Топуракълар толу пайдаландырылмай


Дагъыстандагъы юрт хозяйство агьамияты булангъы топуракъланы умуми майданы 5 миллион гектарлар булан да дазуланмай, дагъы да кёп. Белгили болгъан кюйде, шондан 500 минг гектары – сюрюлеген авлакълар…



Гюз ашлыкъ оьсдюрювчюлерибиз учун янгы йылгъа кюрчю салагъан вакъти. Шону гьисапгъа алып, бизин рес­публикабызны авлакъчылары жаваплы кампанияны къурумлу кюйде оьтгеривге ерлерде оьзлени борчларына нечик янаша деген сорав тувулуна.



Бизин республикабызда сюрюлеген авлакъланы 80 процентге ювугъу тюзлюк бойдагъы районларда ерлешген. Тюзюн айтсакъ, ерли юрт хозяйство предприятиелени къоллавундагъы топуракъ пайлардан эсе, гёчювюл гьайванчылыкъны ихтиярындагъы майданлар хыйлы да артыкъ.



Шогъар да къарамайлы, гёчювюл гьайванчылыкъны ихтиярындагъы юрт хозяйство агьамияты булангъы топуракъланы республикабызны къоллавчулары асувлу кюйде пайдаландырмай десек, гьакъыкъатгъа къыйышмай къалмас. Алдагъы колхозлар ва совхозлар кётюрлюкге тарып тозулгъан сонг гёземеликге, башалман кюйде СПК-лар – производство кооперативлер къурулду. Тек не этерсен, олар не булан машгъул болагъаны, не оьсдюрегени бир ерде де гьисапгъа алынмай. Шолайлыкъда, миллионлар булангъы гектарлардагъы юрт хозяйство топуракъланы оьз еслигине алгъан Дагъыстанны Гьукуматы – ону вакиллик къуруму – ДР-ни мал-матагь ва топуракъ аралыкълар министерлиги юрт хозяйство майданланы ва шондагъы мал-матагьны оьлчевлерин токъташдырып гьисапгъа алмакъ учун юрюлеген ишлени чаналата, болжалларын узатып тура…



Натижада арадан оьтген 30 йылланы боюнда топуракъ налог ва ижара учун токъташдырылагъан гьакълар да тёленмей, харжлагъа харлы бюджетибизни дагъыдан-дагъы аздыра. Лап да яманы, Дагъыстанны аграр университетини профессору Гьасан Гьасанов, оьзюню илму-ахтарыв ишлеринде малим этеген кююнде, отлавлукълар оьз талаплары учун къолланмай, гюзлюклер ва язлыкълар учун сюрюлюп заралланагъан, дангыллагъа, тузлакълагъа тарыйгъан гезиклери кем болмай.



Демек, бизин республикабызда тюзлюк бойдагъы юрт хозяйство топуракъланы пайдаландырывда да имканлыкълагъа тийишли агьамият берилмей, агротехника къуллукълары йырылып, зараллы аврувланы ва жанланы яйылывуна ёллар ачыла…



Тюзде болсун, тавда болсун, тек топуракъланы дазуларын толу кюйде токъташдырмай туруп, асувлу кюйде пайдаландырма бажарылмайгъаны гьакъ. Муна шо саялы да бу йыл бизин республикабызда гюзлюклер де толу 100 минг гектаргъа да чачылмагъаны ойлашдырмай болмай.



Айлана якъда тувулунгъан къыйынлы гьаллагъа бойсынмай, бу йыл гюзде Хасавюрт, Къарабудагъгент, Ногъай ва Къызылюрт районларда гелеген йылны тюшюмю учун гюзлюклер 16, 10,8 ва 7 минг гектар майданлагъа чачылгъаны гьакъда айрыча эсгермеге тюше. Амма шо кюйде оьзге районланы ишлери, натижалары гьакъда айтмагъа бажарылмай.



Юрт хозяйство агьамияты булангъы топуракълар асувлу кюйде къолланмайгъаны гьакъда гьали-гьалилерде Магьачкъалада «Дослукъ» деген уьйде оьтгерилген «Алтын гюз – 2018» деген форумда да ачыкъдан эсгерилди.



– Темиркъазыкъ Кавказда Дагъыстан оьзюнде кёп халкъ яшайгъан республикаланы бириси гьисапда танывлу, – деди форумда ортакъчылыкъ этген ва чы­гъып сёйлеген Дагъыстанны Гьукуматыны Председатели Артём Здунов. – 3 миллионгъа ювукъ къоллавчуланы сурсатгъа бакъгъан якъдагъы талапларын кютмек учун топуракъланы асувлу кюйде пайдаландырмагъа тюше. Неге десегиз, бизин барыбызгъа да азыкъ герек, айлана якъдагъы талаплар артып тербей. Ерли къоллавчуланы тышдан гелтирилеген сурсат маллар, авлакъ ниъматлар, емишлер булан дазуландырмагъа ошамай. Сурсат аманлыгъыбызны болдурма сюе бусакъ, топуракъланы ишлетивде борч­лагъа намуслу кюйде янашма тюше.



Форумда чыгъып сёйлеген Дагъыс­танны юрт хозяйство ва сурсат минист­ри Абдулмуслим Абдулмуслимов да етишилген уьстюнлюклени гьакъында гьисап берип къоймайлы, юрт хозяйство топуракълар толу ва асувлу кюйде къолланмайгъаны гьакъда ичибушуп эсгермей болмады.



Озокъда, бизин республикабызда къабул этилген «Аграрный комплексни асувлулугъу учун» деген агьамиятлы проектни борчларын яшавгъа чыгъармакъ учун, бир башлап районларда юрт хозяйствода чалышагъан тайпаланы иштагьландырмакъ муратда тийишли онгайлыкъланы болдурмаса бажарылмай. Ёгъесе, юрт ерлерден шагьарлагъа ва уьлкебизни оьзге бойларына гетеген яш наслуну алдын алмагъа бажарылмажагъы да гьакъ.



Айтмагъа сюегенибиз, гюзлюк ашлыкълардан къайтарылгъан тюшюмню ва оьзге авлакъ ниъматланы – язлыкъланы, юзюмню, емишлени сакълавгъа салагъан, ишлетеген ва сатывгъа чыгъарагъан центрланы къурув бугюн аграр политиканы юрютювдеги гьаракатны баш борчу болуп токътай. Ёгъесе, бизин республикабызны сурсат маллар ва оьзге тюрлю къуллукълар кютюлеген базарларын Ставропольеден ва уьлкебизни башгъа регионларындан гелтирилеген багьалы маллар елеп туражакъ. Айтмагъа сюегеним, бизин республикабызны къоллавчуларыны сурсатгъа бакъгъан якъдагъы талапларын яхшылашдырмакъ учун, озокъда, янгыз заманда бир оьтгерилеген ярмакюлер булан дузуландырмагъа ярамай.





Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля