Жамиля Дибирова: «Уьч гюнлюк дюньяда бир-биревню гёнгюн бузма тюшеми?»

Пятница, 01.06.2018г. - "ЁЛДАШ".


Алда айрокъда гьакимият къуллукъларда къатын-къызны нагагь да гёрме болмай эдинг. Не буса да, артдагъы вакътилерде къатынгишилени жавап­лы къуллукълагъа белгилейгенлик аста-аста мердешге айланып, оланы сыдыралары толумлаша бара. Гертисин айтсам, къатынгишилерде гьар-бир ишге жаны авруп, мекенли кюйде къуллугъун кютегенликни айрыча гьис этесен. Оланы арасында нечакъы да англавлу, билимли ва аркъатаяма болагъанлары да бар.


Мен сизин олайлардан бириси – Бабаюрт районну администрациясыны ишлерине къарайгъан бёлюкню управляющийи Жамиля Дибирова булан таныш этме сюемен. Бираз алда мен ону булан Бабаюрт районну администрациясында ёлу­гъуп лакъыр этдим.   Ол оьзюню ишине,   яшавуна, агьлюсюне ва оьзге масъалалагъа байлавлу ачыкъдан хабарлады.


 


–Бизин бёлюкде 10 адам ишлей. Аслу гьалда биз администрацияны ишлерини къурумчулукъ янына, шоланы юрюлеген кююне тергев этебиз демеге ярай. Айта­гъаным, плангъа гёре администрацияны чалышывуна байлавлу генгешлерибиз, жыйынларыбыз юрюле. Шонда къаралма тарыкълы материалланы гьазирлейбиз. Алданокъ плангъа гёре гёз алгъа тутулгъан ишлени яшавгъа чыгъарылывуна, проектлени гьазирленивюне агьамият беребиз. Администрацияны проектлерини, къарарларыны, буйрукъларыны уьстюнде ишлеп, шоланы районубузну ёлбашчысына къол салма онгарабыз. Олай да, кадр масъалаланы да бир ёрукълу кюйде чечме къарайбыз.


– Ишсизлик – жагьиллени бек къыйнайгъан чинк де агьамиятлы масъала. Сиз шону не къайдада чечме боласыз?



–Дурус айтасыз, бизин бёлюкде кад­ровый резерв къурулгъанлы 10 йылдан да артыкъ бола. Биз Бабаюрт райондан чыкъгъан жагьиллерибиз къайда ва нечик охуйгъанны ахтарабыз. Олар дипломлар да алып районгъа къайтгъанда, тарыкълы документлерин жыйып, папкалар гьазирлейбиз. Къайда не иш табылса, биз районубузну ёлбашчысына таклиф этебиз. Сонг, ол шогъар агьамият берип, биздеги документлеге гёре жагьиллени ишге алма къарай. Бираз алда кадровый резервдеги экевню ёлбашчы къуллукълагъа белгиледик. Оланы бириси – баш бухгалтер, бирдагъысы юридический бёлюкню начальниги болду.



Сонг да, биз, ишсизлени имканлыкъларыбыз болгъандокъ, оьзге культура, билим берив тармакълагъа да къуршамагъа къарайбыз. Тюзю, бизде де, оьзге ерлерде де педагогика касбучулар етишмей. Шо четим масъалаланы бири болуп токътагъан. Неге тюгюл, педагогикагъа охума барма сюегенлер ёкъ. Айрокъда физика, математика факультетлеге охума бара­гъанлар кёп къыт болгъан. Иш излей туруп гелегенлер нечакъы сюе бусагъыз да бар. Шо анцукъаллары булан Бабаюрт районну ёлбашчысы булан да ёлугъалар. Декрет отпускагъа гетгенлер болса, шоссагьат ишсизлени чакъырабыз.


–Артдагъы вакътилерде террорчулукъгъа, наркоманиягъа къаршы гьаракатлар, жыйынлар оьтгериле. Сизде шогъар не даражада агьамият бериле?



–Озокъда, гележегибизге, яш наслуну къысматына ичибушагъанлар шо масъалагъа гёз юмуп, айсени деп къоймажакъ. Бизде террорчулукъгъа къаршы иш гёреген комиссияны (АТК) гьаракатын айрыча эсгерме ярай. Шонда бир вакъти ич ишлер къурумларда къуллукъ этгенлер чалышалар. Бек тындырыкълы кюйде иш юрюле деп айтмагъа болабыз. Ери гелгенде эсгерме сюемен, гетген йыл бизин шо комиссияны ишине оьр багьа берилди. Шо ишде Бабаюрт районну башчысыны жамиятны аманлыгъына къарайгъан заместители Солтангерей Бамматгереевич Бийтемировну аслам къошуму бар. Ол оьзю­ню къуллугъун ёругъу-ёлу булан юрюте.



Сонг да, яшёрюмлени ишлерине къарайгъан бёлюк намуслу кюйде гьаракат эте. Ону башын тутгъан Илмутдин Абдуразакъов республикада гёрмекли иши учун бир нече керен акъча ва оьзге савгъатлар булан савгъатлангъан.


–Гьали биз ишигизден бираз йылышып, сиз тарбиялангъан ожакъгъа чыгъайыкъ. Агьлюню бары намусу къатынгишини бойнуна тюшюп къала. Ону авур «арбасын» олагъа тартма тюше деп ойлашаман.



–Дурус. Мени атам-анам гьали пенсияда. Бир вакътилерде атабыз Солтахан киномеханик болуп ишлей эди. Анабыз Забия администрацияда статуправлениеде кёп заманлар загьмат тёкдю. Аллагь санамасын, бизин агьлюде 5 къыз барбыз. Мен лап да уллусуман. Анабыз алгъан билимине гёре–педагог. Ол бизин къатты кюйде тарбиялай эди. Гьаман сайын охувну биринчи ерге сала эди. Бизден бек талап эте эди. Уьй къуллукъну да биз 5-де къыз оьз арабызда пайлап ала эдик.



Уланкъардашыбыз бар-ёкъ деп къарамагъанбыз. Бавну да къаза эдик, чачма да чача эдик. Алда газлар ёкъ эди чи. Биз агъач да ташыгъанбыз, кёмюрню де уватып гьазир эте эдик. Не иш бар буса, шону кюте эдик. Атабыз, баягъы, ожакъгъа тарыкъ-герекни алып геле эди. Ону бир айтгъан сёзю бизге барыбызгъа да таманлыкъ эте эди. Аслу гьалда бизге улланаларыбыз къарагъан. Олар бизин сёз булан, яшавундан мисаллар гелтирип тарбиялай эдилер. Шо заман къысматыны бары да ягъындан уьстюнлюклеге етишген адамланы гёрсетип: «Къарагъыз чы пеленчеге, арив охугъан, билим де алгъан, гёремисиз, не даражалагъа етишген»,–деп ал сыдыралардагъы адамланы гёрсете эдилер. Аллагьгъа шюкюр, биз 5-де къызардаш, оланы сёзюн ер этмейли, къасткъылып охудукъ, барыбыз да оьр охув ожакъланы битдирип, гьар тюрлю касбулагъа ес болуп, шолагъа гёре ишлеп турабыз. Менден къайрысы, къызардашларым барысы да Магьачкъалада ишлейлер, яшайлар. Мен Бабаюртда атам-анама ювукъдаман, олагъа гёз къарата тураман.


– Сизин адат-къылыкълагъа гёре тарбиялагъангъа ошай.



– Озокъда дагъы. Шо бизин ожакъда биринчи ерде эди. Сонг да, атам-анам ожакъда оьзлени тутагъан кюйлери, бир-бирине абур-сый этип, гелишип янашагъаны бизге жанлы мисал болуп къалды. Къумукъланы уясында не гёрсе, учгъанда да шону этер деген арив айтыву бар чы. Атам да, анам да, гёз тиймесин, татывлукъда бир-бири булан яшап турагъанлы 56 йыл бола. Анамны бир де яшавуна кантыллап гёрмегенбиз. Олар гьар заман бизге уллулагъа абур-сый этме герек деп бола эдилер. Атам-анам бирче яшайгъанлы 50 йыл битгенде, оланы райондан савгъатгъа гёрсетип, Агьлюню гюнюнде Дагъыстанны загьматны минис­терлиги «За любовь и верность» деген белги булан савгъатладылар. Оланы яшаву да бизин учун бир уллу уьлгю болуп къалды. Мени оьзюмню де 2 къызым бар, оланы да бизин башыбыздан оьтген адат-къылыкъ дарслагъа гёре тарбиялайман.


–Буса сиз насипли адамсыз…



–Мен ойлашагъан кюйде, насипни бир нече канзилери бар. Оьзюнг тувуп оьсген ожагъынгда сююв де, парахатлыкъ да, татывлукъ да бар буса, шо – уллу насип. Экинчиси, оьзюм къургъан агьлю яшавум юрегим тынышагъан кюйде буса. Биз агьлю ёлдашым Абдулла булан сююп къошулгъанбыз, гьалиге арив бир-биревню англап, къыйышып яшап турабыз. Ол районубузну ич ишлер бёлюгюнде къуллугъун кюте, полицияны майору. Сонг да, уьягьлюнгню, оьзюнгню янынгдагъы дос-къардашынгны арасында аркъа таяп болагъан, гьар-бир намусгъа етишеген адамлар бар буса, дюньяны малына тие. Атангны ожагъында пача къыз йимик яшап, оьзюнгню агьлюнгню къурма заманынг етишгенде, бир онгсуз адамланы арасына тюшюп, яшавунг терс гетип къалса, шо насипсизлик бола.


–Гьасили, сиз къошулгъан агьлюню де, тарбияланып оьсген ожагъыгъызны да къылыгъы, хасиятлары бир-бирине къыйышывлу геле. Яда сиз бизде, къумукъларда айтагъан кюйде, кимни арбасына минсенг, шону йырын йырларсан дегенлей, олагъа гёре кюйленип яшаймысыз?



–Аллагьгъа шюкюр, мен къошулгъан ожакъда бек намуслу, асил къылыкълы адамлагъа ёлукъдум. Агьлюмню уьягьлюсюнде, барына да Аллагь савлукъ берсин, 7 яш бар. Олар оьзлени битимине хас адат-къылыкъ мердешлени юрюте,   бизде йимик намусланы да кюте, бир-биревге эдеп-гьюрмет де эте. Магъа янгы ожакъда бир де къыйынлыкъ болмады. Уьягьлюмню атасы, гюнагьларындан Аллагь гечсин, Львовскиден гелип, Бабаюртда ишлей эди. Къайнанам буса бир ерде де ишлемей, уьй къуллукъланы да кютюп, ожагъын юрютюп турагъан бек асил адам. Оланы ожагъында бир де масхара, кюлкю, йыбав таймагъан, оьтесиз бир-бирине бавурлу да дюр, татывлукъда яшайгъан уьягьлю. Неге тюгюл, къайнатам мени бек арив юрек майларынгны иритеген кюйде агъачкъомуз да согъа эди. Савлай агьлюсю барысы да оьтесиз арив йырлап да, согъуп да болалар.


–Кёбюсю ожакъларда гелин-къайнана бир-бири булан къыйышып болмайлар. Гьатта,   чыдамлыгъы битип, айрылагъанлар нечакъы да бар.



–Инанмассыз, биз 4 апсун барбыз. Гёз тиймесин, гьалиге бир-бирибиз булан гелишип яшайбыз. Аллагь савлукъ берсин къайнанабызгъа, ол бизин гьайыбызны эте, бек яхшы адам. Агьлюлерибиз булан бираз хатиржанлыкъ болуп гетсе, мен ону бир де уланларыны янын тутуп гёрмегенмен, шоссагьат бизин, гелинлерин якълап чыгъа. Ожакъдагъы адилликни, татывлукъну сёнме къоймай. Тезликде кююне, ёрукъгъа сала.


–Къарагъанда, сизин бирикдиреген, сизге таъсир этеген – сююв. Сюювню гючю болмаса, ожакъны тозма къоймай, мекенли кюйде сакълама бажарылмас эди.



–Инг башлап ата-анагъа бакъгъан якъда сююв болмаса бажарылмай. Агьлюнгню де, сени де аралыкъларыгъыз сюювден къурулса, бир-биревню англама тынч боладыр деп эсиме геле. Мен эсгерип де къойдум, агьлюбюз булан сююп къошулгъанбыз. Бир-бирибизни англайбыз, бир-биревню гёнгюн бузмайгъан ёлланы танглап яшав къурабыз. Ол мени чинк де ювукъ ёлдашым, онг къолум десем де ярай. Мен де огъар, ол да магъа аркъатаяп болабыз. Уьч гюнлюк дюньяда бир-биревню гёнгюн бузуп яшамагъа негер тарыкъдыр.



–Яшавугъузда инг де эсигизде къалгъан, юрегигизден таймайгъан агьвалат болгъанмы?



–Мен о замангъы педагогика институтну тарихи факультетин къызыл дипломгъа битдирип, школада ишлей эдим. Бир гезик ахырынчы зенгге выпускной класымны онгарып тура эдим. Къаравулланмагъан кюйде, районну администрациясындан телефон сёйлеп, мени чакъыра деп билдирдилер. Не болгъан экен деп тураман. Къарайман, о замангъы районну башчысы Адилхан Гьанакъаев чакъыра. Янына гирдим, ол магъа шу бугюн мен кютюп турагъан къуллукъну тапшурма сюегенни англатды. Манг болуп къалдым. Муаллим болуп ишлеп тургъан адам нечик болар экен деп ойлашдым. Не буса да бир кюйге тюшюп, шо гюн-бугюн ишлеп тураман.



–Школада яхшы ишлей болгъансыздыр. Балики, районну башчысы да шо­гъар тергев этгендир. Англавлу, билимли адамлар къайда да етишмей чи.



–Болма ярай. Мен оьзюм 1988-нчи йылда Дагъыстан педагогика институтну тарихи факультетин къызыл дипломгъа битдиргенмен, загьмат ёлум школадан башлангъан. 1995-нчи йыл мен районда «Йылны муаллими» болдум. О заман акъча миллионлар деп юрюле эди чи. Шо вакъти магъа 1 миллион акъча бердилер. 1998-нчи йылда буса магъа «Дагъыстанны халкъ муаллими» деген белги де тапшурдулар. 2010-нчу йылда «Россияны умуми билим беривюню гьюрметли къуллукъчусу» деген гьюрметлев белги булан савгъатладылар. 2006-нчы йыл мен Россияны Президенти В. Путинни грантын утуп, 100 минг манат алдым. Уьстевюне, Россияны инг де яхшы муаллимлерини арасында уьст гелгеним учун, Дагъыстанны билим берив минис­терлигинден Гьюрметлев грамота да бердилер. Мен буланы барын да эсгерегеним, район администрацияда школадагъы гьаракатыма тергев берген буса ярай. Тюзю, школаны ташламагъанман. Мен огъар арт берме болмайман. Бугюнлерде де яшланы тарихден, обществознаниеден пачалыкъ ва бирликдеги экзаменлеге (ЕГЭ) гьазирлеймен.



–ЕГЭ дегенде, шону агьамияты, маънасы, артыкъ пайдасы бармы?



–Магъа сораса, мен шону маънасын билмеймен. Биринчилей, яшлагъа чы нечик де, ата-анасына да стрес бола. Мисал учун, милли программагъа гёре дарсланы оьтгерип тургъанлагъа бек къыйын бола. Неге тюгюл, ЕГЭ яшланы да, муаллимлени де алдына кёп уллу талаплар сала. Муаллимлер нечакъы сюйсе де, олагъа шондагъы талапланы толу кюйде яшавгъа чыгъармагъа бажарылмай. 45 минутлукъ дарсны ичинде бары затны къуршама болмайсан чы. Шону учун да ата-аналар репетиторланы тутуп, яшларын экзаменлеге гьазирлей. Дагъы амал ёкъ.


– Къатын-къызгъа не ёрама сюесиз?



–Яшав бир кюйде турмай, даим алышына. Къысматыбызны бир эниши, бир де оьрю бола. Мен бары да халкъгъа инг башлап чыдамлыкъны, эсен-аманлыкъны ёрайман.



Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля