Насрулла Байболатов: «Яшайман яшлардан да, яшлыкъдан да къувана»


Шаир Насрулла Байболатовну шиърулары яш охувчуларыбызгъа тезден таныш. Ол Россияны язывчуларыны ва журналистлерини союзларыны члени. Оьтген йыл «Алгъасайман оьсмеге» деген аты булан ону яшлар учун язылгъан шиъруларыны биринчи китабы да чыкъды. Гьали ону шиъруларын охувчуланы тергевюне беребиз ва тувгъан гюню булан да къутлай туруп, яратывчулукъ ёлунда уьстюнлюклер ёрайбыз.






Адабият бёлюк.







Йылларым ва йырларым






Яшда бир де билинмей



Агъып турду йылларым.



Бугюн буса яшлагъа



Багъышлайман йырларым.






Яшлыкъ арек чыкъгъангъа



Турмайман кантым айтып.



Йырларымда яшлыкъгъа



Гененемен мен къайтып.






Шюкюр болсун, гёремен



Яшларымны торайып.



Олардан къарай магъа



Яшлыкъ гене орайып.






Яйнайман яшлар булан



Кюр кююмде айланып.



Бютюн яшавум къалгъан



Яш урлукъгъа байланып.




***




Яшлагъа багъышланып



Язылса да йырларым,



Яшлыкъгъа тезден берли



Савболлашгъан йылларым.






Тек яшларсыз мен къалып,



Болмагъанман дувана.



Яшайман яшлардан да,



Яшлыкъдан да къувана.






Гьар йырда чеберликни



Беремен сырын чечип.



Сизин рази этмесем,



Яшлар, къоярсыз гечип…







Къумукъ ёммакълар







Билип къал сен, къумукълар



Кёп ёммакълар яратгъан.



Шолардан наслулагъа



Оьз сынавун къаратгъан:






Гьайванланы гьакъында,



Сигьрулу, яшав-туруш.



Болмай къалмай ёммакъда



Ябушув булан уруш.






Шоланы гьар къайсы да –



Тюгенмес гьакъыл урлукъ.



Бугюнлерде де халкъгъа



Этип тура зор къуллукъ.






Оьзлерде пери къызлар



Шиша къалалар къура.



Янгызгъа кёмек этме



Гьар заман гьазир тура.






Шо гьакъда яхшы биле



Яшавну гёрген къартлар.



Ёммакъларда айтыла



Аждагьа, девлер, нартлар.






Бир хан минеген айгъыр



Гёзенде хурма ашай.



Къоян десенг, амалсыз,



Жанлардан къоркъуп яшай.






Сукъланмагъа да къыйын



Тюгю алтын Тюлкюге.



Бёрюню акъмакъ башы



Къалгъан гьаман кюлкюге.






Энемден къутулмагъа



Тынч ёлун таба Кюлбай.



Къумукъ халкъ ёммакъланы



Тили пасигь, эпсиз бай…







Болса алтын чабагъым…







Гьар гюн де охуп, язып,



Чыгъып битди ябагъым.



Сюежек эдим болса,



Мени алтын чабагъым.






Айтгъанымны этдирип,



Ону сынажакъ эдим.



«Бешлер» алып гьар гюн де



Дарсда къанажакъ эдим.






Аварасын тийдирмей



Къыргъа къалсам да гетип,



Гьазир къояр эди о



Тапшурувланы этип.






Тилевюм огъар айтмай,



Къоймажакъ эдим артгъа.



Тек ошама къоркъаман



Ёммакъдагъы ол къартгъа.






Гёзюм сатмажакъ эдим



Дюнья, денгиз малына.



Таъсир этмеге болсам,



Къыйматланы гьалына.







Топ оюн







Майданчада ойнайлар



Яшлар батып терине.



Топгъа тебе астаракъ



Бермеге бир-бирине.






Олар гьали бёлюнген



Эки гюпге пайланып.



Гол гийирме де къарай



Бажарывлу айланып:






Топгъа ес болмакъ учун



Бирев къолун тийдирмей.



Санлары авуртгъанын



Йыгъылса да билдирмей.






Гёр, бир яш топну алып,



Алдатып чыкъды алгъа.



Къапулагъа етишмей



Токътама сюймей ялгъа!






Гьужум этме алгъасай



Бары да яшны къувуп.



Къалар эди гол гирсе,



Огъар хадиргюн тувуп.






Къапучу буса бек сакъ,



Ариге чыгъып таймай.



Къаст эте сакъламагъа



Голну гирмеге къоймай.






Хошлана гьаман сайын



Топну йыракъ атгъангъа.



Оюнда болмай къалмай



Утдургъан да, утгъан да.




Тек олар барысы да



Топ оюндан кеп алып,



Уьйге къайталар бирче



Къурдаш кююнде къалып.







Тангда







Ярыкъ тюшген ерлеге



Ай яшынып танг сагьат.



Сав юрт уянагъангъа



Болагъан йиик шагьат.






Кёк бираз гёк увулгъан



Гёлекге ошай онггъан.



Гече яй янгур чайып,



Юртну чангы да тонггъан.






Ел эшип, тереклерде



Япыракълар къартыллай.



Яшыл отдагъы чыкълар



Алай арив йыртыллай.






Гёзлерим оьзлюгюнден



Танг ярыкъгъа телмире.



Бу гьайран гёзелликден



Юрек шекер гемире.







Оьзен бойда



(Яшлар учун масхара)







Къаражибин оьзенден



Бир залим балыкъ тутду.



От уьстюнде къызартып,



Савлайын ашап ютду.





Кёклерден саркъып учуп,



Башдан тик тюшюп сувгъа,



Гёрдюм оьзю айланып



Къалгъанын ап-акъ къувгъа*.






Сувда киринип сонг да,



Ченгерткени де енгип,



Ону къувалап гетди



Къунан ат* йимик егип.






Яшлар, мени сёзюме



Шеклик этмегиз хари.



Сиз инанмай къоймагъыз,



Ялгъан айтмайман гьали.







Къайсы касбу да яхшы







Касбуланы гьакъында



Муаллим сорав бере:



– Ишлер кёп юрютмеге



Юрек алгъангъа гёре.






Уллу болгъанда къайсын



Сиз танглажакъсыз?– дей ол.



Дарсда олтургъан яшлар



Жавапгъа гётере къол.






Тынгласанг тергев берип,



Къулакъасып гьар яшгъа



Сырын этелер ачыкъ



Бири-биринден башгъа.






Касбуну сайлай къайсын



Ойлашып оьзлер терен



Гезик булан билдире



Олар биринчи керен.






Инг алда айта сёзюн



Иштагьлы кюйде Нана:



– Болажакъман муаллим,



Класда экинчи ана.






Бережекмен яшлагъа



Билим терен, тарбия.



Якълай ону пикрусун



Пайзат булан Рупия:





– Гележекде бары яш



Гьюнерли болар йимик.



Къаст этербиз охувгъа



Тюшюнюп къалар йимик.






Биз муаллимлик ишни



Къыйынын мекен англап,



Уьлгю аларбыз сизден



Сыйлы касбуну танглап.






– Уллуда доктор болуп,



Гиччипавланы гьайын



Этежекмен,– дей Зулай, –



Олар авругъан сайын.






Ишге мен гиришгенде,



Сынавум артдырарман.



Акъ халат гийсем атым



Яхшыгъа айтдырарман.






Белсенермен сабийлер



Къувнап оьссюн деп ерде.



Савлукъгъа тенг гелеген



Артыкъ байлыкъ ёкъ бир де.






Сонг Роза айта аста



Гёзюн-къашын ойнатып:



– Дюньяны яйнатарман



Гюл тереклер орнатып.






Анамдан мен уьйренип,



Гёлек де, назбериш де



Тигежекмен омузлап,



Ялкъмас йимик бир ишде.






Халкъ арада дерзиге



Этилмей къалмай абур.



Билемен, ине тутгъан



Тарыкъ айланма сабур.






Тигивюме сукъланып,



Айтылгъанчагъа атым



Тюшежегин англайман



Артдырма гьаракатым.






– Гьаракат чы кимге де



Тарыкълы гьаман аз-маз,–



Деп, сонг Жамсият сёйлей



Гьазир болмагъа ашбаз:






–Берип къойсагъыз магъа



Гьайван этни, къуш этни,



Башгъа юртлардан гелер,



Ахтарып бизин гентни.






Болажакъ къазан толуп,



Шорпа, пилав, илашгъа.



Согъан, бурч, яшылчалар



Къошажакъман мен ашгъа.






Кёрюкде бишип экмек,



Яшлагъа исси къалач.



Эртен, тюшде ва ахшам



Бирев де къалмажакъ ач.






Чуду этме къолларман



Халтаны, балкъабакъны.



Ким де сюе, билемен,



Къызартылгъан чабакъны.






Янгыз уллулар тюгюл,



Болардай рази яшлар,



Гьазир этермен шолай



Юз тюрлю татли ашлар.






– Ашбазны сен касбусун



Кёп сюегенге кюрсен, –



Дей огъар гьайван доктор



Болма умутлу Гьюсен:






– Савлугъуна багъажакъ



Яшланы бизин Зулай.



Мен буса къаражакъман,



Авруса сыйыр, кюлай.






Жанланы гьар къайсы да



Къалажакъ мени танып.



Аврумажакълар олар



Иссилигинден янып.






Къолу-буту майшалып,



Ёкъ ерден къалса сынып,



Мен шоланы байласам,



Агь этмежеклер тынып.






Къурсагъы бек авруса,



Санын болмай ойнатып,



Ичирежекмен къоймай



Дарман отлар къайнатып.






Кёп аврувлагъа дарман



Тузлукъ, нагь ва урлукъмай.



Гьайванланы да сангъа



Салмай къойма ярамай.






–Топуракъгъа,– дей Азим,–



Этме сюемен къуллукъ.



Эпсиз кепиме геле



Табиатдагъы чувлукъ.






Оьсдюрежекмен будай



Савлай юртну тойдуруп.



Гьайван этни, къуш этни



Таман чакъы болдуруп.






Пастан, харбуз да болур,



Гесмеге тилим-тилим.



Татлиси ярар йимик



Ашагъан заман тилим.






–Къастлыман,– дей Атав да,–



Балжибинлер сакълама.



Гёзюмню бебейидей



Табиатны якълама.






Атамдан уьлгю алып,



Емиш бав салажакъман.



Алма, гьармут, гьайвадан



Мол тюшюм алажакъман.






Тереклени къыйгъан сонг



Тюбюн къазып, сув салып,



Белсенип ишлесем де,



Къалмажакъман мен талып.






Орнатарман, озокъда,



Борласын да юзюмню.



Дагъы башгъа касбуда



Гёрмеймен мен оьзюмню.






– Къуражакъман,– дей Паша, –



Кёп къабат бийик уьйлер.



Къыйын тиймежек ташны



Чыргъа салагъан кюйлер.






Къалкъысына да сыныкъ



Тутажакъман мен оьзюм.



Ярты къоюп ишимни



Ялгъан айтмасман сёзюм.






– Шолай болгъан сонг мен де



Ташыжакъман таш, къайыр,–



Дей гьалиге бир сёз де



Айтмай тынагъан Тагьир,–






Уьйлер къурагъанлагъа



Болар менден шо кёмек:



Уллу машинге юклеп,



Шоланы ювукъ тёкмек.






– Сизден ким болажагъын



Заман этежек малим, –



Дей яшлагъа тынглагъан



Дарс береген муаллим,–






Къайсы касбу да яхшы,



Къайсы касбу да тарыкъ.



Касбугъа амин къалгъан



Тапма бола бетъярыкъ.









*Къув – уллу къайтыкъ буруну булангъы сувда юзеген къуш (лебедь).



*Къунан – эки йыллыкъ яш ат.




Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля