Пятница, 23.03.2018г. — «Ёлдаш» газет
Бизин республикада болуп турагъан алышынывлар – Дагъыстанны тарихинде уллу гьарплар булан язылажакъ агьвалатлар. Республикада коррупциягъа къаршы иш юрюле. Халкъгъа зарал гелтиреген коррупция бизден тез гетмежегине де инанма тюше. Неге тюгюл, ону барлыгъы кёбюсю гьакимлеге пайдалы.
Бир нече гюн алда бир ерде мен яхшы таныйгъан эки адамны арасында шулай лакъыр болду. Олар экевю де асгер къуллукъчулар эди. Бириси бирисине сорай:
– Не болуп тура ишлеринг, пенсия этдире тура эдинг чи… (Пенсия оланы тилинде сакъатлыкъ кагъыз онгармакъ.) Ол булай жавап бере:
– Яхари, акъчасын да берген эдим, чыгъара тура эди, шу «проверкалар» гелип къалды чы. 220 минг манат да берип онгара тура эдим.
– Гьали не дей дагъы?
– Чакъырып айтды магъа мен акъча берген адам, сюйсенг акъчангны къайтарып берейим, сюйсенг бираз къара дей. Комиссиялар гетсе деп къарагъанман.
Мен «олай пенсиягъа» чыкъгъанланы дагъыдаларын да билемен. Контракт къуллукъгъа тюшегенлер гьали де, алда да акъча берип тюшегенни бары да халкъ биле. Тек шону токътатма болмай.
Оьрде эсгерилеген комиссия гетген сонг янгыдан урушбатчылыкъ юрюлме башласа, этилип турагъан ишлени не умпагьаты болажакъ? О дагъы да бек яман. Бир нече керен низам болдурма урунуп, сонг къоюп къойса, яманлыкъ бирден-бир зараллы бола. Бизде низам бир заманда да болмажакъ деген ойланы тувдура.
Коррупция жамият арадан тынч гетме бола эди буса, ону булан ябушма да къыйын болмас эди. Инг яман тиеген ери – жамият бары да затны билген сонг, коррупция булан ябушабыз деген гьаракат уьстденсув юрюлегенни англайгъаны. Оланы гьакимият къурумлардан гёнгю чыгъагъаны.
Бу ерде шулай бир затны эсгерме сюемен. Бизин арадан коррупцияны тайдырмакъ учун, халкъны англав даражасын оьсдюрме тарыкъ. Охума тюше буса да, ишге тюше буса да, урушбат береген адам оьзюню терслигин англамай буса, ол нечик адам болма тарыкъ? Ону менлиги ёкъ, ич оьктемлиги ёкъ… Тапгъанны алып, тапмаса, излеп юрюйген хасиятлы адам жамият арада бек зараллы бола.
Асгер къуллукъгъа дыгъар къайдада ишлеме тюшеген яшлар урушбат бермейген болма тарыкъ. Олай хасиятлы уланланы тарбияламакъ учун, бизин ата-аналар да, билим береген школабыз да бишмеген экенин яшырма бажарылмай. Шолай гезиклерде ихтиярланы якълав къурумлар да оьзлени ишин тийишли кюйде кютме герек. Бизде, Дагъыстанда, урушбат саялы бир асгер къуллукъчу да тутулгъан деп эшитмегенмен. Неге экени англашылмай. Англашылагъаны – халкъны пикрусу тутулмайгъаны.
Магьачкъалада жамият низамны болдурагъан бирдагъы бир агьвалат булан таныш болдукъ. О да – жамият транспорт къуллукъну кютеген «маршруткалар» тийишсиз ерде токътатмайгъаны. Оланы енгме тынч бажарылды. Бир-эки жуманы ичинде, артындан тюшюп шогъар байлавлу къуллукъну кютегенлер машин гьайдавчулагъа тийишсиз ерде токътатып машинине адам миндирген саялы штраф этме башлады. Биринчи керен – 3 минг манат, экинчи керен – 5 минг манат. Бир гюнде эки керен такъсырланып, 8 минг тёлегенлер де болгъан. Эки жуманы ичинде, азындан, 1 миллион манат жыйылгъан.
Маршрут таксилер тийишсиз ерде токътатагъаны машин гьайдавчулар учун онгайлы. Пассажирлер учун онгайсыз болса да, олар разисизлик билдирмей. Олар уьйренип битген деп айтса да ярай. Гьайдавчуланы бирлери, булут гетген деп ойлашып, шо алдагъы къайдасын къоллай.
Эгер де Магьачкъалада шу этилип турагъан жамият транспортда низам болдурув ишни йырып къойса, халкъ алышынывлар гёрмемишликге этиле болгъан деп ойлашажакъ. Шо буса бек зараллы. Алда низам болур деген умут булан ойлаша буса, энни низам болмажакъ деп инамлы ойлашма себеп бар. Халкъ гьар гюн йимик гёрюп турагъан низамсызлыкъ къачан буса да чы гетмесе бажарылмас.
