Оьсюв тюзелтивлерден гьасил бола

         Алгъа салынгъан агьамиятлы милли борчланы уьстюнлю кюйде яшавгъа чыгъармакъ муратда республикабызны ва муниципал къурулувларыны башчылары булан болгъан разилешивлеге къоллар салынгъаны гьакъда да эсгермей къойма ярамай.

       Яшырмагъа тарыкъ болмай, милли борчланы яшавгъа чыгъармакъ учун юрюлеген гьаракатны лайыкълы яда буса гёрмекли натижалагъа етишгенлерини ортакъчыларыны арасында Дагъыстанны Башчысы оьзюню ДР-ни Халкъ Жы­йынына йиберген Чакъырыв кагъызында бу гезик Къаягент районну гьакъында эсгермей къойгъаны, озокъда, ичингбушдурмай болмай.

         Демек, шону гьисапгъа алып, гележекде «Къаягент район» деген муниципал районну янгы башчыларына да оьз ишин артдагъы бир нече йылны ичинде тувулунгъан къыйынлы гьалланы тюзелтивлерден башламаса бажарылмайгъаны аян.

Топуракъны

еси де,

къуллукъчусу да болма тарыкъ

       Экономиканы, ерли производствону оьсювю осаллашгъан сайын, къоллавчулар халкъ яшавну онгайлыкъларындан артда къалагъаны да гьакъ. Белгили болгъан кюйде, республикабыз учун лап да агьамиятлы милли борчланы уьстюнлю кюйде яшавгъа чыгъарывну таъмин этмек муратда гьар муниципал къурулувуна уьстдеги республика къурумлардан жаваплы адамлар бегетилингени де англашылмай тюгюл. Ерли масъалаланы ёрукълашдырывда шолай гёз къаратыв агьамиятлы бола.

       «Къаягент район» деген муниципал районну куратору – бу якълы Дагъыстанны юстиция министри Арсен Гьасанов. О саялы да огъар да оьз ана районунда чакъда-чакъда болмагъа ва ерли гьакимлер, халкъ булан ёлугъуп дегенлей, гьакълашма-гьаллашма тюше.

     Артдагъы гезик де районда болгъанда ерли активни жыйынында арагъа топуракъланы асувлу кюйде къоллавуну масъаласы салынгъан эди.

       – Топуракъланы еси де, къуллукъчусу да болмаса, яшавлукъ агьамияты булангъы майданларыбыз асувлу кюйде къолланмайгъаны гьакъ, – деди ёлугъувну вакътисинде Арсен Магьамматович. – О саялы да Дагъыстанны Башчысы шону гьар муниципал къурулувуну башчысындан талап этегени англашыла. Бизге ГУП-ланы ва ерли муниципал къурулувларыны адамланы, къурумланы ихтиярындагъы-гьисабындагъы топуракъланы дазуларын мекенли кюйде токъташдырып иш гёрмеге заман болгъан.

       Шундан алда болгъан ёлугъувда да министр оьзюню ата юртунда «Гьюсемегент» ГУП-да тувулунгъан къыйынлы гьалланы гьакъында ичибушуп эсгерген эди. Шо да, биринчилей, топуракъланы къыйынлы къысматы, асувлу кюйдеги къоллаву булан тувра байлавлу экени англашыла.

       Тюзюн айтмагъа герек, артдагъы вакътилерде эсгерилген юрт хозяйство предприятиени янгы башчысы Рамазан Къурбаналиевни ва оьзгелерини гьаракаты ва бажарывлулугъу булан ерли производствода загьмат тёгювню ва гьакъ тёлевню янгы къайдалары ахтарыла ва къоллавгъа салмакъ учун чаралар да гёрюле.

      Неге десегиз, ерли халкъ оьз топура­гъын толу ва асувлу кюйде пайдаландырмагъа муштарлы болмаса, шолай онгайлы ерлеге тышдагъыланы гёзю тюше…

АПК-ны

асувлулугъу учун

       Къаягент районда къайратлы загьматны усталары яшай. Эсгерилген бойда мердешли касбулар, милли агьамияты булангъы саниятлар наслудан-наслугъа гёче геле демеге ярай.

     Айтмагъа сюегеним, бу гьалиги четимликлер артып тербейген заманда да районну экономикасын белгилейген юзюмчюлюк тармакъны оьсдюрюв милли борчланы кютювню программасында айрыча хат булан эсгериле ва оьсювю айрыча тергевню тарта. Савлай республикабызда йимик Къаягент бойда да аслу гьалда оьсюм­люкчюлюк ва гьайванчылыкъ аслу ва мердешли тармакълар санала.

       Озокъда, бу эки де хайырлы тармакъланы оьсдюрюв ерли халкъ учун багьа токътай. Не этмеге герек?

      Биринчилей, районда юрт хозяйство продукцияны ишлетеген заводланы, цехлени, сакълавгъа салагъан ерлени болдурма тюше. Неге тюгюл, емишни, овощланы, юзюмню оьсдюрмек учун тёгюлеген къыйын ва этилинеген харжлар къолдан чыгъып къайтарывну вакътисинде продукцияны оьзюне токътайгъан багьалары багьа олтура.

     Шолайлыкъда, ГУП-ларда, СПК-ларда оьсдюрюлген тюшюмлер юзюм къайтарывну вакътисинде Дербентдеги ва Къызлардагъы монополия заводлагъа учуз ит багьасындан тапшурула…

       Экинчилей, транспорт ёл учун кёп харж гете ва уьчюнчюсю де, райондан тышгъа йыракъгъа ташымакъ учун аявлу заманы къолдан чыгъарыла.

      О саялы да районда авлакъчыланы, бавчуланы, юзюмчюлени къуллукъларын кютмек учун тийишли онгайлыкъланы (инфраструктура) болдурув – бугюнню аслу масъаласы.

     Тюзюн айтгъанда, арт вакътилерде районда теплицаларда овощлар оьсдюрюлеген майданлар генглешегени де гележек учун инамлыкъны тувдурмай болмай.

      – Биз шолай далапчылыкъ тармакъда чалышагъан тайпаланы талапларын тергевсюз къоймажакъбыз, – дей «Къаягент район» деген муниципал районну башчысыны къуллукъларын кютеген Магьаммат­эмин Гьажиев. – Гьали-гьалилерде Гьюсемегентде Зульпукъар Давутовну сабанчы агьлюсюнде болуп, теплицаларда овощлар оьсдюрювню салынгъан кюю булан ювукъдан таныш болдукъ. Гьакълашып-гьаллашып дегенлей, тарыкъ-герегине гьар-бир якъдан къол ялгъама токъташдыкъ. Районну экономикасын янгыдан аякъгъа тургъузмакъ учун биз даим пачалыкъгъа бозарып турмайлы, гележекде райондан тышда яшайгъан ва ишлейген бизин якълы мадарлы тайпаланы акъча маяларын къолламакъ учун къаст этебиз.



Экономика

ачыкъ болса

      Артдагъы йылларда далапчылар ва оьзге тайпалар экономиканы яшыртгъын тармагъына бойсынагъаны гьакъда Да­гъыстанны Башчысыны ДР-ни Халкъ Жыйынына йиберилген Чакъырыв ка­гъызында негьакъ эсгерилмей. Неге тюгюл, шолай гьал ерли производствону-экономиканы оьсювюне четимликлер тувдура ва ерли муниципалитетлеге гелеген гелимлер яшырыла.

    Натижада, ватандашланы-къоллавчуланы яшавлукъ талапларын кютювдеги онгайлыкълары къыйыкъсытыла. О саялы да мюлк, мал-матагь ва топуракъ налогланы жыйывдан ерли муниципал къурулувларыны социал-экономика масъалаларын ёрукълашдырывгъа чатакъ салына.

    Шогъар да къарамайлы, Дагъыстанны финанс министерлигини баянына гёре «Къаягент район» деген муниципал къурулувунда 2013-нчю йылда ерли доходну къадары 53 566 минг манат эди буса, 2014-нчю йылда шо санав эки керен кёп болгъан демеге ярай.

          Шо да бугюнлерде Къаягент районда ва республикабыз учун лап да агьамиятлы деп белгиленген милли борчланы яшавгъа чыгъарылывун аян этеген мисалланы бириси десек, янгылыш болмас.

       Шолайлыкъда, ерли экономика ачыкъ болса, район бюджетни республика ва федерал бюджетлерден гелеген дотациялагъа харлылыгъы кемийгенлик ва харжланы асувлу кюйде пайдаландырылагъаны ачыкъдан гьис этилежеги гьакъ.



 Ерли маъданланы къорув – агьамиятлы масъала

        Дагъыстанны Халкъ Жыйыныны 47-нчи сессиясында «Ерли маъданланы гьакъында» деген законгъа алмашынывлар этмеге гереги гьакъда негьакъ эсгерилмеген эди. Неге десегиз, ерлерде къайыр, таш, сазбалчыкъ чыгъарылагъан карьерлерде республикабызны ва пачалыкъны табиатны къорув законларыны талапларына арт бериле. Шо гьакъда республикабызны маълумат къуралларында да чакъда-чакъда эсгерилегени негьакъ тюгюл.

      Айтмагъа сюегенибиз, Къаягент ра­йонда да ерли табии байлыкъланы къорувгъа ва пайдаландырывгъа бакъгъан якъда йиберилген янгылышлагъа тюзелтивлер болмаса бажарылмай. Шо гьакъда ДР-ни Башчысыны Дагъыстанны Халкъ Жыйынына йиберилген Чакъырыв кагъызында айрыча буварыв этиле.

      Белгили болгъан кюйде, Къаягент къорукъну топуракъ, денгиз ва шолай да агъач байлыкъларын къоруп сакълавну гьакъында гьали-гьалилерде бизин газетни бетлеринде табии байлыкъланы асувлу пайдаландырывну ва экология масъалалагъа къарайгъан къурумуну инспектору Будай Къараев булан болгъан лакъырлашывубуз печат этилинген эди. Демек, шону барышында эсгерилген аслу масъалалар гьали де итти кюйде къала ва ерли табии байлыкъланы асувлу пайдаландырывгъа тергевню артдырмаса бажарылмай.

          Районда къайыр, саз ва таш чыгъарылагъан карьерлердеги кемчиликлени тайдырып, шоланы чалышывун ёрукъгъа салмаса, ерли бюджет миллионлардан магьрюм къалагъаны гьакъда унутма тюшмей.

Ерли кадрланы гьазирлеме тюше

       Гьалиги заманда савлай республикабызда йимик, Къаягент районда да англавлу ва бажарывлу яш касбучуланы танглавгъа ва жаваплы къуллукълагъа ерлешдиривге тергев гючленегени гьакъда айрыча эсгермеге тюше. Шону учун район администрацияны башчысы бугюнлерде билим берив управлениени сынавлу касбучулары ва оьр охув ожакъланы вакиллери булан сёйлешивлер, гьар тюрлю илму-сынав конференциялар, ёлугъувлар, генгешлер оьтгерилегени негьакъ болмас деп эсибизге геле.



Къ. КЪАРАЕВ.

Подпись к фото: М. Гьажиев ва З. Давутов.



Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля