«Алтын эшик де темир ачгъыч булан ачыла»

1981-нчи йыл Хасавюрт педагогика училищени яхшы къыйматлагъа битдирген къызны ата юрту Ленинавулгъа башлапгъы класланы муаллими этип онга­ралар. «Юрт школада яшланы охутмакъ мени учун уллу насип эди. Биринчи гюн дарсларым битгенде тёбем кёкге тийгендей болуп уьйге къайтаман. Шатман. Юрюмеймен – учаман. Бажарыла буса, яшларымдан айрылмай туражакъ эдим. Къаттыгюнлер уьйде къалагъанда бек яман тие эди. Гьали буссагьатда да шо гюнлени уллу сююв, уллу къуванч гюнлеримни байламыдай гьисап этемен», – дей ол.

– Марият Ирбайхановна, сиз муаллим болуп ишлейгенигиз отуз йылдан да кёп бола. Шо вакътини ичинде охувчулары­гъыз булан къыйышмайгъан гезиклер бир де болмагъандыр деп ойлашаман.

– Четимликлер не заман тувулуна? Бири бирисин тюз англамаса. Гьар заманда да муаллим оьзюн яшны орнунда болуп, шо яш тюшген четим, чечме къыйын гьалгъа салып бажарма герек. Яш – гьар заманда да яш. Яшгъа гёре болмакъ – авлиялыкъ. Къумукъларда алтын эшикни де темир ачгъыч булан ача деген айтыв бар. Яшлар алтын эшик буса, муаллим – темир ачгъыч. Ачгъыч сени къолунгда болгъан сонг, ону юрегине гирмек авур ишми дагъы?!

Яшавда, касбусунда лап оьр даражагъа етген, уллу макътавлагъа, абурлу атлагъа лайыкълы адамлар, оьзгелени табиатына гёре саламат хасиятлы болагъандай, Марият Ирбайхановна да иши гьакъда сёз чыкъгъанда, бир-бир оьзгелени йимик менден къайры неме де ёкъ, денгизлерде геме де ёкъ деп тёшюне къакъмай. Чечен-Ингуш педагогика институтну филология бёлюгюн битдирген яш касбучуну гьаракатын билип, педколлежде мычыгъыш дарсланы юрютме чакъыра. – Муна бирдагъы насип, – дей Марият Ирбайхановна. – ­Оьзюм охугъан ожакъда мени де охутгъан Айнудин Рашитович Гьюсейнов, Дина Солтановна Кълычева, Руслан Ханбатырович Канаев, Патимат Гьажиабдуллаевна Абукова йимик муаллимлер булан янаша ишлемек – лап уллу жаваплыкъ булангъы насип.

Гертилей де, насип тюрлю-тюрлю бола дегенлей, оьз насибине даим талпынагъан Марият Ирбайхановна арымай-талмай, ялкъмай, инжимей, ялын-тынчын тапмайгъан, даимлик ёл уьстдеги сапарчы йимик ахтарывну сокъмагъына тюше. Ону гьар дарсы – бир янгылыкъ, бир байрам. Ол охутгъан К. Мусаева, М. Адилгереева ва А. Якиева республика оьлчевдеги яш ахтарывчуларыны илму конференциясында биринчиликни алып къайтгъаны да шогъар шагьат.

ДР-ни ат къазангъан муаллими, РФ-ни умуми билим беривюню гьюрметли къуллукъчусу, загьматны ветераны Марият Ирбайхановна Милиева муаллимлик касбусу булан янаша муаллимлени билимлерин камиллешдиреген институтда мычыгъыш тилден методист болуп да чалыша. «Муна шонда, – дей Марият Ирбайхановна, – билимни аз экенине оьзюм мюкюр болуп, заочно аспирантурагъа тюшмеге токъташдым. Эки минг сегизинчи йылны ахырынчы гюнлеринде «Ингуш ва мычыгъыш адабият тиллердеги, акки диалектдеги фонетика башгъалыкълар» деген темада диссертация якъладым». РФ-ни билим берив ва илму министерлигини оьр аттестация комиссиясыны къарары булан М. И. Милиевагъа филология илмуланы кандидаты деген алим ат берилген.

Бизге мунда, озокъда, айтылгъан педагог нечакъы къыйын тёкгенни гёрсетме бажарылмайгъаны гьакъ. Тек школалар учун М. И. Милиева тизген «Мычыгъыш-рус сёзлюгю» бир гечеден, бир айдан амалгъа гелмегенни чи къайсыбыз да билебиз. Уьстевюне, «Яшёрюмлени тарбиялавда инчесаниятны, музыканы ва адабиятны ролю» деген бютюнроссия илму-практика конференцияда «Мычыгъыш игит-эпос йырланы яратылывуну тарихи» деген илму ишине оьр багьа берилген ва оьр савгъатгъа лайыкълы бола. Бу ерде ону къайратлы загьматы учун кёп санавдагъы гьюрметлев грамоталагъа, тёбе дипломлагъа лайыкълы болгъанын эсгермекни де оравлу гёребиз. Олардан къайры да, Марият Ирбайхановна 2011-нчи йылда «За укрепление государства Российского» деген медаль булан савгъатлана.

Белгили педагог, аявлу ана, миллетини оьктемлиги болгъан Марият Ирбайхановна Милиеваны бош заманы болма да болмай. Ол бош туруп да уьйренмеген. Бош турагъанланы да ушатмай. Бираз алларда «Биринчи класда охума уьйретив» деген методика китапны басмадан чы­гъарды, йылны ахырына мычыгъыш тилни диалектлерине багъышлангъан ахтарыв ишлени натижасында яралгъан китабы охувчулагъа етишме герек.

Марият Ирбайхановна – белгили муаллим, илму ахтарывчу. Ана тилге, анадаш мычыгъыш тилине бакъгъан артсыз-ахырсыз уллу сюювню ол оьзю охутагъан студентлеге де сингдире. Ону гьисабына гёре, ана тилге сююв  гиччи агьлюден башлана, шо саялы болма ярай, къызы Малика, уланы Иса, анасыны ёлун танглап, муаллимлер болма умутлулар.

– Биревлер, – дей ол, – культурный болуп гёрюнме сююп, ят тилде сёйлейлер, сайки, оланы пикрусуна гёре ана тил бир ерде де къолланмай. Тек олайлар бир затны унутгъан: тил болмаса, миллет ёкъ.

Биз бир затгъа тюшюндюк: Марият Ирбайхановна миллетини яш наслусуну юреклеринде ана тилге якъгъан сююв бир заманда да сёнмежек.

 

Магьаррам АЛИМГЬАЖИЕВ.

Измулла ГЬАЖИЕВ чыгъаргъан сурат.

Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля