(Яратывчулукъ ахшамындан репортаж)

 

21 май.Тюшден сонг Къарабудагъгент район администрацияны жы­йынлар оьтгерилеген залы Бабаюрт, Хасавюрт, Къызылюрт, Буйнакск, Къаягент районлардан, Магьачкъаладан ва оьзге шагьарлардан гелген къонакълардан, районну юртларындан ва школаларындан гелгенлерден  толгъан эди. Шаирибиз Бадрутдин Магьамматовну танымайгъан ёкъдур. Ону савгъатларын, оьзге уьстюнлюк­лерин, атларын эсгере турмайым. Шо гюн Къарабудагъгентде оьтгерилген яратывчулукъ-юбилей ахшамына гёчейим.

 

Аты айтылгъан белгили режиссёрубуз Мавлет Тулпаров онгаргъан сценарийге гёре оьтгерилген Бадрутдинни бу яратывчулукъ-гьисап берив ахшамы къужурлу, узакъ заман эсде къалардай оьтдю. Гелген абурлу къонакъланы, районну белгили адамларын, йыравланы гезиклетип сагьнагъа чакъыра туруп, бу ахшамны Да­гъыстанны маданиятыны ат къазангъан артистлери Сабият Салимова ва Жалав Бекеев юрютдю.

Сагьнагъа сёйлеме чыкъгъанланы гьар калимасын бу гиччирек репортажда толу кюйде берме имканлыкъ да ёкъ. Сёйлевлени аслу маънасын охувчулагъа етишдирме къаст этейим. Сонг да, бу ахшамда Венгриядан гелген антрополог, Къумукъну гьюрметли къонагъы Иштван Къонгурну таныгъан мажарлы Биро Андраш Жолт да ортакъчылыкъ этип, чыгъып сёйлеп, жыйынгъа айрыча ренк къошду деп айтма ярай.

Башлап сёз бу жыйынны асаба еси ­Бадрутдинге берилди.

– Баракалла бугюн мунда гелген бары да къонакълагъа, районлуларыма, юртлуларыма. Къалам да, акъ кагъыз да алып язма олтурсам, сизин барыгъызны да гёз алгъа гелтиремен. Шу сёзюме не айтар экен, шу жумламны нечик гёрер экен деп гьаригизни гьакъында ойлаша къаламан. Уллу да, яш да англар йимик ёл излей, къайда излей, сёз излей аз гечелер, аз гюнлер гетмеген. Мени язгъанларымны охуйгъан, англай­гъан сизге ва гелип болмагъан охувчуларыма уллу разилигимни билдиремен. Дюньяда этилеген бары да гьаракат яхшылыкъ учун этиле. Лап уллу язывчулар да, йыравлар да, оьзге яратывчу адамлар да дюньяны нечик яхшы этейик деп язгъандыр, йырлагъандыр деп ойлашаман мен. Адамланы яхшылыгъы болмаса, йик-йигинден бошар эди бу дюнья. Адамланы вагьшилиги болмаса, женнет бавгъа ошар эди бу дюнья, – деди ол.

Къарабудагъгент районну башчысы Къапур Исаевни сёйлевюнден:

– Оьзюню савлай яшавун поэзиягъа багъышлагъан бизин ёлдашыбыз, къурдашыбыз Бадрутдинни бугюн – поэзия байрамы. Оьзюню яратывчулугъу булан ол кёп адамны юрегине синген, ёл тапгъан. Биз Бадрутдин булан оьктем болабыз. Адам дюньягъа гелгенче, ону къысматы белгили бола деп айта. Бадрутдинни къысматы буса шаир болма белгиленген болгъан. Ол шогъар ес болуп бажаргъан. Ону поэзиясы ата юртуну отбашыны исивюнден башлангъан. Къакъамахини отбашындан башлап, Шекспирни отбашына ерли ёл алгъан, ону исивюн де сезген. Уллу пагьмулардан уьлгю алып гелген. Шо уьлгюню, сынавну китапларына да салгъан. Ону бош шиърусу ёкъ, бары да шиърулары терен маъналы, адамгъа таъсир этеген шиърулар. Оьзюню гёрюнюшюне гёре мен Бадрутдинге римский сенатор деймен. Неге тюгюл ону поэзиясында философия бар, тарих, яшав бар. Бадрутдин яшавда юрюлеген тюзсюзлюклеге талчыгъа, шиъруларында шо гьакъда айта. Муна мисал. Манасдан машин булан гелегенде Бадрутдин къаршы болуп къалды. Бирче лакъыр эте гелебиз. Къашгъа тавгъа етишдик. Онг якъда шо заман бизин оьктемлигибиз къоз бав гесилип, параланып турагъан заманы.

– Яхари, бавну шулай этме нечик къоясыз, – деп къарсалады Бадрутдин. – Мен чи менден болагъанны этгенмен, – деп, оьр къурумлагъа йиберген уьч телеграммасын гёрсетди. Олар простой телеграммалар тюгюл эди, шаирни юрек къычырыву, талчыгъагъаны эди. Муна шулай, шаирибиз Бадрутдин – оьз халкъыны, оьз элини къыйынын-тынчын бойнуна ала, юрегине ала, яза, китапларына сала юрюйген шаирлерибизден бириси. Баракалла болсун огъар!

Шо гюнгю поэзияны байрамында кёплер сагьнагъа чыгъып сёйледи. Бадрутдинни поэзиясына тезден гьашыкъ, ону ювугъу хирург Исрапил Исаев шаирни шиъруларын охуду ва сёзюн бу сатырлар булан тамамлады:

–Яхшы дейбиз узун сёзню къысгъасы,

Дюр Бадрутдин – чебер сёзню устасы.

Дёргелили тамаза Убай Алиев де Бадрутдинни гьакъында хабарлады. Сёз Венгриядан гелген къонакъ, мажарлы Андраш Бирогъа бериле. Саламлашгъан сонг ол Мажарстандан, мажар халкъындан къумукъ халкъгъа къайнар салам алып гелгенин айтды. Оьзю учун бу кёп уллу байрам, къумукъ халкъны да, мажар халкъны да арасындагъы кёпюр экенни айтды. Оьзю­ню халкъы Венгрияны топурагъында орунлашгъанча, Кавказдан башлап, кёп топуракъланы эллегенни эсгерди. Бугюнюбюз маданиятны да, ана тилни де алтын кёпюрю экенни ва Бадрутдин йимик шаирлер шолай кёпюрлени сакълайгъанны айтды.

Къакъамахи юртну башчысы Магьаммат Темаев, муаллим Исламутдин Къурбанов юртлусу Бадрутдинни къутлады ва бири юртда уьй тикме план, экинчиси шаирге багъышлангъан шиъруланы савгъат этди.

«Ёлдаш» газетни баш редактору Камил Алиевге сёз берилди.

–Бадрутдинде, гертилей де, Аллагь берген пагьму бар. Биревлер о пагьмуну халкъыны, ватаныны пайдасына къоллап да болмайлар. Бадрутдин шо пагьмуну къоллап болгъан. Бу жыйын биз огъар абурну да, сыйны да этеген жыйын. Мен ону гьакъ юрекден поэзиясыны бу гюню булан къутлайман. Сагьнагъа чыкъмакълыгъымны бирдагъы себеби бар. Биз 1999-нчу йылда къумукъ маданият-илму жамият (КНКО) къурдукъ. Мен шо жамиятны председателимен. Гетген йыл биз Йырчы Къазакъны медалын этдик. Бу йыл 14-нчю майда болгъан жыйыныбызны къарарына гёре шо медаль булан 8-нчи еси болуп Бадрутдин де савгъатлана. Гьакъ юрекден къутлайман.

ДГУ-ну Дагъыстан адабиятларыны кафедрасыны заведующийи Агъарагьим Солтанмуратов саламлашгъан сонг, поэзия сёйлейген ерде, шаирлер сёйлейген ерде, оланы сёзлерине гёре йырлар айтылагъан ерде шаирни гьакъында айтма къыйын бола деп, ол Бадрутдинни поэзиясыны таъсири гьакъында хабарлады. Республика оьлчевде Бадрутдинни поэзиясыны гюнюн оьтгермекни, огъар Дагъыстанны халкъ шаири деген атны бермекни таклиф этди. Булай таклифлер башгъалардан да болду.

Пачалыкъ газет-журнал типографияны директору Умаросман Гьажиевге сёз берилди:

– Гюрметли юртлулар, къонакълар, бу мажлисге гелгенигиз учун баракалла. Бад­рутдинни яратывчулугъуна мен артдагъы 35 йылны ичинде гёз тайдырмай тергев этип тураман, чыкъгъан китапларын охуйман. Мен ёлбашчылагъа, китаплар чыгъарагъанлагъа, язагъанлагъа шаирни гьакъында эки сёз айтып, ону даражасын гётерме сюемен. Биз бугюн къакъамахили, Къарабудагъгент районлу, дагъыстанлы шаирни абурламайбыз, бизин замандашыбыз, савлай Россияны белгили шаирин сыйлайбыз. Ону яратывчулугъунда эки аламатны эсгерме сюемен. Биринчиси – ана тилин теренден билегени, экинчиси де – ону шиъруларыны философия маънасы, оюну, пикрусуну теренлиги ва адамны гьайран этеген чеберлик. Бадрутдин, сагъа баракалла!

Дагъыстанны халкъ язывчусу Камал Абуков да Бадрутдинни яратывчулугъуну гьакъында айта туруп, ол оьзюню философия ойлары, лирикасы, халкъына, Ватанына бакъгъан сюювю булан, дюнья оьлчевде сёйлеп болагъан даражасы булан охувчуланы юреклеринде ер тапгъанны эсгерди.

Дагъыстан китап издательствону баш редактору Лариса Голубова да Бадрутдинни ишини гьакъында лайыкълы сёзлер айтды.

Жыйынны ортакъчылары ял алсын, ялкъмасын учун, районну маданият бёлюгю де гьаракат этди. Ерли ва тахшагьардан гелген йыравлар сёйлевлени аралашдырып йырлар айтып, жыйылгъанланы гёнгюн алды.

Умукюсюм Шамилова, Абдулазим Найипханов, Сакинат Ибрагьимова, Элдархан Казимов, Руслан Загьиров, Имам Акавутдинов, Магьаммат Къасумов, Гьажимурат Абдуллаев ва оьзге йыравларыбыз, артистлерибиз, Къарабудагъгентдеги эргишилени хору оьзлени чыгъышлары булан къаравчуланы разилигин алды.

Бу ерде мен юрекде къалгъан тююнюмню де чечмесем болмай. Шаирибиз Бадрутдинни пагьмусун, ону дюнья оьлчевдеги шаирлик даражасын инкар этип болагъан ёкъдур. Сёйлегенлер де эсгерди, огъар халкъ шаир деген атны охувчулары тезден берип битген. Гьакимиятыбыз тергев этмейгени англашылмай. Бадрутдин оьзюню бажарывлугъу, гьар гюнлюк гьаракаты булан къумукъ адабиятыбызны къалкъысын оьрге гётерип алып юрюйгенлерден бириси. Ону бу ахшамы неге тахшагьарда оьтгерилмеди деген сорав кёплени ойлашдыра. Неге? Герти поэзия бар ерде, герти пагьму бар ерде хатиржанлыкъгъа, гюнчюлюкге ёл берилме тюшмей. Неге тюгюл де, герти пагьму даим де оьзюне ёл алгъан, охувчусуна етишген ва асрулар булан эсде де сакълана, тарихде де.

 

 

 

 

Яраш Бийдуллаев.

Суратларда: Бадрутдинни яратывчулукъ ахшамындан.