Законлагъа гьюрмет этме герек

     

       Бабаюрт районгъа гиччи Дагъыстан деп не учун айтагъанны яшда мен англамай эдим, гьали де англамагъан болгъай эдим. Неге тюгюл де, гюнтувушун Каспий денгиз ялайгъан, этегинден уллу аталарыбыз атларына сув ичирген зор оьзенлерибиз Терик ва Солакъ агъагъан Бабаюрт районну 320 минг гектар топурагъыны авадан кёп яны булан бугюн тав районланы вакиллери пайдалана.

        Мисал учун айтгъанда, бугюн районну гюнтувуш боюндагъы 73 минг гектарда Лак районну къотанлары ерлешген. Шо къотанларда яшайгъанланы санаву буса, инанмажакъсыз, 2 мингден де оьтмей. Демек, 2 минг адам Бабаюрт районну бютюнлей юрт хозяйство топуракъларындан бир де ярты керен артыкъ топуракъны къоллап туралар. Сонг да, олар топуракъны къоллайгъан саялы, налог да тёлемейлер. Амма эсгерилген топуракълагъа тийип турагъан 1 номерли Львовское юртну халкъы гьайванларын бакъмагъа ер тапмай. Олар, бир вакътилерде оьзлерден алып, Къазбек районну къоллавуна берилген топуракъларыны бир пайын гери къайтармакъ учун ябушагъаны да бир йыл болмай. Амма бугюнлеге ерли шондан бир пайда да ёкъ…

      Тамаша уьлкеде яшайбыз. Газетлерден, телевизордан бир тынмай совет девюрню, коммунист партияны «гьакъылсыз» ишлери гьакъда арымай-талмай язылып да чыгъа, берилишлер де гёрсетиле. Амма шону булан янаша шо «гьакъылсызланы» ойсуз ишлерин тюзлемеге къарайгъанлар табылмай. Бар буса, неге олар инг башлап гёчювюл гьайванчылыкъгъа берилген топуракъланы масъаласын гётермей? ДР-ни Гьукуматыны 2014-нчю йылны июн айыны 25-нде 288 номер булан чыкъгъан гёчювюл гьайванчылыкъдагъы топуракъ пайланы пайлавну низамы, гёчювюл гьайванчылыкъда ишлейгенлеге яшавлукъ уьйлер ва ашлыкъ болдурув, къурулушланы къурувну ва гёчювюл гьайванчылыкъда кёп йыллыкъ оьсюмлюклени чачмагъа ихтияр беривню гьакъындагъы къарары, 357Р номерли 2014-нчю йылны ноябр айындагъы респуб­ликабыздагъы гёчювюл гьайванчылыкъда башалман кюйде амалгъа гелген юртларына айрыча административ статус беривюне байлавлу буюруву йимик ойсуз, закон гёзден къарагъанда да бош кагъызгъа йимик тюгюл, шо масъалагъа инсанлыкъ гёзден къарамагъа неге ярамай? Неге бир вакътилерде йиберилген хаталаны гьали тюзлемеге ярамай? Озокъда, соравлар кёп. Оланы барына да жавап тапмагъа да бажарылмай.

        Гёчювюл гьайванчылыкъда башалман кюйде амалгъа гелген юртларына айрыча административ статус берив, гёчювюл гьайванчылыкъдагъы топуракъланы пайлавну низамы ва шо топуракъларда яшавлукъ уьйлер, къурулушлар къурмагъа ихтияр берив Бабаюрт районну къурулушун бютюнлей алышдырма болагъанны районну башын тутгъанланы да ичинбушдура, халкъны да.

      Артдагъы гюнлерде Бабаюртну баш майданына Бабаюрт районну юртларыны жамият къурумларыны сиптечилиги булан оьтгерилген топуракъ масъалагъа байлавлу жыйында Къумукъ милли мажлисни исполкомуну башчысы Зайнитдин Сулейманов, терик къазакъланы, ногъай халкъны, Таргъу, Кахулай юртланы жамиятларыны вакиллери ортакъчылыкъ этди.

      Гюнлюк низамгъа салынгъан аслу масъалагъа байлавлу болуп Бабаюрт районну юртларыны жамият сиптечи группасыны башын тутгъан Нурудин Нурудинов доклад этди.

        Шонда ортакъчылыкъ этген «Бабаюрт район» деген муниципал ра­йонну башчысы Дадай Даветеев де оьз пикрусун айтгъан. Жыйында чыгъып сёйлегенлер барысы да дегенлей законну ёлу булан районну ерли халкъыны ихтиярларын якъламагъа герек деген пикругъа гелдилер.

      Россияны законларына къаршы Да­гъыстанны Гьукуматыны 288-нчи къарары да, ону арты булан чыкъгъан 357Р номерли буюруву кёплени тамашагъа къалдыра. Шолар экиси де 1996-нчы йылда чыкъгъан Дагъыстан Республиканы гёчювюл гьайванчылыкъны гьакъындагъы Законуна да къыйышмай. Неге тюгюл де, эсгерилген законда акъгъа къара булан гёчювюл гьайванчылыкъда халкъ заманлыкъгъа яшайгъанны ва эсгерилген топуракъларда къойчулагъа яшавлукъ уьйлерден къайры, оьзге къурулушлар къурулмагъа ярамайгъаны да язылгъан. Амма шону булан янаша тезден юртлагъа айлангъан къотанлагъа табии газ да тартыла, ёллар да къурула, школалар да, яшлар бавлар да. Шо къурулушланы этмек учун олар не йимик ихтияр береген кагъызланы къоллайгъаны да англашылмай. Гьатта картада да ёкъ юртлагъа табии газ тартмакъ учун план нечик этилгени де англашылмай. Амма шону булан янаша Бабаюрт районну юртларына буса буссагьатда да толу кюйде табии газ тартылып да битмеген.

      Бугюн Дагъыстанны тюзлюк боюнда яшайгъан халкъланы рагьатсызландыра­гъан ДР-ни Гьукуматыны 357Р номерли 2014-нчю йылны ноябр айындагъы республикабыздагъы гёчювюл гьайванчылыкъда башалман кюйде амалгъа гелген юртларына айрыча административ статус беривюне байлавлу буюруву гьакъда айта туруп, мунда уллу майданланы къоллап турагъан топуракълагъа гёчювюл гьайванчылыкъ булан машгъул тав районланы къотанлары бир манат да тёлемейгенни эсгермеге герек. Шо Гьукуматны алдында оланы ихтиярлары ва гьалы ерли халкъдан эсе алдынлы болуп токътагъан йимик гёрюне. Мисал учун айтгъанда, районну ижарачылары оьзлер къоллайгъан топуракъны гьар гектарына ерли бюджетге 300 манатдан 500 манатгъа ерли акъча тёлейлер. Озокъда, шо гьалны узакъгъа къоймагъа ярамайгъаны да англашыла. Мен оьрде эсгерген буюрув оьзю де инг башлап шо къотанлагъа административ статус бере туруп, гьукумат онда яшайгъанлардан да ортакъ къайдада налог жыймагъа гёз алгъа тутгъан. Шо, озокъда, биринчи абат, экинчиси ва ондан сонг гелегенлери лап да уллу къумукъ районланы бирисини гележегин белгисиз этмеклик умуми гьалны къыстай.

          Артдагъы 60–70 йылланы боюнда ра­йонгъа къырдан гелген халкъ бугюн оьзлени районну ерли халкъы йимик гьис этегенни ва, чинкдеси, оланы санаву да ерли халкъдан кем тюгюл экенни яшырмагъа тюшмейдир деп эсиме геле. Тангала Бабаюрт район оьзюню эсги дазуларына чыкъса, шо ерлерде бугюн яшап турагъан халкълар, биз нечакъы сюймей бусакъ да, районгъа къошулажагъы ачыкъ. Къошулмай да, оланы тавгъа къуваламагъа къарамакъ, йымышакъ этип айтгъанда, гьакъылсызлыкъ. Шо гьатдан озгъан къастлыкъ уллу къалмагъалгъа да, дагъы да яманы, къан тёгюлювге гелтирмеге бола.

         Оьзлени ихтиярларын законлу ёлу булан якъламагъа сюеген ерли халкъ оьзлени тавушун гётеринки чыгъармагъа къарайгъаны да тангала мен оьрде эсгерип гетген ДР-ни Гьукуматыны 288 номерли къарары ва 357Р номерли буюруву яшавгъа чыгъып гетсе, Бабаюрт район оьзюню къумукълу­гъун тас этмеге болагъаны булан байлавлу. Шо къоркъунчлукъ буса бош тюгюл. Неге тюгюл де, бир-бир гьисаплагъа гёре, бугюн Бабаюрт районну топурагъында ерлешген гёчювюл гьайванчылыкъ булан машгъул тав районланы 100-ден де къолай къотанларыны халкъларыны санаву 50 мингден де оьтген. Айтагъаным, эсгерилген къотанларда яшайгъанланы санаву Бабаюрт ра­йонну халкъы булан тенг болгъан. Чинкдеси, бугюн Бабаюрт районда яшайгъан халкъны 65 процентге ювугъу – къумукълар ва ногъайлар. Сонг да, процент якъдан алгъанда, бугюн районда аварлыланы санаву 20 процентден де оьтген ва 10 мингге минип бара. Къыйын тюгюл, санавлар булан айтгъанда, эсгерилген топуракъланы онда яшайгъан аварлар ва оьзге миллетлер булан районгъа къошса, къумукъланы санаву да аварлардан, азында, эки керенге сама да аз болуп токътай. Мен бу ерде ногъайланы гьакъында эсгерме де эсгермеймен. Оланы санавун аварлар Бабаюрт районда да тезден уьчюнчю ерге чыгъарып да битген. Гьалны шо ерлерин ойлашгъанда, районлуланы алдында къыйын масъала чыгъа. Олар я оьзлени ана топурагъын сакъламагъа герек, яда оьз районун.

      Бабаюрт районда халкъ булан оьтгерген жыйынны жамын чыгъара туруп, олар бир гёнгюлден оьзлени ихтиярларын законлу ёлунда якълажакъны ва шо ишде биринчи абат гьисапда Россияны Президенти В.В.Путинге ва оьзге къурумлагъа республикабыздагъы гёчювюл гьайванчылыкъда башалман кюйде амалгъа гелген юртларына айрыча административ статус беривюне байлавлу буюрувуну законсузлугъун токъташдырмакъ учун Чакъырыв кагъыз язажакъны билдирдилер.

        Жыйынны барышына кюрчюленип, ахырында арагъа салынгъан топуракъ масъалагъа байлавлу резолюция да бир гёнгюлден къабул этилди.





Герейхан Гьажиев.

Суратда: Бабаюртну баш майданына жыйылгъан халкъ.

Автор чыгъаргъан сурат.

Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля