Яш къаламгъа ачыкъ кагъыз


Артдагъы йылларда Агьмат Жачаев, оргъанымны орталыкъгъа саламан дегенлей, бир нече янгы поэмаларын, янгы китапларын арагъа чыгъарып тура. Бугюнлерде Агьмат «Шаир» деген поэмасын да язып битген. Бу гезик биз ону шо поэмасындан яш къаламгъа ачыкъ кагъызны къайдасында язылгъан бир бёлюгюн печат этмекни арив гёрдюк.






Адабият бёлюк.






Агьмат ЖАЧАЕВ, 
Дагъыстанны халкъ шаири







Шаирни ёкъ йырсыз гюню-гечеси,



Юрегинде ёкъдай аз да къаралыкъ,



Йыр язмагъа гьасиретлер нечесе



Ону булан тута тыгъыс аралыкъ.






Бир Аллагьны салып бирлер арагъа,



Йибергенин сюе жавап язып да,



Таяндырса сюелер бир къарагъа,



Тилей огъар ялбарып да, базып да.






Бир тилевге жавап лайыкъ гёре ол,



Болар йимик огъар арив пайда да,



Бирисине булай жавап бере ол,



Жавап бере поэзия къайдада:






«Кёп бозартып къоймай сени жавапгъа,



Гюнагьынга гирмей гьазир язаман,



Сюйсенг сана язгъандыр деп зувапгъа,



Сен базгъандай мен де сагъа базаман.






Сен язасан: «Харбуз чачып битген сонг,



Шиъру язма тие магъа чола», – деп,



Мурадынгны магъа аян этген сонг,



Сен сорайсан: «Шаир нетсе бола?» – деп.






Жавап берме тынч тюгюл бу соравгъа,



Тынч тюгюлдей Айгъа къонуп къайтмагъа,



Аршны ярып, адамлагъа къуванчгъа



Ай-Гюн нетсе тувагъанны айтмагъа.






Кёп китапгъа кёпден автор болса да,



Макътанып сёз айтагъан да тюгюл ол,



Хырданына хынжал салып алса да,



Айтгъан сёзден къайтагъан да тюгюл ол.






Арив тюгюл, бир китап да чыгъарып,



Махлукъатгъа малхуядай оькюрсенг,



Къалмай бир де къызарып, не агъарып,



Мен бирмен деп менлигинге тюкюрсенг!






Булутларда булгъанышсанг, баягъы,



Язаман деп яшав гьакъда, йыр гьакъда,



Гьис этмесе ерни жанынг, аягъынг,



Яшавдан сен йыракъдасан, йыракъда.






Юрегингде къан бар, къызыл шакъынг ёкъ



Шаир бусанг, айтылардай гьамангъа,



Улан болмай къалмагъа да гьакъынг ёкъ,



Шаирмен деп сен яшайгъан замангъа.






Сюйсе тюзден, сюйсе болсун тав якъдан,



Айтмагъанда арадагъы о-бусун,



Уллу пагьму оьсе башлай увакъдан,



Къалам тутгъан къалгъытса ягь-намусун.






Пагьму деген не экенин билмеген



Шаир учун о ёкъ яда бар йимик,



Пагьму огъар бир Аллагьдан гелмеген,



Ирип-битип къала язда къар йимик.






Бир ой мунда керти йимик темирни,



Роль ойнамакъ ёкъ зат бою-союну,



Оьз халкъына сувукъ-салкъын шаирни



Оьзеги де нечик болсун оюну?






Ол табыла буса, халкъгъа табылсын,



Шосуз огъар айып шаир деме де,



Ай, шаирни шаирлиги не болсун,



Юзмей буса халкъы юзер гемеде.






Шаир болмакъ – чебер сёзню гючюнде,



Шаир сюймей чебер гючю таймакъны,



Токълу тоймас тогъуз гюнню ичинде



Тогъуз сатыр сама язмай къоймакъны.






Къапиялы йырда бола йыр тавуш,



Къыйын о деп салмасакъ да кёп гьуя,



Къумукъ тилде йыр дюр буса къаракъуш,



Эки къанат – эки арив къапия.






Шаир рагьат тюгюл гече, гюн яда,



Шаир болмакъ тюгюл оюн масхара,



Шагьалайгъа айланагъан дюньяда



Шаирлени оьмюрю чалт къысгъара.






Шаир болмакъ – къаны-жаны дув болмакъ,



Шаир болмакъ – болмакъ шат да, кюстюн де,



Шаир болмакъ – денгиз табар сув болмакъ,



Гёбюк болмакъ тюгюл сувну уьстюнде.






Шаир болмакъ – ес болмакъ зор чыдамгъа,



Не башгъадыр яшаса да не якъда,



Огъар тие гьар атгъан таш адамгъа,



Огъар тие итге атгъан таякъ да.






Четим намус – чеберликни излемек,



Чет тиймесдей чертмек тюгюл къап урлукъ,



Шаир болмакъ къан ташывун тезлемек,



Тарыкъ ерде тапмакъ да дюр сабурлукъ.






Поэзия – тартар бир гюч оьзюне,



Негет сенде арив буса, акъ буса,



Битмей де о нетсин халкъны гёзюне,



Пагь демеге пагьму сенде ёкъ буса.






Шаир бола юрек ягьдан толгъан сонг,



Шаир болмай юрегинде шакъы бар,



Ана берген акъ сют гьалал болгъан сонг,



Шаирмен деп айтма ону гьакъы бар.






Бош анг булан сюйсенг ойна я атыш,



Шо бош анггъа ким досдур, ким 
гьашыкъдыр,



Йырны ангы болмагъан сонг ой къатыш,



Бош къазангъа къагъылар бош 
къашыкъдыр.






Герти йырда болмай ойну бёлюмю,



Ой тамуру онда терен ташлана,



Ялгъан йырны герти кюйде оьлюмю



Оймакъ чакъы ой ёкълукъдан башлана.






Янгызлагъа болма къоркъуп сен якъчы,



Къоя бусанг ягьынга чанг къонмагъа,



Къайдагъы зат сенден шаир болмакъ чы,



Айтмады деп айып этме сонг магъа.






Йырынг тувмай эки жанынг болса да,



Къылыкъ якъдан къынгыр бусанг, 
зар бусанг,



Къалгъан затлар сенде болмай къалса да,



Йырынг тува йырда оьзюнг бар бусанг.






Халкъ ёкъ буса, эл ёкъ буса эсингде,



(Къара мени къаш тюймей тюз англама),



Тангламагъа къара не ёл сюйсенг де,



Тек шаирлик ёлну, вёре, танглама!






Рагьат бусанг, тюзелгендей бары зат,



Бары гюнлер гёк-аладай, гёммекдей,



Башынг яхшы тийгинчеге ястыкъгъа,



Юхлап къала бусанг, болуп тёнгекдей,






Тарыкъ ерде гёрсетме де юмурукъ,



Тиш къысма да, гюч этердей азувгъа,



Болмай бусанг, вёре-вёре, сен ювукъ



Болмай турсанг къолай языв-бузувгъа!






Тер тёкмесе барып болмай кёп йыракъ,



Кочапгъа тез бакъмай ону Гюн яны,



Гийген булан битмей ябушув опуракъ,



Болмакъ учун чемпиону дюньяны.






Ятып жибин кюшлемесдей жымырлап



Турмагъангъа онда этме зат да ёкъ,



Башгъа къоллар миндирсе де уьстюне,



Бара-бардан ону йыкъмас ат да ёкъ.






Зор сюймей о дюрню зорба ялагъай,



Ялагъайгъа къол силлеп де къоя о,



Гёрер гёзге гёрме енгил буса да,



Гётерилме енгил тюгюл къая о.






Азлыкъ эте шаир болма базгъанынг,



Язар юрек ялламаса, къызмаса,



Эртенден тюш болгъунчагъа язгъанынг,



Тюшден ахшам болгъунчагъа бузмасанг.




Къойсанг къолай къолгъа къалам 
алмайлы,



Айтсам шону ачыкъ этип, айры алып,



Яда шаир, яда адам болмайлы,



Ярты ёлда къала бусанг яйралып.






Сен язасан: «Харбуз чачып битген сонг



Шиъру язма тюше магъа чола», – деп,



Мурадынгны магъа аян этген сонг,



Сен сорайсан: «Шаир нетсе бола?» – деп.






Алдокъ тарыкъ ачыкъ билме герегинг,



Арек болма тарыкъ йырынг вёв-шавдан,



Салынма да тарыкъ йыргъа юрегинг,



Алынма да тарыкъ йырынг яшавдан.






Йырынг языкъ, халкъынг къабул этмесе,



Папахынг шо китир этер, ер этер,



Хайыр ёкъдур йырынг халкъгъа етмесе,



Къайгъы-дертин къар-буз йимик иритер.






Шаир бусанг макътанывгъа ят тюгюл,



Яза бусанг юрек сенде ял тура,



Шондан сонгу хатынг сени хат тюгюл,



Шондан сонгу хатынг сени – халтура!






Къалам тюгюл ялгъан языв къурал да,



Къалам тарыкъ язма юрек айтгъанны,



Къалам тутгъан билме тарыкъ бир алда



Юрегинде не барны, не ятгъанны.






Шаир болмай ондан халкъгъа, озокъда,



Оьзден болмай, оьз башын кёп хашыса,



Шаир бола халкъгъа оьзю тарыкъда,



Къангъа къатыш къайратлыгъы ташыса.






Шаир болмакъ яшамакъдыр эс ютмай,



Яшамакъ шо – ярыкъ эки гёзюнге,



Яшамакъдыр юхуда да унутмай,



Артдан къарап халкъынг барны оьзюнге.






Чайнамакъ да тюгюл ялкъып сагъызны,



Шаир болмакъ – еси болмакъ зор ягьны,



Таза болмакъ алдында акъ кагъызны,



Алдында да таза болмакъ Аллагьны.





Поэзия тюгюл хатыр-хутурлар,



Яда тюгюл йыбавларынг-тойларынг,



Онда тарыкъ ялгъан тюгюл сатырлар,



Онда тарыкъ оюн тюгюл ойларынг.






Язагъанлар алда да бар, артда да,



Къаламынгны къалгъытмайлы утгъур сен,



Язаман деп яйылмайлы ортада,



Алда болуп ал байракъны тутгъур сен.






Йыр языла артыкъ сёзден сакъ бусанг,



Йыр язылмай соргъан булан бармакъны,



Адамлагъа айтма затынг ёкъ буса,



Маънасы бар гьарп да тартмай турмакъны.






Пап-парахат бусанг душман-досдан да,



Гьеч бир затны ювукъ алмай юрекге,



Яшап турсанг чачып харбуз-пастан да,



Шо кёп къолай зат чыгъарма чёрекге.






Харбуз чачар беклик якъдан дер гиши,



Бек болмаса, ташгъа батар чюй де ёкъ,



Харбуз-пастан чачгъан булан гьар гиши,



Йырчы Къазакъ болуп чыкъма кюй де ёкъ!



Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля