Яшавгъа, саниятгъа уьйретеген школа


Алда да, гьалиги девюрде де оьсюп гелеген яш наслугъа янгыз билимлер берип къоймакълыкъ таманлыкъ этмей гелген. Бугюнгю яшавубуз жамиятны ичиндеги адамлыкъ аралыкъланы тюз юрютювню талап эте. Шону учун биз уланларыбызны, къызларыбызны школадагъы биринчи абатларындан тутуп, музыканы арив сеслерин эшитмеге, художниклени арив суратларын гёрмеге, язывчуланы ва шаирлени терен маъналы асарларын билмеге уьйретме герекбиз. Уллу пагьмулар яратгъан инсанлыкъны адабият асарларын билмеклик, жамият аралыкъланы юрютегенде гьар кимге къолламагъа имканлыкъ бере, адамда сабурлукъну, бары да болма тюшеген яхшы хасиятланы тувдура.


 

Эки де якъгъа пайдалы чалышыв


 


Оьрде эсгерилген масъалаланы чечмек муратланы гёз алгъа тутуп, 1991-нчи йылда Къаягент районну лап уллу юрту саналагъан Къаягентде инчесаният школасы ачылды. Ону сиптечилери районбашы Илмутдин Гьамзаев, билим берив бёлюкню ёлбашчысы, касбучулары болдулар. Школаны ёлбашчысы этилип сынавлу касбучу, районда белгили адам Гюлханым Къамболатова белгиленди. Шондан берли 27 йыл оьтген.



– Заман тез гете, инанып да битмейсен, – дей бизин булангъы лакъырында Гюлханым Магьамматовна. – Янгы охув ожакъны къурагъанда биз оьрде эсгерилген масъалаланы чечив нечик жаваплы иш экенин яхшы англай эдик, ойларыбызны районбашына да етишдирдик. Илмутдин Магьамматович бизин тюз англады ва якълады. Шо йыл охув ожакъ ярашдырылгъан эсги школаны бинасында иш гёрмеге башлады.



Бугюн Къаягентдеги инчесаният школасында орта школадагъы дарслары битген сонг гелеген 450-ден артыкъ улан ва къызъяшлар адамгъа бек тарыкълы асил хасиятлагъа, касбулагъа уьйренелер. Мунда 30 адам ишлей. Оланы 18-и – оьр билимли муаллимлер. Охув ожакъда музыканы, бийивлени, йырлавну, сурат этивню ва тигивню бёлюклери бар. Оланы гьарисине 6-дан 13 йыллыкъ яшлар къуршалгъан. Школадагъы охуву 3 йылдан 5 йылгъа узатыла. 27 йылны узагъында школа минглер булан яшланы охутгъан, яшавда тарыкълы касбулагъа ёл ачгъан, кёп пагьмулу яшланы арагъа чыгъаргъанлар.



2018-нчи йылны орталарында районда оьтгерилген республика чарада оьзюм Къаягентдеги инчесаният школаны яшларыны сагьнадагъы бир нече чыгъышларын гёрдюм. Гёргениме бек рази де къалдым. Яшланы арасында, гертиден де, кёп пагьмулар барны билдим. Гюлханым Магьамматовнаны айтывуна гёре, гьар охув йылны ахырында школаны яшларыны гьисап-берив концертлери оьтгериле. Шолагъа да район, юрт администрацияланы къуллукъчулары, белгили язывчулар, шаирлер, художниклер чакъырыла. Олар школаны охуп битдирген яшлагъа шагьатнамалар да тапшуралар.



Гьисап берив концертден къайры, школаны абзарында гьар йыл апрель айда яшланы тигивлерини, гиччи къоллары булан сав йылны боюнда этген оьзге ишлерини, суратларыны ярмакюсю де оьтгериле. Шонда юзлер булан юртлулар, хоншу юртлардан гелгенлер ортакъчылыкъ эте.



Коллективни гьакъында сёз арагъа чыкъгъанда, Г. Къамболатова иш къурдашлары гьакъда кёп исси сёзлер ва уллу ёравлар айтды. Муаллимлени 3-вю – биринчи, 15-вю – оьр категориялы касбучулар. Билимлерин даим камиллешдире. Коллективде бугюн школаны уьстюнлю битдирген, сонг республиканы оьр охув ожакъларында оьр билим алып къайтгъан экев бар. Оланы бириси – Рагьимат Рагьимова.



– Бизин школаны яхшы къыйматлагъа битдирип, Рагьимат охувун Дагъыстан педагогика университетни чебер ва сурат этив факультетинде давам этди. Оьр билим алгъан сонг, ол ата юртуна, бизин школагъа къайтды, – дей Гюлханым Магьамматовна. – Бугюн Рагьимат – яхшы муаллимлени бириси.



Директорну сёзлерини дуруслугъун биз Рагьиматны дарсына гиргендокъ билдик. Рагьимат орта оьмюрдеги адам. Гьар дарсгъа тындырыкълы гьазирлене. Яшлар дарсны вакътисинде муаллимни гьар сёзюне тынглай, тапшурувларын тез ва уллу сююв булан кютелер. Дарсда кёп заман токътамасакъ да, яшланы ва муаллимни арасындагъы герти аралыкъланы гёрдюк. Шо буса эки де якъгъа пайдалы болажагъына шекленмейбиз.



Школаны охуп битдирген бирдагъы къызъяш Къыстаман Агъатова педагогика училищени музыка бёлюгюнден сонг бу коллективге къайтгъан. Рагьимат йимик ол да школада муаллим болуп ишлей.



Муаллимлени гьакъында сёз арагъа чыкъгъанда, Гюлханым Магьамматовна школада Избербаш шагьардан гелип чалышагъан эр-къатын Ирина ва Тагьир Исаевлени, Рукъуят Абдуллаеваны, Къыстаман Алиеваны атларын башлап айтды. Арты булан пагьмулу охувчу яшлар Зоя Керимованы, Гюлсара Бекболатованы атларын, етишген уьстюнлюклерин де эсгерди.


 

«Бизге гьар яш аявлу»


 


Школаны къурулуву, кютеген масъа­лалары гьакъында сёз арагъа чыкъгъанда, Гюлханым Магьамматовна башлап оьрде язылгъан сёзлени айтды. Шо сёзлени терен маънасы да бар. Къаягент – уллу юрт. Мундагъы орта билим береген уьч школада 2500-ге ювукъ яшлар охуй. Шоланы ата-аналарыны гьариси яшын пагьмулу, бажарывлу яш гьисапда гёре.



Пагьмулар билим берив ожакълардан къайры, яшлагъа къошум билимлер береген инчесаниятны, спортну школаларында да билине. Бугюн Къаягентдеги эки де къошум билимлер ва тарбия береген школалагъа дарслардан бош вакътисинде 1 мингге ювукъ улан ва къызъяшлар юрюй. Тек 1500 яш ягъада да къала. Аз санав тюгюл. Оланы ким тарбияламагъа герек?



Гертиден де, юрт­дагъы яшланы яртысындан артыгъы пайдалы охув ожакълагъа къуршалмай къала. Олай яшлардан нечик ватандашлар болар? Жамиятгъа, уьлкебизге пайдасы тиерми экен деген соравлар арагъа чыгъа. Директорну сёзлери, юрек ачытыву муна шу суаллардан баш ала бугъай деп эсиме геле. Сонг да, школаны гючю, имканлыкълары бугюн толу къоллана. Генглешмеге ёллар ёкъ, тутдуруп айтгъанда, янгы биналар къурмагъа акъча маялар етишмей.



– Гьалиги девюрде, – дей Гюлханым Магьамматовна, – яшланы гьа­къылына таъсир этеген къураллар кёп. Шоланы бириси – телевидение, экинчиси – Интернет. Сонг да, бир-бир агьлюлерде яшлагъа динни язывлары, бусурманлыкъны юрютегенлик де бек таъсир эте. Яшларын ярыкъландырыв, бир-бирде охув ожакълагъа юрюйгенин сюймейгенлер де ёкъ тюгюл. Биз шолай ата-аналар булан айрыча ишлейбиз. Бизин жамиятгъа, уьлкебизге гьар якъдан билимли, еринде сёйлеп де, арагъа чыкъгъан гьар масъаланы чечивде, лакъырны юрютювде ортакъчылыкъ этип де бажарагъан яш адамлар, нас­лу тарыкъ. Оьзгелерден артда къалмагъа кюй ёкъ.



Гюлханым Магьамматовнаны гьалекленегени англашыла. Биз гьар адамны яшавда толу ихтиярлары бар пачалыкъда яшайбыз. Шолай болгъанда, яшларыбыз, яш наслу яшав салагъан бары да масъалаланы чечмеге бажармагъа тарыкъ. Биз буса оланы шогъар яшдан берли уьйретмеге герекбиз. Къаягентдеги инчесаниятны школасы яшланы музыканы арив сеслерин эшитмеге, табиатны арив суратларын этмеге, адабиятны терен маъналы асарлары булан таныш болмагъа уьйрете.



Сонг да, къаягентлилер савлай уьлкеге айтылгъан паласлары булан белгили. Артдагъы бир нече йыллар оланы чыгъарыв харж масъалалагъа гёре токътатылгъан. О гьакъда кёп айтылса да, ишлер алгъа юрюмей. Паласланы чыгъарыв токътатылса да, оланы нечик этмеге гереклигин яшлар ва оланы муаллимлери унутмайлар. Шо масъаланы чечивню де школаны коллективи бойнуна алгъан.



Кёбюсю охувчу яшланы ата-аналары йырланы, бийивлени уьйренивге де бек агьамият бере. Яшлар да оланы сююндюрмек учун къасткъылып чалышалар, оьтгерилеген чараларда жагь кюйде ортакъчылыкъ этелер. Арив йырлайгъан, бийип билеген охувчу яшланы бир керен сама гёрген адам оланы ортакъчылыгъы булангъы концертлеге дагъы да гелмеге сюе.



Инчесаниятны школасында охугъан яшлар гьар якъдан англавун артдыра. О буса яшланы гьарисине оьзюн яшавда гёрсетмеге, яшавну уллу ёлларында тюз юрюмеге кёмек эте.



Белгили орус композитор Петр Чайковский: «Инчесаният яхшы адамланы ярата, оланы ругьун беклешдире», – деп айтгъан. Шо – герти сёзлер.



Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля