Тюзюн айтгъан тюртюп айтар


Анабыз – гьюнерли къатын



Сююнчкъалада базарда донской юзюм сатып турагъан Алисни янына бир тамаза геле.



– Чек гьали, балам, бир кило юзюм! – дей. Сонг яхшы къарап:



– Сен борагъанлы паланчаны яшы тюгюлмюсен? – деп, ону атасын ахтара.



– Дюрмен, – дей Алис, юзюмню чеге туруп.



– Уллу аламат, уланы атасына шончакъы да ошай экен, – дей тамаза, тамаша болуп.



– Анабыз бек гьюнерли къатын, – дей Алис, юзюмню ону къол четенине къотара туруп.



– Гьюнерли къатын буса чы, анагъыз сени оьзюне ошатар эди, – дей тамаза, Алисге акъча узата туруп.



– Анабыз оьзюнден де артыкъ атабызны гёре, – деген Алис тамазагъа, огъар юзюмню тегин берегенин англатып.



– Воллагь, балам, герти айтасан: ананг дюр де дюр гьюнерли адам, – деген ол, Алис булан савболлаша туруп.


А.Мамаев.



Бий, воллагь бола экенбиз!



Болатбек колхозну председателини заместители эди. Канторну къабакъ алдындагъы таш хасиде олтуруп, къолундагъы газетге къарай. Ол газетни бёттёбен тутгъанын гёрюп, къырыйындагъы ёлдашы:



– Болатбек, не яза газетде? – деп сорай.



– Яхари, гьейлер, бу балагьгъа къара чы, бир уллу геме денгизде авуп бёттёбен болгъан! – дей.



– Шо гемени экибиз де тургъузуп болабыз чы, – дей ёлдашы.



– Айтдынг сен де бир затны!



– Аллагьакъына, болабыз! Муна, – деп, газетни огъар тюз тутдура. Ол да:



– Бий-й, воллагь бола экенбиз! – деп иржая.


Англатыв



Тезде авлакъ хоншулар Амар да, Умар да, оьзлени ерлериндеги будайларын оруп, кюлтелер этип жыйып, тёбелер этип, санап къайталар.



Эртен Амар кюлтелерин санаса – бири ёкъ. Умарныки – бир артыкъ.



Амар оьзюню шеклигин айта. Умар сув отказ эте. Амар уьюне барып, хынжалын та­гъып гелип, Умаргъа, хынжалыны сабын да тутуп:



– Шо кюлтени алгъан еринге сал! – деген.



– Ма, къурдаш, ма, салайым. Шулай англатып айтсанг, анг­лайман чы, – деген.


И. Исаев.



Сапар язывлар



Ярты ёлда ягьынг битип,


енгилсенг,


Тюз ёллар да кёмек этмес


сен билсенг.



***



Уьюгюзден алып сизин


чыгъарман,


Аллагь билсин,


къайда элтип тыгъарман.

М. КИШИЕВА.



ДЁРТЛЕР



Сиз билемисиз, ер юзюню дёрт яны бар: гюнчыгъыш, темиркъазыкъ, къыбла ва гюнбатыш. Йылны табиаты дёртге бёлюне: гюз, къыш, яз, яй. Бир гече бир гюнню (сутканы) дёрт вакътиси бола: эртен, гюндюз, ахшам, гече.



Адамны оьмюрю де дёртге бёлюне: яш чагъы, жагьил вакътиси, камил болгъан — гьакъылбалыкъ болгъан (бишген) заманы, къартлыгъы.



Агьлю де кёбюсю гьалда 4 адамдан бириге: анасы, атасы, уланы, къызы. Адам дёрт зат булан ругьлу (гючлю): иманы, умуту, сюювю, сынаву, гьакъылы булан. Къысгъача айтгъанда, табиатны ва жамият яшавну дёрт яны бар.Тек шону себеплери (сырлары) гьалиге ачыкъ тюгюл. Биналар – дёртгюл, столлар – дёртгюл, караватлар, диванлар да, дагъы да шолай хыйлы затлар – дёртгюл – дёртмююш болагъаны да ажайып тюгюлмю?!



Бир яш бир уруп, бир агъачны дёрт яргъан, дейлер.* Яхшы яшлар яман затны дёрт ярылса да этмес.



Агъасы инисине:



–Шу алмаланы дёртден бир пайы – сагъа, къалгъаны – магъа, – деген. Оланы къайсына къолайы тюшген?



Эртен сют алма йиберген бир яш балонсуз къайтып гелген.



–Къайда алгъан сютюнг? – деп сорагъанда:



–Сындырдым‚ – деп жавап­лангъан.



–Нечик сындырдынг? Сындырма деп йибергенми эдим сени.



–Сюрюнюп йыгъылгъанда къолумдан тюшюп гетди.



– Сюрюнмес эдинг, воллагь, эки гёзюнгю дёрт этип къарап юрюген бусанг! – деген огъар да, арты булан:



–Дагъы гезик дёрт гёз булан гёр, дёрт къолунг булан тут! – деп де айтгъан.


Солтанбек Солтанбеков.



Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля