Таза сакълайыкъ

Экология деген сёз арабызгъа гиргенли, йыл сайын оьзюне мекенли агьамият берип янашма герегин англата. Алда биз огъар тергевсюз тургъаныкъ себепли буса да ярай, огъар къуллукъ этип уьйренмегенбиз. Айлана якъдагъы табиатны аривлюгюн гёрюп билсек де, ону аяп, сююп билмейбиз деп эсиме геле.


Пикруну ачыкъдан англатмакъ учун шулай бир мисал гелтирейим. Бизин республиканы къайсы юртун алсакъ да, ону айлана янындагъы къолланмайгъан топуракълагъа яда майданлагъа бир де агьамият берилмей. Артдагъы йылларда чы айрокъда биз табиатгъа аз да гьюрмет этмейген болуп да къалгъанбыз. Шо саялы да гьар юртну къырыйында кюрлер къазып, чёп, нас ташлама уьйрендик. Шо жы­йылгъан чёп тёбелерде йыллар булан шо ерлерде тура. Ел ону учуруп авлакълагъа яя. О ерден къырыйына барып болмасдай яман ийис геле. Шо да туврадан биз табиатгъа зарал этегенлик деп эсиме геле. Бизин культура даражабыз аз экенин де гёрсете.


Юрт ерлерде яшайгъан адамлар чёплерин алда оьзлер бавунда кюр къазып, шонда ташлап басдыра эди. Гьали олай этмей. Пакет къолланма башлангъанлы, шо адат тайды. Пакетни басдыргъан булан, о топуракъгъа дёнмей. Чёпню гьар ожакъда оьзлер ёкъ этме болагъанны халкъ унутуп бара. О гьакъда ойлашма да сюймей. Юрт администрациялар этме герек ону гьайын. Алда ёкъ эди, гьали о къуллукъ да ерли гьакимлени уьстюне тюшген. Ожакълагъа яхшы. Жумада бир керен къапусуну алдына чёп машин геле, уьйден бирев чыгъып, пакетлеге жыйылгъан чёбюн ону уьстюне ташлай, шону булан бите.


Ёкъ, битмей, чёп къалмагъал сонг башлана. Машин шонча жыйылгъан насны къайда элтип тёксюн? Бар олай тёкме онгарылгъан ерлер. Тек олар юртдан арекде болса да, табиатны бир гесегинде ерлешген. Шолай ерлер табиатны аривлюгюн бузагъандан къайры, зарал да гелтире. Неге тюгюл, чёп тёгеген ерлер мекенли къайдада онгарылмай.


Харж етишмейгенлик юрт администрацияланы, юртларда толу кюйде пайдасын тийдирип ишлеме де къоймай. Орамларын, ёлларын тийишли къайдада онгарма болмайгъан юртлар оьзлени чёп тёгеген ерлерин мекенли онгаражакъмы?.. Онгармаса да, олагъа уллу таякъ тиймей. Гелер министерликден бир-эки тергевчю, къарар, гетер. Тарыкъмы, сени юртунгну айланасында яйылгъан чёп саялы огъар сени булан эришме яда хатиржан болма?..


Юрт гьакимлени бирлери: «Экологияны тергейгенлер гелип штраф салып гетген, ялкъгъанман шолагъа акъча тёлей туруп, этежекмен юрт ягъада «чёп ташлайгъан ер», – деп бола эди. Гьали шолай ерлер де этилген. Тек шону булан масъала чечилмей деп эсиме геле. Неге тюгюл, жыйылагъан чёпню масъаласы, ону ишлетеген идара къурулмай туруп, арадан таймас.


Гьар юртну ерли администрациясы гьалиги вакъти уьч тюрлю аслу къуллукъну кюте. Ёллагъа чакъа тёге, тот басгъан сув быргъыланы алышдыра, жыйылгъан чёпню юртдан чыгъарып бир ерге тёге. Олагъа тынч тюгюл, англашыла. Тек олар юртланы ичиндеги чёплени жыйып, оьзлеге иш чыгъарагъаны англашылмай. Бир ерге тёксе де, ондан табиатгъа зарал геле. Олай иш, мени гьисабымда, экологияны таза сакълайгъанлыкъ тюгюл.


Мени пикрум булан рази тюгюллер болма ярай. Сайки, чёплени жыймаса, халкъ гьар ерге ташлап къояжакъ деген ой бар. Шону бек тынч кюйде тюзлеме бола. Чёпню тёкген адамгъа штраф салса, оьзлеге де тынч, табиатгъа да яхшы, ерли халкъдан, аз буса да, эринчекликни де тайдыражакъ.

Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля