Рая Гьюсейновна Шихсайитова Мычыгъыш Республиканы Виноградное (Баматюрт) деген юртунда тувгъан. Ондагъы 8 йыллыкъ школаны лап оьр къыйматлагъа охуп битип, 1979-нчу йыл Гюйдюрмесдеги педучилищеге охума тюше. 1983-нчю йыл ону къызыл дипломгъа да битдирип, ата юртундагъы школада башлапгъы класланы муаллими болуп ишлеме башлай. Тек билимге гьасирет юрегини охувгъа талпыныву солумай.

Агьлю къуруп, уьй-эшикли болгъан сонг, заочно охуп, Мычыгъыш-Ингуш пединститутну филология, сонг да юрисп­руденция факультетлерин уьс­тюнлю кюйде бите. Бу – уьй болгъан тиштайпа учун, аз этип айтсакъ да, герти батырлыкъ. Халкъыбыз аз сёйле, кёп ишле, ринмей эт, сююнюп яша деп тюз айтгъан. Айтагъаным, адамны гьакъылын загьмат чарлай, билим къанатлай, гьаракат гётере…

2008-нчи йыл Мычыгъыш Респуб­ликаны Президентини туврадан-тувра гёрсетивюне гёре, 3 ай болжалны ичинде Виноградноеде (Баматюрт) кёп тизив шартлары булан 3 къабатлы школа къурулду. Онгайлы шартлар муаллим коллективде ишге къастлы янашыв уята. Гёнгюллю къурулгъан къастны тюз ёлгъа онгарма терен билимли касбучу ва бажарывлу ёлбашчы тарыкъ бола. Ону коллективге йыракъдан излемеге де тюшмей. 2010-нчу йыл школаны директору этилип Рая Гьюсейновна Шихсайитова белгилене, уьстюнлю кюйде ишлеп де тура. Мен ону янына анадаш газетибиз «Ёлдашгъа» язылывуну масъаласын эсгерип баргъанда, ол хыйлы башгъа ёлбашчылар йимик, кант къуруп, муаллимлерден тартынып: «Мен муаллимлени жыяйымы, оьзюгюз сёйлеп къараймысыз?» – деп баш къачырмады. Школаны директору муаллимлени къайсы гьаракатгъа да (пайдалы буса) министрден артыкъ къуруп бажармагъа тарыкъ.

Кюйге къарагъанда, Рая Гьюсейновна коллективни ишге къурмагъа бажара. Бырынгъылар тюз айтгъан таныма сюе бусанг, тыгъырыгъын терге деп. Бугюн бу школаны тыгъырыгъындан тёрюне ерли тергесенг де, алдагъы гьалы башдан-аякъ алышынгъан. Шо гьал янгыз къурулгъан шартлардан къайры, загьматгъа муаллимлени бажарывлу къурагъан ёлбашчыдан да гьасил бола. Энни, охувчу, директоргъа да сёз берейик.

Яхшы натижалар шартлардан ва къастдан гьасил бола

– 2009-нчу йыл къурулгъан 600 охувчугъа ери булангъы школабыз билим ва тарбиялав ишлени берекетли юрютмеге бары да тарыкъ-гереги булан толу кюйде таъмин этилген. Лабораториялары, спортзалы бар, бары да предмет кабинетлерибизде компьютерлер ва башгъа техника къураллар толу кюйде бар.

Бу, озокъда, школа учун уллу байлыкъ, бек тизив шартлар. Тек лап да уллу байлыгъы школабызны – ону муаллим коллективи. Бугюнгю яшавну талабына гёре билимли, бирикген, къатты къастлы, бажарывлу къоллары, охувчулагъа рагьмулу янашыву бар коллектив шо биз оьрде эсгерген байлыкъгъа жан сала. Бугюнгю бизин коллективни барлыгъы да, оьктемлиги де – бизин де охутгъан бай сынавлу, терен билимли, ягьгъа-намусгъа байланып ишлейген тамазаларыбыз. Олардан бугюн де яш муаллимлерибизге бажарывлу кюйде насигьатчылыкъ юрютеген, 40 йыл бу школада ишлеген, гьисап дарсланы юрютеген Айзан Вахаевна Вагьабова, директорну башлапгъы класлагъа къарайгъан заместители, 38 йыл ишлеген Шамсият Абусупьяновна Абекерова, географиядан дарслар юрютеген Увайс Зиявдинович Элмурзаев, башлапгъы класланы муаллими Райиса Шагьмановна Бийбулатова ва башгъаларын айрыча эсгерме ярай. Школада билим берив ва тарбиялав гьаракатлар оьр даражада юрютмекде, муаллимлени де, охувчуланы да арасында рагьмулу ругь аралыкъ тувулмакъда инжимей-талмай бажарывлу кюйде ишлейген оьр даражадагъы касбучуларыбыз дагъы да бар. Масала, школаны директоруну билим берив ва тарбиялав ишине къарайгъан заместители Майина Руслановна Сулейманованы да, школаны баш тарбиялавчусу, Дагъыстан пединститутну битдирген Разият Зиявдиновна Ювшаеваны да, директорну информация-коммуникатив технологиялагъа къарайгъан заместители, Оксворд университетде билимлерин камиллешдирип, ингилис тилден дарс юрютеген яш муаллим Жули Магьамматовна Шихсайитованы да пайы уллу.

Школада методика ишни сынавлу, гьаракатчы муаллимлер Тамара Виситаевна Кълычева, Лиза Алавутдиновна Элбуздаева, Айида Рамазановна Нутаева юрютелер. Школадагъы гьал яхшы янгъа алышынгъангъа болма ярай, бизин школаны битип, башгъа ерлерде ишлеп турагъан касбучуларыбыз да школагъа къайтагъаны хыйлы затгъа шагьатлыкъ этедир.

Бу гьал коллективде де инамлыкъ тувдура. Инамлыкъ – къачан да къастгъа къаст ва бажарывлукъ къошагъан сигьрулу гюч, уллу берекет.Бугюнлерде бизин коллективде 15 яш касбучу ишлей. Олагъа уьлгю алмагъа, эдепли ва рагьмулу ёл гёрсетмеге 20 йылдан артыкъ ишлеген, «къойнунда къалачы бар» 19 муаллимибиз бар. Муна – Алтын фонд! Олар –коллективни 68 проценти, оьр билимли де дюр, билимлерин камиллешдиреген курслардан оьтюп де, уьлгюлю кюйде ишлеп де турагъан педагоглар.

Биз Мычыгъыш Рес­публикада яшай бусакъ да, оьзюбюзню тувма топура­гъыбызда яшайгъанны яхшы сезебиз: тилибизни де, элибизни де, милли адатларыбызны да, къылыкъ-ёрукъ ёлларыбызны да яхшы билебиз. Шо оьрлюклерде къумукъ тилден, Дагъыс­тан адабиятдан дарслар юрютеген Рита Вагьитовна Мутаеваны, Разият Зиявдиновна Юшаеваны, Диана Умаровна Межитованы яхшы пайы бар. Олар янгыз дарсларда тюгюл, класдан тышдагъы гьаракатларда да охувчулагъа, аналагъа, ана тилге, тувма элибизге, Къумукътюзге сююв ва гьюрмет уята. Янгыз школада тюгюл, районну ва республиканы даражасында да тилибизни, къылыкъ-ёрукъ ёлларыбызны, адатларыбызны гёзеллигин ва байлыгъын гёрсетмеге бажаралар. Ра­йонну, гьатта республиканы янындан шо ишде якълав да, кёмек де табабыз.

2015-нчи йыл декабрде школада «Къумукъ тил – къылыкъ тил!» деген темагъа оьтгерилген жумалыкъны гьасиллерин чыгъарагъан байрам гьаракатгъа республиканы парламентини депутаты, республиканы интеллектуал центрыны председатели профессор Бекхан Абусупьянович Хазболатов гелген эди. Линейкада номинациялагъа гёре уьстюнлюк къазангъан охувчуланы чыгъышларындан сонг Б. Хазболатов сёйледи: «Муаллимлени къастлы ишлевюню яхшылыгъындан охувчуларда ана тилине сююв, гьюрмет ва дурус янашыв тувулагъанны бу гьаракат кёп арив гёрсетди. Гьаракат тутумлу ва таъсирли оьтдю, ана тилге гьисибизни хозгъады, айыкъдырды. Бу зат къумукълар башгъа тиллени къуршавунда яшаса да, оьзлени тилин, адатларын, къылыкъ-ёрукъ ёлларын аяп, асырап, сав-саламат сакълап бажаргъанны гёрсетди», – деди.

Сонг бугюнгю яшавну талапларына къыйышывлу ругь ва къылыкъ тарбиялавну гьакъында сёйледи, номинацияларда уьстюн гелген охувчулагъа, ана (къумукъ) тилден дарслар юрютеген муаллимлеге грамоталар, китаплар берип савгъатлады. Школаны китапханасына да Дагъыстан парламентни кёмеги булан оьзюне тюшген къумукъ тил учебниклени тизимин савгъат этди.

Класдан тышдагъы гьаракатланы оьтгеривде де, охувчулагъа билим берив ва тарбиялав ишлерде де охувчуланы ата-аналары бизге гьаман кёмек этелер. Белгили болгъаны йимик, школаны аслу борчу – билим беривню ва тарбиялав ишни сан янын гётермек.

ЕГЭ школа яшавгъа гиргенли, охувчуларыбыз экзаменлени уьстюнлю кюйде бере, сонг да район, республика, гьатта Россия олимпиадаларда актив кюйде ортакъчылыкъ этелер: савгъатлы ерлеге чыгъа. Бу йыл 10-нчу класны охувчусу Гьава Загаштукаева обществоведениеден район олимпиадада – 2-нчи, 10-нчу класны охувчусу Бобика Мукуева биологиядан – 2-нчи, 11-нчи класны охувчусу Элиза Жаватханова историядан – 2-нчи, Камила Аскиева ва Карина Басханова – 3-нчю, биологиядан 3-нчю ерге Булат Шагьбутова ес болдулар. Гьатта «Умники России» деген аралыкъ оюнда, заочно ортакъчылыкъ этип, 10-нчу класны охувчулары Асият ва Гьава Загаштукаевалар историядан – 1-нчи, обществоведениеден 3-нчю ерлени къазангъанлар. 4-нчю класны охувчу къызы Сабина Юшаева буса флейта, фортепиано согъа, арив йырлай, тез-тез ярышларда, конкурсларда школаны атын гьюрмет булан эсгерте.

Школада киокшинкай деген ябушувну бир къайдасындан секция да уьстюнлю кюйде ишлей. Шо секциягъа Шагьман Самавдинович Жамалдинов ёлбашчылыкъ эте. Ону спортчулар Жанболат Умаханов, Адым Якъубов, Ислам Алихов, Зураб Жамалдинов, Камил Садулаев район ва республика ярышларда уьстюнлю кюйде ортакъчылыкъ этелер. 11-нчи класны охувчусу Тамерлан Баширов буса – школаны, юртну, районну ва республиканы оьктемлиги. Ол – Россияны да, Европаны да, дюньяны да чемпиону.

Айып да этмегиз, макътанып да язмайбыз, бары – бар. Иншаллагь, дагъы да оьсмек де бар. Бары да зат къастдан ва шартлардан гьасил бола.

Абас МАМАЕВ.

Мычыгъыш Республика, Борагъан.

СУРАТЛАРДА: Виноградноедеги школа; муаллимлер.