«ГЕЛИГИЗ, ТАНЫШ БОЛАЙЫКЪ – ИШНИ КЪОЛАЙ КЪЫЛАЙЫКЪ»

  
  

        Оьтген жумада «Ёлдаш» газетни редакциясында А-П. Салаватовну атындагъы музыкалы драма Къумукъ театрда режиссёр болуп чалышагъан Осман Магьамматович Ибрагьимов къонакълыкъда болду. Ол гьали-гьалилерде Тюркияны лап да гёзел шагьарларындан айланып ва онда оьтгерилген байрамларда ортакъчылыкъ этип гелген. Сизин тергевюгюзге берилген лакъырлашывда ону сапары гьакъда сёз юрюле. Гёнгюлюнде къалгъан гьызы булан бизин де таныш эте туруп, ол ондагъы шагьарланы гёзел ерлерин гёргени гьакъда хабарлады ва бизин де сукъландырды. Ону къардаш уьлкеге этген сапары газетни охувчуларыны да хошун гелтирер деп ойлашаман.




  – Осман Магьамматович, гьали-гьалилерде къардаш уьлкеге этген сапарыгъыз гьакъда хабарлагъыз ва ондагъы байрамда къайсы пачалыкълар ортакъчылыкъ этди?



     – Май айны 19-нда, биз Анкара шагьаргъа етишген гюн, оланы гьар йыл язбашда оьтгерилеген спорт ва яшёрюмлени халкъара гюнюне багъышлангъан «Ататюрк» байрамы болду. Булай байрамда биринчилей ортакъчылыкъ этдим. Ондан сонг, тюрк поэзияны кюрчюсюн салгъан Юнус Эмре деген оланы бек абурлу шаири бар (ёралагъан кюйде, шаир (1240?–1321?) йылларда яшагъан, ону эсделигине багъышлангъан «UluslararasI Yunus Emre Asiklar Soleni» деген байрамына бардым.


Бу байрамгъа хыйлы пачалыкълардан гелген адамлар бар эди. Озокъда, оланы барысы да дюньядагъы тюрк миллетни халкъы: Азербайжан, Иран, Тюркменистан, Иракъ, Афгъанистан, Тажикистан, Къазахстан, Къыргъызтан, Уьзбекистан, Россия (Къазан шагьардан, Къарачайдан, Къумукъдан, Ногъайдан), Украина (Къырым татарлар). Тюрк миллетлер жыйылгъан байрам эди. Сонг да, Анкара, Конья, Эсгишегьир, Гёлбашы шагьарларында ва балкъарлар – къарачайлар яшайгъан бир юртда да болдукъ. Байрам юрюле туруп, онда яшайгъан «Къарачай-балкъарлар» деген бютюндюнья фестивалы оьтгерилди. Жыйында бары да пачалыкълардан ортакъчылыкъ этгенлер бар эди деп айтма боламан. Бизин тюрклер бек арив къабул этди. «Гелигиз, таныш болайыкъ – ишни къолай къылайыкъ», – деп турагъан халкъ. Этеген абур-сыйына ажайыплыкъ этесен. Тюркия нече де бек таъсир этеген бир тамаша айбат ер экен.




– Къайсы йырланы йырладыгъыз?




– Оьтгерилген байрамда гьалиден кёп йыллар алдагъы девюрлерден къалгъан йырланы йырлама герек эди. Халкъны къурчун къандырагъан, ажайып къувандырагъан йырлардан мен де бир нече йыр йырладым: «Кант эте деп айып этме ярамас» (Й.Къазакъ), «Гьашыкъ йыр» (Къумукъ халкъ авуз яратывчулугъундан), «Эснегенде эсге геле заманлар» (А.Гьажиев), «Толгъуйгъан ногъайлы» (А. Гьажиев), сонг да, бирче хор булан «Орайда-райда» деген йырны да йырладыкъ.



      – Олар булан гележекде де байлавлукъ тутма къастыгъыз бармы?



   – Оланы янындан мени бек иштагьландыргъан бир таклиф болду. Мен башлап оьзюм йыравчу тюгюлюмню англатдым. Юрютюп турагъан касбумну гьакъында хабарладым. Яхшы таныш болуп битген сонг, мени булан тыгъыс байлавлукъ тутма сюйдюлер. Оьзлени тарихин яхшы билеген тарихчи булан байлавлукъ тутма да сюегенни англатды. Тюрклени бырынгъы заманларыны тюп маънасын ачыкъ этеген гьалларын гёрсетип язмакъны таклиф этдилер. Огъар байлавлу оьзлер темасын бережек, мен буса къумукъ тилде язажакъман. Режиссёр гьисапда, драма язагъан автор гьисапда да байлавлукъ тутма рази болдум. Шу сёйлешген ёл булан дагъыдан-дагъы ювукъ болмакъны, бирлешмекни ва дослукъну сакъламакъны гёз алгъа тутдукъ. Гертиден де, булай таныш болувлар, байлавлукълар болса кёп арив болур. Жагьиллер учун да башгъа тюрлю ёллар ачылар деп умут этме болабыз.



     – Лап да маъналы деп гьисап этеген, ушатгъан ва эсде сакъланар йимик Тюркияны халкъы сизин къайсы янындан тамашагъа къалдырды?




    – Онда яшайгъан халкъны ва онда оьтгерилген байрамланы да бек ушатдым. Оланы гючю, яшав турушу магъа бир уллу денгиз йимик гёрюндю. Оьзге пачалыкълардан гелген халкъ бир тамчы сув йимик гьис этилинди. Айтагъаным, биз жыйылгъан жыйынларда тамчы сув болуп, барыбыз да бир денгизге къошулуп, уллу гьайранлыкъ байрамланы оьтгердик. Ондагъы халкъны ачыкъ юреклери, исси янашыву, яшны къучагъына алгъандай аявлу гёрюп гелген къонакъланы гётерип айланагъаны негер де тиймейми? Сонг да, бир тилде сёйлеп болагъаныкъ, бир-биревню англайгъаныкъ мени бек къувандырды. Шонча да шолай, оланы арасында дос-къардашлыкъны гьис этесен. Оланы гьакимлери де – сени ва мени йимик ачыкъ юрекли адамлар. Гёлбаш деген шагьарына баргъанда, Якъуп Одабашы – шагьарны мэри чакъырып савгъатлар этди, оьзюню гемеси булан арив, гёзел ерлерден айландырды. Ондан сонг Конья шагьардагъы Юнус Эмрени къабуруну уьстюне барып дуа этдик.




   – Бу байрамгъа чакъырылгъан къонакъланы башын тутгъан адам бармы эди?




   – Анкара шагьарны телевидениесини (ТРТ) каналында ишлейген, радиоберилишлени автору Уфукъ Тузман деп къарачайлы бар. Ол адам бизин алдыбызгъа да тюшюп, экскурсия юрютювчю гьисапда бизин алып айланды. Тюркияда Уфукъ Тузман бек уллу абуру-сыйы булангъы адам. Ону сиптеси булан Тюркияны гёзел шагьарлары булан таныш болдукъ. Бизин учун этген арив ишине гёре мени ва къумукъ миллетни атындан огъар уллу баракалла билдирмеге сюемен.



– Оьтгерилген жыйында янгыз алдынгъы йырланы йырлама тарыкъмы эди яда?..



– Бу байрамны аслу яны, мен оьрде айтып гетген кюйде, Юнус Эмрени поэзиясына байлавлу эди. Шо саялы мунда бырынгъы адабиятны ва маданиятны аслу кюрчюсюне маъна береген йырланы йырлама борчлу эдик. Йырлардан къайры, оьзге ишлер де гёрсетилди. Мени йимик оьзгелер де оьзлени башгъа тюрлю программаларын гёрсетди. Йырланы ва бийивлени «Дагъыстан» деген пачалыкъ ансамбли де ортакъчылыкъ этди. Йырлагъа гёре бир нече тюрлю лезгинка бийивлени бийиди.



– Сизге онда этилинеген айрыча агьамиятны гьис этдигизми?




– Мени агъачкъомузума оланы янындан уллу агьамият этилингенни гьис этдим. Агъачкъомузну гьариси къолуна тутуп, сукъланып къарай эдилер. Оьрде мен эсгерген Гёлбаш шагьарны мэри Якъуп Одабашы, папахымны ва уьстюмдеги милли опуракъны гийип, эсделикге суратлар чыгъарды.




– Онда яшайгъан къумукълар булан таныш болма имканлыкъ болдуму?



– Биз баргъан Эсгишегьирде кёп къумукълар яшай. Мен къумукъ экенни билип, кёплери таныш болма геле эдилер. Сонг бизин булан бирлери байрамда да ортакъчылыкъ этди. Къумукълардан къайры, оьзге (авар, дарги, къарачай, ногъай) миллетлер де яшай.





– Юнус Эмре шаирни байрамы, мен англагъан кюйде, Тюркияны бир нече шагьарларында оьтгерилген.




– Мен оьрде атларын эсгерип гетген бары да шагьарларда оьтгерилген байрамлар Юнус Эмрени яратывчулугъуна байлавлу эди. «Ататюрк» халкъара байрамы буса яшёрюмлер учун гьар йыл оьтгерилеген бир уллу мердешге айлангъан байрам. Шоланы барысында да мен ортакъчылыкъ этдим, эсгерген йырларымны йырладым.



– Осман Магьамматович, бу таъсирли лакъырлашывдан сонг мен де сизин булан онда ортакъчылыкъ этгендей болдум. Кёп савболугъуз!



– Шулай агьамият берип, яныгъызгъа чакъыргъаныгъыз учун сизге де баракалла билдиремен!




Разият Ильясова.

Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля