Асувлу АПК

  


яда Къоллавчулар учун агьамиятлы тармакъ


 

Дагъыстанны гьар тюрлю бойларында гьайванчылыкъ тар­макъны оьсдюрювге онгайлы табии шартлар болушлукъ эте десек, гьакъыкъатгъа къыйышмай къалмас. Артдагъы йылларда шолай имканлыкъланы къолдан чыгъармайлы, къоллавчулар учун агьамиятлы тармакъны бек­лешдиривню республикабызны алимлери, касбучулары ва шолай да юрт хозяйство маллар болдурув булан машгъул бола­гъан ерли предприятиелерини коллективлери сынавну-производствону илму-техника оьсювню алдынлы ва асувлу къайдалары булан байлайгъаны тергевню тартмай болмай.


 


Гьали-гьалилерде Дагъыстанны юрт хозяйство ва сурсат министерлигини сиптечилиги булан оьтгерилген гезикли «дёгерек стол» да «Респуб­ликаны гьайванчылыкъ тармагъын оьсдюрювню кюрчюлери ва ёллары» деген агьамиятлы масъалагъа ба­гъышлангъан эди.



«Дёгерек столну» ишинде Дагъыс­танны юрт хозяйство министрини заместители Шагьмир Багьарчиев, Ф. Кисриевни атындагъы юрт хозяйство илму-ахтарыв институтуну гьайванчылыкъ бёлюгюню заведующийи Абдусалам Хожаков, М. Жанболатовну атындагъы Дагъыстан аграр университетни алимлери А. Гьимбатов, М. Магьамматов, М. Халипаев, М. Гьалималов, Дагъыстан пачалыкъ университетден Н. Тумалаев ва шолай да ДР-ни юрт хозяйство министерлигини тюрлю-тюрлю бёлюклерини начальниклери ортакъчылыгъын болдурду.


 

Имканлыкълар – харжгъа харлы


 


Уьстде де эсгерилген кюйде, бизин республикабызда гьайванчылыкъ юрт хозяйствода аслу тармакъланы бириси санала. Тек не этерсен, янгыртывланы, алмашынывланы барышында топлангъан сынавну имканлыкъларын пайдаландырывгъа тергев де етишмей, харж да.



– Дагъыстанда гьайванчылыкъ тармакъны оьсдюрювде бизге санав булан дазуланып къалмайлы, яхшы сан яны булангъы сурсат малланы: акъкъатыкъланы, этни ва шолай оьзге продукцияны натижаларын къолайлашдырывгъа аслу тергевню бакъдырмагъа тюше, – деп башлады оьзюню сёзюн Дагъыстанны юрт хозяйство министри Керимхан Абасов. – Шону учун бизге айры-айры тармакъланы асувлугъун артдырывгъа кёмек учун пачалыкъны янындан аз-кёп буса да харжлар да айырыла. Тек не этерсен, шолай харжланы пайдаландырывда кемчиликлеге ёл берилегени саялы, гьайванчылыкъ тармакъда да оьсюв акъсай. Айтмагъа сюегеним, эсгерилген тармакъда болдурулагъан гьар тюрлю малланы оьзюне токътайгъан багьалары арта, харжланы хайыры кемий. Шо буса юрт хозяйство маллар булан машгъул болагъан тайпаланы айынмагъа къоймай, гёнгюлсюз эте. Озокъда, гьалиги заманда гьайванчылыкъда чалышагъанланы пачалыкъ кёмексиз къоймайлы, ишге-производствогъа илму-техника имканлыкъланы къоллавгъа харж булан этилинеген къуллукъланы къолайлашдырсакъ, натижалар да гёрмекли болажагъы шекликни тувдурмай. Дагъыстанны бюджетинде 2018-нчи йылгъа шону учун 6, 5 миллион манат харж гёрсетилинген. Алдагъы йыллар булан тенглешдиргенде шо да бир къадар артдырылгъаны гьис этилине.




 

Къуллукъланы камиллешдирме тюше


 


Артдагъы йылларда бизин респуб­ликабызда гьайванчылыкъ тармакъны аслу натижаларына байлавлу аян этилинеген санавланы гьакълыгъы шек­ликни тувдура. Айтагъаныкъ, санавну аста къоюп, алдан берли топ­лангъан сынавну толу кюйде пайдаландырывгъа тергевню артдырмаса бажарылмай.



Абдусалам Хожаков: – Гертиден де, сынав да, илму да бир-бирине байланмаса, борчланы яшавгъа чыгъарма четим. Гьайванчылыкъ тармакъда да алдынлы ва асувлу къайдаланы къоллай туруп, натижаланы къолайлашдырма бажарылагъаны англашыла. Сыйырны сютю тилинде деген айтывгъа бойсыныв да оьсювге пайда бережеги шекликни тувдурмай. Гьайван-малгъа этилинеген къуллукъланы арасында оланы мугькам ва сан янлы емлер булан таъмин этивден кёп зат гьасил болагъанны сынав исбатлай. Къуллукъланы камиллешдиривге, ем базаны беклешдиривге байлавлу пикрулар, таклифлер гьажатлы.



А. Магьамматов: – Гьайван-малгъа этилинеген къуллукъланы комплекс къайдасына тергевлю янашмаса бажарылмай, оьсюв де болмай. Гьайван-мал этден-бутдан тюшмесин учун, оланы зараллы аврувлардан ва зиянлы жанлардан къорувну гьайын этмесек, къуллукъ да, харж да къолдан чыгъажакъ. Гьайванчылыкъны оьсдюрювге гьайлы янашыв болмаса, жынслы жураларын оьсдюрмеге бажарылмайгъаны да аян. Муна шо саялы да, жынслашдырыв ишлени барышында оьзге къуллукъларындан магьрюм къоймайлы, бирликде оьтгерме тюшегени гьакъ.


 

Толу тергев етишмей


 


Дагъыстанны районларында ерли шартлагъа гёре оьсдюрюлеген жынслы гьайван-малны болдурувгъа гьалиги заманда толу тергев етишмейгени гьакъда да аграр тармакъда чалышагъан алимлер ва касбучулар гьакълашывланы барышында ичибушуп хабарлай. Неге тюгюл, совет девюрде Буйнакск, Ногъай, Хасавюрт, Къызылюрт, Къызлар районларда кёп продукция береген жынслы гьайван мал оьсдюрюлеген предприятиелер кётюрлюкге тарып, ёкъ болгъан демеге ярай. Шо гьакъда Дагъыстанны юрт хозяйство министрини заместители Шагьмир Багьарчиев де оьз пикруларын малим этди. Неге тюгюл, Дагъыстанны гьар тюрлю бойларында янгыдан шолай предприятиелени къуруп пайдаландырывгъа бермесе, алда токътагъан борчланы яшавгъа чыгъарылывуна шеклик тувулуна.



– Дагъыстанда 2015-нчи йылдан тутуп, жынслашдырыв ишлени камиллешдиривге бир къадар тергев бериле, – деди ол. – Бабаюрт райондагъы «Теречный» ГУП-ну (пачалыкъ унитар предприятие) кюрчюсюнде «Дагестанский» деген жынслашдырыв ишлер булан машгъул болагъан хозяйствону къурулушу давам этиле. Шолайлыкъда, эсгерилген предприятиеде республикада да, тышдан гелтирмейли, оьзге хозяйстволар учун жынслы гьайванланы сатып бермеге имканлыкълар болажакъ деп умут этебиз.



«Дёгерек столну» айланасында болгъан гьакълашывну, пикру алышдырывну гёз алгъа тутуп, рес­публикабызны аграр тармагъында чалышагъан алимлер гьайванчылыкъ тармакъны оьсдюрювде гележекде оьзлерден гьасил болагъан кёмекни болдуражагъына инандырды.



Ахырында Керимхан Абасов шону учун олагъа оьзюню разилигин билдирди ва республикабызны гьайванчылыкъ тармагъын оьсдюрювню гьисапгъа алып айтылгъан пайдалы таклифлени ювукъ заманны ичинде къаравуллайгъаны ва шоланы сынавда къоллама къаст этежеги гьакъда разилик булан билдирди.


 


Къ. Къараев.



Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля