Бу гезик де Къаягент районну Къаягент  юртунда оьтгерилген уллу жыйында бизин къумукъ районларыбызны 500-ге ювукъ вакили ортакъчылыкъ этди. Жыйынны ортакъчыларыны арасында топуракъ масъала айрыча агьамият берилип эсгериле. Неге тюгюл, Дагъыстанны тюзлюк бойдагъы оьзге миналы халкълары йимик, къаягентлилер де топуракъны еси ерли халкъ болгъанны сюе ва талап эте.

 Къаягентде оьтгерилген жыйында шо масъалагъа байлавлу гьакълашывланы натижасында биз шо уьстде эсгерген пикру айрыча тувулунду. Узун сёзню къысгъасы, «гёчювюл гьайванчылыкъны» ва «ГУП-ланы топуракъларын» акциялашдырывгъа къаршылыкъ билдирип, ерли юрт администрацияланы еслигине бермек талап этилди. Шондан сонг топуракълар кооперативлер, ижарачылар ва онгача иш гёреген оьзге сабанчылар булан дыгъарлашып асувлу пайдаландырылса, юрт экономика да , яшав да алгъа гетежеги шекликни тувдурмай.

 

Элни авзу элекдир

 

Топуракъларындан эсе тав-ташы кёп республикабызны Къаягент районунда юрт хозяйство агьамияты булангъы берекетли ва онгайлы ерде ерлешген топуракълары аз тюгюл. Айтмагъа сюегеним, темир, денгиз, гьава, автомобиль ёллар барысы да мундан таба оьте. Шо саялы тюгюлмю дагъы шолай табии байлыкълары булангъы бойгъа тышдагъылар гелмеге ва  оьз пайын майырып алма амракъ болагъаны. Гертиден де, шону учун муштарлылар алда йимик гьали де аз къаршылашмай.

Натижада буса ерли экономиканы ва халкъны яшавуну оьсювюню алдына чатакъ салына. Шолайлыкъда,  халкъланы янындан разисизликлер тувулунагъаны да гьакъ. Неге  тюгюл, мердешли тармакъланы оьсювюн гьисапгъа алып айтгъанда да, ерли имканлыкълар толу кюйде асувлу къолланмай.

Белгили болгъаны кюйде, 2000-нчи йылланы башларында районда да, республикабызны оьзге ерлеринде йимик, юзюмчюлюкню оьсдюрювню «гётермек» учун деп халкъны башын-гёзюн чырмап дегенлей, 8 ГУП къурулгъан эди. Гьали шондан берли арадан 15 йылгъа ювукъ заман оьтген.

Бугюн ГУП-ланы чалышывуна байлавлу болуп олар ерли халкъ учун не пайда берген деген сорав тувулунагъанына тамашалыкъ этмеге тюшмей. Неге тюгюл, «Каспий» ва Кировский» ГУП-лардан къайры, тюзю, «Оьте­миш» де арт вакъти оьсювге талпына, оьзгелеринде ерли экономиканы, мердешли тармакъланы асувлугъун артдырыв осал салынгъан. Муна шо саялы да ДР-ни Гьукуматыны пачалыкъ мюлк министерлиги «Башлы», «Гьюсемегент», «Къаранайавул» ва оьзге ГУП-ланы акциялашдырмагъа таклиф эте.

Тек не этерсен, алда ГУП-ланы къурулушуна байлавлу митинг­лер оьтгерилегенде йимик, гьали де шоланы акциялашдырывгъа къаршылыгъын билдирип, район­да юрт жамиятланы митинглери, жыйынлары оьтгериле. Неге? Шо гьакъда бугюнлерде Къаягент юртда болгъан къумукъ юртланы ва районланы вакиллерини ортакъчылыкъ этивю булан оьтгерилген жыйында да ачыкъдан эсгерилмей болмады.

Жыйынны ачгъан ва юрютген «Къаягент юрт» деген муниципал къурулувуну башчысы Анвар Гьюсейнов да баянлыкъ этген сонг шогъар байлавлу болуп пикру алышдырывлар, толумлашдырывлар башланды.

– Буссагьатгъы вакътиде ГУП-ланы ихтиярындагъы топуракълар пачалыкъныкими яда республиканы еслигиндеми? О гьакъда бизге толу ачыкълыкъ ёкъ, – деп башлады оьзюню сёзюн Къаягент райондагъы юрт хозяйство управлениени башчысы, Къумукъ милли мажлисни  советини члени Уллубий Агьматов. – ДР-ни пачалыкъ мюлк минис­терлиги олар республиканы еслигинде дей. Дюр буса, шону ачыкъ этип гёрсетеген пачалыкъ актны неге бизге гёрсетмей? Шогъар ерли халкъ къаршы ва бары да топуракъланы районну ва юрт административ къурулувларыны еслигине бермекни талап эте. Шо талапны оьзюм де якълайман.

– Уллубий Магьамматович, мен сизин англайман ва пик­ругъузну гьакъ юрегимден толу кюйде оьзюм де якълайман, – деп узатды сёзюн Къаягент районда ГУП-ланы тайдырывгъа байлавлу болуп къурулгъан сиптечи группаны председатели, Къумукъ милли мажлисни советини члени оьтемишли Нуцалхан Нуцалханов. – Неге тюгюл, ГУП-лар – халкъны пикрусун гьисапгъа алмайлы, тюпден таба яшыртгъын оьрдеги гьакимпавланы пайдалары учун къурулгъан законсуз предприятиелер. Шолар къурулагъанда Оьтемишде оьтгерилген профкомну жыйынында 70-ге ювукъ делегат къаршы чыкъгъан эди. Шогъар да къарамайлы, сов­хозну о замангъы директоруну ялгъан кагъызлары булан, герти къарар гери урулуп, ГУП-ну къурма разилик билдирилген эди. Шо кюйде, оьзге ГУП-лар да ерли халкъны, загьматчы коллективлени разилигин алмайлы, тюпден таба къурулгъаны бизге белгили. О саялы мени таклифим булай. ГУП-ланы тайдырып, шоланы ихтиярындагъы бары да топуракъланы ерли муниципал къурулувларыны еслигине къайтармакъдыр.

Жыйында ортакъчылыкъ этген ва чыгъып сёйлеген Къумукъ халкъны милли мажлисини советини председатели Абсалитдин Мурзаев, башлыгентли белгили алим, философия илмуланы доктору Мустапа Мустапаев, Дагъыстанны ерли аз оьлчевдеги халкъларыны къурумуну башчысы, журналист Гьажи Мирзаев, Къумукъ милли мажлисни советини члени башлыгентли Магьаммат Мегьтиев, къаягентли Магьамматсайит Абдурашитов ва оьзге ёлдашлар да, ерли жамиятлар талап этеген кююнде, юрт хозяйство агьамияты булангъы бары да топуракъланы, ГУП-ланы акциялашдырма къоймай, ерли муниципал къурулувларыны еслигине бермеге герек деген пикруну якълады.

 

Къарар къабул этилинди

 

Жыйында арагъа салынгъан гюнлюк масъалагъа кюрчюленип, сёйлевлерден сонг, ГУП-ланы акциялашдырма къоймай, шоланы къоллавундагъы бары да топуракъланы ерли муниципал къурулувларыны еслигине бермек деген ва оьзге таклифлерден толумлашгъан тийишли къарар да къабул этилинди.

Сонг шо къараргъа байлавлу болуп «Къаягент юрт» деген муниципал къурулувуну  башчысы Анвар Гьюсейнов айтгъан пик­руну да шу макъалада эсгермей къойсакъ, дурус болмас.

– Мен ата юртумдан айрылып, тышда 22 йыллар ишлеп къайтдым. Далапчылыкъ булан машгъул бола туруп, мадарым да яман болмады, – деп, жыйында болгъан лакъырны, гьакълашывну жамын чыгъарма сюйдю ол.

– Артда болгъан сайлавларда юртлуларым магъа инамлыкъ билдирип, шу жаваплы къуллукъда борчларымны да кютюп тураман. Озокъда, бугюн мен оланы талапларын, къабул этилинген къарарны якъламасам, оланы инамлыгъын тас этежегимни яхшы билемен. О саялы ерли экономиканы, халкъны яшавун къолайлашдырывгъа байлавлу юрюлеген гьаракатдан къачмай ишлемеге гележекде де къаст этежекмен. Ойлашып къарагъыз, ГУП-ланы айтма­гъанда да, Къаягент бойда ерлешген белгили «Къаягент» санаторийге, «Сельхозтехниканы» мюлкюне-топурагъына, денгиз ягъадагъы къайыр ташылагъан къайыр карьерлеге кимлер ес болгъан ва кимлени пайдалары учун къоллана? Районну экономикасы оьсмей, миллионлар тышгъа гете. Районда халкъны гьакитеген ва митинг-жыйынлар оьтгермеге борчлу этеген масъалалар кёп. Шоланы ачыкълашдырып, ерли халкъны пикрусун гьисапгъа алып иш гёрмеге тезден заман болгъан эди.

Гертиден де, Къаягент  район­да ерли халкъны къыйнайгъан экономика ва яшавлукъ масъа­лалар аз тюгюл. О саялы да «Къая­гент район» деген муниципал къурулувуну янгы башчысы Магьамматэмин Гьажиев, йиберилген кемчиликлеге бойсынмай, ерли халкъны пайдаларын якълап чалышажагъына бизге де инанмакъ къала.

 

 

 

Къ. КЪАРАЕВ.

СУРАТЛАРДА: жыйындан гёрюнюшлер.