айтылмагъан сёзлеринг

Йырлар болуп къалгъан бизге дюньяда.

 

Сени ярыкъ иржайывунг, кюлевюнг

Къурдашланы гёз алдындан таймажакъ.

Сени таза тав къарлардай сюювюнг

Пашман къызны юрегинде къалажакъ.

 

Кюстюнмегиз, къурдашлары Арсенни,

Къатдырыгъыз тамакъларда агьланы.

Игит кюйде къаршы тургъан ажжалгъа

Моздок бойда къумукъ юртну уланы!!!

 

Йыламагъыз, къызардашлар, инилер,

Ону аты савлар булан яшажакъ.

Ол орнатгъан халкъы булан тереги

Язбашларда чечек ачып яшнажакъ.

 

Сени атынг, улан, халкъынг абурлай,

Къурдашларынг эсге ала юзюнгню.

Тек юреклер эпсиз ачыта, йылай,

Гёрме сююп сени, Арсен, оьзюнгню…

 

Юлдузланы бюртюгюдей йыртыллай

Юрегинден тамгъан Арсенни къаны.

Къарлы Элбрус, етим къалгъан анадай,

Пашман бугюн, эсге тюшюп уланы…

 

Къуванчлы гюн…

 

Дюнья яйнап болса уллу къуванчлар,

Къуршап алса гьалал къурдаш -къардашлар,

Иниси ёкъ шо гюн тамгъа таянар ,

Агъасы ёкъ багъананы къучакълар,

Анасы ёкъ гёзьяшларын сибирер,

Атасы ёкъ терен тартып кюстюнер.

 

 

Неге ажжал

адаша ?

 

(Оьлюп гетген хоншу улан Мусагъа)

 

Гьей , барагъан, ялбараман мен сагъа,

Уланындан айырылгъан анагъа,

Вёре, сакъ бол, сен уланын сорама

Уланындан айырылгъан атагъа,

Сен уланын о языкъгъа сорама,

Ув сингендей, сав болмайгъан ярагъа.

     

 

                  *     *     *

Исси яйларда иримес тавлар,

Сав болмас бир де юрек яралар.

Неге алгъасап оьлюм-ажжалы

Юлкъду арадан тарыкъ уланны?!

 

Гьалал къурдашлар къалдылар мунглу,

Гелди уьстюне къайгъылар уллу.

Йылай анасы, пашман атасы,

Мунглу инилер, мунглу агъасы.

 

Ата сюювден тоймагъан къызны,

Ата юзюнден тоймагъан яшны,

«Атам», – деп айтма сююнч -шатлыкъда

Зар къойду оьлюм, йылатып ташны.

 

Сёнмейген гюн сен болдунг ананга,

Таянма тавдай болдунг агъанга.

Шавлалы юлдуз къызардашынга,

Дюньядан артыкъ-къурдашларынга.

 

Сагъа йылады уллусу ,яшы,

Къанлы гёзьяшлар тёкдю ёлдашлар,

«Муса», – деп язылгъан авур сынташны

Къабур боюна гёмдю къурдашлар.

 

Гечелер гелип къапу арагъа,

Чыкъгъандай йимик къара къабурдан,

Сес эте улан къайтгъандай гери,

Эшик-къапуну ачсын дей герип.

 

Къысгъа юхудан сесгенип ана,

Атынгны айтып чаба къапугъа.

Яшланы алып сюйгенинг чыгъа,

Тек ёллар гери, ябукъ ожакъгъа.

 

Нечик маслагьат этейим, Муса,

Сен етим къойгъан улангъа-къызгъа?

Къыйын тюгюл эди, гьеч ярай буса,

Орнунгну тутма языкъ анагъа!

 

Ятгъан къабурдан ёкъ артгъа ёллар,

Йылай улангъа гюзгю янгурлар.

Неге адаша ажжал гьаман да,

Неге сен артыкъ болдунг дюньяда?!

 

Сагъа йылап ананг булан сюйгенинг,

Ягъажакълар чакъсыз нюрюн гёзлерин.

Тек оланы юрегинден таймажакъ,

Арт тынышда айтма сюйген сёзлеринг.

 

Тенгли къурдашлар сенсиз къуванчда

Эсге алажакъ азиз къурдашын.

Къоллагъа тутгъан алгъыш аякъгъа

Тамар оланы аччы гёзьяшы.

 

 

Муаллим Зайнап Шихаева Ульянны эсделигине багъышлап язгъан шиъру

 

Ульянгъа

 

Эсги йылны ахырынчы гюнлери,

Оьтген яшав, оьлюм гьакъда ойлайсан.

Арабызда болмасанг да бугюн сен,

Дос — къардашны юрегинден таймайсан.

 

Аямадынг сен билимли башынгны ,

Гюнню йимик шавла берип турагъан.

Бугъавлады сени шо намарт аврув,

Кёп эрлени къаплап ерге урагъан.

 

Тенглилеринг авлетлери уьй болгъан,

Оланы да авлетлери торайгъан.

Эсделикге дос-къардашгъа, ювукъгъа,

Охумагъа сенден янгыз йыр къалгъан.

 

Гьакъылынгны къызгъангъандай дослардан,

Алгъасадынг сен дюньядан гетмеге.

Нетме герек?!.. Ажжал етсе алгъасап,

Менмен деген эркеклени элтмеге.

Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля