ВАЗИР НЕ ИШ ЭТМЕ ДЕ ГЬАЗИР

Вазирге гелеген йыл 60 битежек. Шону 3 пайындан бир пайын топуракъда ишлей туруп йиберген. Ол бу ёлгъа шоссагьат тюшмеген. Совет Союзу бузулуп, иш къурумлар ябулма башлагъанда, Вазир оьзюню касбусун къоллама ер тапмай айлана. Аз-маз затлагъа алданып турмай, 1997-нчи йылда топуракъны ишлетме башлай. Башлап Вазир шо йылларда кёп соралагъан ва багьасы бар гьабижай чачма тюшюне. Биринчи йылында ол ижарагъа 64 гектар ер ала ва шону ишлете.

–Яш заманда пайыбызгъа гьайванлар учун гьабижай чачыла эди чи, шону учун да гьабижайдан башлама сюйдюм, – дей Вазир Гьажиевич. –Шо йылларда ишсиз къалгъан халкъ, гьайван сакълап, бирлери тавукъ оьсдюрюп айланды. Айтагъаным, гьабижай бек тарыкълы ашлыкъ эди. Биринчи йылдан тутуп, сайламлы урлукълар чачма башладым. Югославиядан гелтирилген гьабижай урлукъ бизин топуракъгъа бек къыйыша. Биринчи йылымда, айтардай сынавум болмаса да, 64 гектар ерден 500 тон гелим алдым. О йылларда бу гёрмекли натижа эди. Шо замандан берли, топуракъларыбызгъа янгыз сайламлы урлукъланы чачагъан кююбюзню къоймагъанбыз…

Вазир – агьлюде тарбиялангъан 10 яшны бириси. Атасы Гьажи – Уллу Ватан давну ортакъчысы. Анасы Урайны оьмюрю уллу агьлюге аш-сув эте туруп гетген. Ол Ботаюртда биринчи «Игит ана» деген атны алгъанлардан. Гьажи юрт колхозда экспедитор болуп ишлеген, демек, бу агьлюде 10 яшдан къайры, таймай къонакъ да болуп тургъан. Урай шоланы да, уллу тухумну кёп санавдагъы намусларын да кютюп тургъан.

Вазир бир-бирде къысматын топуракъ булан неге байлагъанны билмей. Балики, шогъар атасы себеплидир. Гьажи, гертиден де, бек талаплы адам эди. Уллу чагъында болса да, ону мен де таныгъанман. Ол уланларын къызгъанып ва аяп, уьйде ятдырып сакъламагъан, барын да яшлайын загьматгъа къуршагъан. Шо заманларда гьар агьлюге колхоз пай берип, шонда уьйге ашамлыкъгъа тарыкъ-герек чачыла эди. Гьажи тангда уланларын тургъузуп, шо авлакъгъа каза урма йибере болгъан. Олар тапшурулгъан ишни де кютюп, киринип-тазаланып, сегизде школагъа етишме де герек болгъанлар.

Эгер де шо йылларда Вазирни агъалары-инилери атасын англамай болгъандыр, гьатта ол этегенни зулмугъа гьисаплап да тургъандыр, тек гьали уллу разилик булан эсгере. Шо йылларда яшланы бош турма къоймайгъанлыкъ бугюнлерде табулду. Уланланы гьариси бир иш булан машгъул, ингдеси, бары да оьр билимли болдулар, гьарисини белгили иши де бар. Загьир кёп йыллар Хасавюрт район администрацияны башчысы болуп ишледи, гьали районну башчысыны 1-нчи орунбасары. Вазир – «Вымпел –2002» деген жамият къурумну генеральный директору, Завур – Хасавюрт район ФОМС-ну башчысы. Инилери Гьасан далапчылыкъ юрюте, Гьюсен – Ботаюрт администрацияны башчысы. Гьариси аслу ишинден къайры, Вазирге кёмек де этелер.

«Вымпел – 2002» деген жамият къурум къургъан йыл булар юртдагъы къуш фабриканы бир нече бинасын да ижарагъа ала ва тавукъ сакълама башлай. Артда шо фабриканы яртысын сатып алып да къоялар. Харжны кёп яны емге гетегенге гёре, оьзлер емлер этеген цех къура ва ерлер чачма башлай. Шону булан янаша гьабижай чачагъанын да ташламай.

Тавукъ сакълама да яхшы сынав тарыкъ, шону учун юртда фермада ишлегенлени таба ва оланы ишге къабул эте. Олар алдын йимик гьали де йымырткъа сатып ала, жижеклени де оьзлер чыгъара, демек, ишни шо бёлюгюне артыкъ акъча чы­гъармай. Бугюнлерде Вазир ёлбашчылыкъ этеген фабрикада булар янгыз тавукъланы этли тайпасын сакълай. Буланы жанны союп, тазалап онгарагъан цехи ёкъ, шону учун да тавукъну савлай саталар.

–Биревлер тойгъа алма деп гелелер, бирлери базарда сатмагъа деп ала, – дей Вазир. – Шолайлагъа тазалап береген ерлерибиз де бар. Ондан къайры да, юртдагъы 50-60 агьлю бизден сатып тавукъ алып, шону тазалап, базарда оьзлер сатып да юрюйлер, демек, яшавгъа амал этелер. Йылда биз 1000 тон тавукъ эт болдурабыз, шо – орта натижа.

–Бары да корпусну бирге ишлетсегиз, нечакъы жижек салып боласыз? – деп сорайман огъар.

–Бирге 100 минг жижек салабыз, 150 мингни де болабыз, тек олай этмейбиз. Неге тюгюл де, шонча жанны бирден сатма бажарылмай. Шону учун да гьар бинагъа жижеклени гезик-гезик этип салабыз ва оьсдюребиз, шо замангъа алывчулар да табыла, астаракъ булан тавукълар да сатылып тура. Айтгъаным йимик, 150 минг тавукъгъа алывчулар тапма къыйын бола. Базаргъа барайыкъ десек, шонда гирип болмайгъан кюйде гьал бар. Ондагъылар сенден учуз алып, эки къабат къошуп сатма сюелер. Шо буса бизге къыйышмай. Болсакъ, цех де къуруп, тавукъну союп-тазалап сакълайгъан ерлер этме сюебиз. Шо заманда базаргъа харлы да болмайсан.

Вазир не янгы ва пайдалы иш бар буса, этме гьазир. 2003-нчю йыл «птичий грипп» деген аврув яйылып, хозяйство зарал гёре. Шо йылларда ол юзюмчюлюк булан машгъул бола. Гертиси, шо тармакъны гётермек учун Дагъыстанны юрт хозяйство министерлиги бала борланы гьавайын бере эди. Сонг, юзюмлюклеге этген ишлерингни гьагъын да тёлеп тура.

Башлап Вазир юзюмлюклени 20 гектаргъа салды, сонг гьар йыл 10-20 гектар къоша туруп, бугюнлеге ону хозяйствосунда 140 гектар ерде юзюмлюклер бар. Юзюмлюкню ол пайдалы тармакъ деп гьисаплай. 12 йылны ичинде Вазир юзюмчюлюкде яхшы сынав топлагъан.

–Юзюмчюлюк – къыйын, тек хайырлы тармакъ, – дей ол. –Биз бир нече сорт юзюмлер салгъанбыз. Ашайгъан журалары тез бише, шоланы базарда сатабыз. Гелип алагъанлар да бола. Тек юзюмню аслу къайдада Къызлардагъы коньяк заводгъа тапшурабыз. Олар булан дыгъар байлап ишлейбиз. Йыракъ, тек амалыбыз ёкъ, олар юзюмню килосун 15 манатдан алалар.

Авлакъчылыкъ, къушчулукъ ва юзюмчюлюк – бу уьч де тармакъны юрютмеге Вазирни гючю чатмас эди, эгер де яннавурунда гьар тармакъгъа къарайгъан жавап­лы адамлары болмагъан буса. Микайыл Вагьабов –авлакъчылыкъ бригаданы бригадири. Расул Вазиров юзюмге къарай, Арслан Шабатукъаев – жан оьсдюрювню тергейгени, техникагъа къарайгъан Магьаммат Вагьабовну атын да ол уллу гьюрмет булан эсгере.

Башлапгъы йылларда Вазирни техникасы эсги эди. Ондан-мундан алынгъан затлар. Тек ол заманында гьабижай чалагъан эки комбайн алгъанына гьали де сююне. Шолар авлакъдагъы гьабижайны къайтарма таманлыкъ эте. Тарыкъ болса, шо комбайнлар, ерли совхозну ва адамланы ерлерин де чала.

Демек, Вазирге бажарывлу инженер-техник болмаса бажарылмай. Сёз ёругъуна гёре айтсам, техниканы Вазир къырдан алмай, барысы да –оьзюнюки. Техника эсгилене, янгыларын алма чола болмай. Эсги техника буса ишни сан янлы этмей. Шону учун да артдагъы йылларда ол кёп янгы техника алды. Янгы ашлыкъ къайтарагъан комбайн, от чалагъан комбайн, сеялкалар, культиваторлар ва ашлыкъ къурутагъан ва тазалайгъан къураллар артдагъы 3-4 йылны ичинде алынгъан. Башлап алынгъан техникагъа субсидиялар да берилген, тек гьали шо да токъталгъан. Вазир бу йыл будайны 100, гьабижайны 300 гектаргъа чачгъан. Чачмакъ – бир. Къайтармакъ – экинчи уллу авара. Сонг шо ашлыкъны сакълама ер де герек чи. Артдагъы йылларда шолай ерлер де гьазир этилди. Гьали оьз­лер жижеклер учун емлер этелер, артыкъ болса, сата.

Гелимлери де яман тюгюл. Гетген йыл гюзлюклени гьар гектарындан 33 центнер ашлыкъ алды. Гьабижайны буса 1200 тон алдылар. Эсгерилген ишлени янгыз кютюп болмай. Вазирни хозяйствосунда таймай 23 адам ишлей. Яйда буса ишчилени санаву 100-ге етише. Бары да ишчилеге тюшде гьавайын аш бериле. Сутка булан ишлейгенлер буса сав гюн гьавайын ашайлар.

Мен Вазир булан таныш экеним кёп йыллар бола. Ону ишини гьакъында яхшы билегеним де шону учун. Ол иш учун берилген адам, ону   машининден этиклер бир де таймай. Гьали бир гюн ону янына бардым. Ол узакъ янгурлардан сонг бир-бир авлакъларын сув алгъан деп чыкъма айланып турагъан замангъа къаршы болдум. Олар булан мен де айланып къарама сюйдюм. Этиклер магъа да табулду. Ол башлап будайлыкъларына къарады, оланы бир бою саргъайып геле. Тезде чалма яражакъны айта. Сув алгъан гьабижайлыкълагъа барабыз.

–Эртен, янгы чыгъып гелеген гьабижайлар сувну тюбюнде эди, – дей ол. –Гёремисен, къанатлары саргъайгъан. Бу ерден гелим артыкъ алып болмасбыз. Ариги авлакъны буса шайлы алда чачгъан эдик, арив оьсген. Сугъарабыз деп тура эдик. Къутулдукъ, янгурлар кёмек этди (иржая). Сув етишмесе де балагь, артыкъ буса да яман.

Инг де тёбендеги, Къуруш булангъы дазудагъы авлагъына барабыз. Янгы чыгъып гелеген гьабижайлар сувну тюбюнде болгъан, гьали сув къачгъан. Ер-ерде гёрюнеген кёллер де онча къоркъунчлу тюгюл. Ол айтагъан кюйде, гьабижай 6 къанат болса, бир сувдан да къоркъмай. Алдындагъы гюнлерде сув къачмакъ учун татавуллар къазып къоймагъан буса, бу авлакъдан пайда болмажакъ эди.

Биз авлакълардан айлана туруп, 2-3 сагьатлар къалдыкъ. Ону лакъыры ­янгыз ишни гьакъында. Мен ойлашагъан кюйде, ишине шолай янашмай болгъан буса, Вазирни ишлери де тюзелмес эди. Ону булан янаша ижарагъа ерлер алып будай, гьабижай, люцерна чачгъанланы авлакъларыны янындан оьтегенде, халта ва къамуш басгъанын гёремен. Оланы яннавурундагъы Вазирни авлакъларында буса атылып чыкъгъан бир чёбю де ёкъ. Гьар адамгъа ашлыкъ этилген къуллукъгъа гёре геле. Шолай авлакълагъа къарап, «бу къыйынны заясы» дегенлей, Вазир башын силлей.

Пачалыкъ кёмегин шулайлагъа эте болгъан буса, Вазир йимиклер бугюнлерде ашамлыкъ малланы кёп де чыгъарып, учуз да этип болар эди. Ол, сюйсе Москвада болсун, сюйсе Ставрополда, Краснодарда болсун, бары да семинарлагъа бара ва янгылыкълар булан таныш бола, шоларда гёргенлерин ишинде къоллап ишлей.

Башгъа пачалыкълар билдирген санкциялар да бир зат да болмас, топуракъны сюеген ва шону пайдалы къоллайгъан Вазир Боташев йимик уланлар, бугюнлерде мал болдурувдан къайры, четимликлени де енге туруп ишлей болгъан сонг. Бизин макъалабызны игити Вазир пайдалы къайсы ишни этме де гьазир, ол не ишни бажарагъанын гьар йыл гёрмекли гелимлер алып гёрсетип тура.

Бизин маълумат:

Вазир Гьажиевич Боташев 1957-нчи йылда Ботаюртда тувгъан, 1975-нчи йылда юртдагъы орта школаны бите ва Москвадагъы энергетика институтгъа охума тюше. 1981-1997-нчи йылларда Хасавюртдагъы тюрлю-тюрлю идараларда мастер, инженер болуп ишлей. 1997-нчи йылда сабанчы хозяйство ача ва топуракъда ишлеме башлай. 2002-нчи йылда «Вымпел – 2002» деген жамият къурум къура ва шо замандан берли шону генеральный директору.

Къайратлы загьматы учун «Дагъыс­танны юрт хозяйствосуну ат къазангъан къуллукъчусу» деген оьр ат да берилген (2005), Россияны ат къазангъан фермери де дюр (2007), Россияны юрт хозяйство министерлигини Гьюрметлев грамотасы булан савгъатлангъан.

Агьлюсю булан 2 яшны оьсдюрген.

 

 

Гебек КЪОНАКЪБИЕВ,

оьз мухбирибиз.

СУРАТДА: «Вымпел – 2002» деген жамият хозяйствону генеральный директору Вазир Гьажиевич бригадири

Микайыл Вагьабов булан

гьабижайны гьалын тергей.

Автор чыгъаргъан сурат.



Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля