Гьакъыл байлыкъны да еси бола яда Ой, пикру уручулукъ

Гьар адамны малы-мюлкю болагъанда йимик, ругь байлыгъы да – пикрусу, ою да бола. Башгъа адамны оюн, пикрусун урламакъгъа орусча плагиатство деп айтыла. Ону урламакъ, есине бир малын-мюлкюн урлагъандан артыкъ тийсе тюгюл, кем тиймей.


«Ёлдаш» газетни баш редактору К. Алиев айтгъан сёзлер эсимде: «Бир керен бир автор магъа оьзюню китабын савгъат этди. Охуп къарайман – таныш сёзлер. Дагъы да охуйман – мени пикруларым, мени ойларым булан берилген. Телефондан сёйлеп, олай этме ярамайгъанны билдирдим. Нетейим, бизин адам, ону булан теренлешип турайымы?»


Тыш пачалыкъларда бу ишге айрокъда терен янаша. Оьзюню ругь байлыгъын, сюйсе билип алсын, сюйсе билмей алсын, урлагъан адамны судгъа берип, кёп уллу къоду алалар. Муна француз композиторну кююн къоллагъан деп, орус йырав Филипп Киркоров нечакъы аваралагъа тарып тура. Къардашы-къурдашы буса да, тыш уьлкедегилер хатир этмейлер. Ярамай­гъан зат – ярамай. Муна, ­янгыртып къурув башлангъанлы, телевидениеден, радиодан, концертлерде йырланагъан йырланы не сёзлерини автору айтылмай.


Микаэл Таривердиевни «Семнадцать мгновений весны» деген кинофильмге язгъан макъамыны автору француз деп нечакъы эришивлюк юрюлдю. Тыш пачалыкъларда гьар ошаш гелеген кюйню де сесленивсюз къоймайлар.


Бир керен мен олай айтгъанда, къардаш адам булай деди: «Бизге шону ким язгъаны, макъамы не тарыкъдыр, кюю арив буса, арив йырлана буса – биринчи шо». Муна гьалиги янашыв. Гьали салынагъан талаплар къаравчугъа, охувчугъа, озокъда, тарыкъ тюгюл, тек авторгъа − тарыкъ.


Гьар газетде, журналда чыкъгъан материалны башгьа къурал къоллай буса, шо материал чыкъгъан биринчи къуралны гёрсетмек борч этилип салына. Гёрсетмесе, шо масъала суд булан чечиле.


Дагъыстан илму центрны къуллукъчусу Гьасан Оразаев айта: «Пайхаммарны ёлу булан» деген китапны излейгенлер кёп болду. Шону гьисапгъа алып, дин къуллукъчулар автору мен де билмейген кюйде, янгыдан шо китапны чыгъарып сатгъанлар. Муна башгъаланы материалын къоллайгъанлыкъгъа бирдагъы мисал.


Темабыздан тайып, чеберлик янын алып къарасакъ, гьалиги макъамлар той кюйге айланып къалгъан, маънасына къыйышмай. Мисал учун, бир къумукъ йырда булай той кюйге йырланагъан сатырлар бар. «Къумукъ халкъны топурагъы, малы-мюлкю бир шайыгъа сатылгъан»… Бу сатырланы той кюйге йырлама тарыкъмы дагъы? Пашман кюй болма тарыкъ тюгюлмю?


Гьали эркинлик берилгенден пайдаланып, сюйген адам, сюйген материалын чыгъара, типографиялагъа да не башгъа, акъча геле буса, не материалны да чы­гъарма гьазирлер. Буса да, оьзлер чыгъарагъан материалны сан янына, чеберлигине, маънасына тергев бермеге тарыкъ эди.


Алимлени материалларын алып къарайыкъ. Башгъа адамны оюн, пик­русун яда сёзлерин бере буса, олар башгъа адамны сёзлерине белги салып, сатырны тюбюнде яда китапны ахырында о сёзлер кимники экенни гёрсетелер ва олагъа англатыв берелер. Шолай болма да герек.


Атларын эсгерип, оланы онгсуз гьалгъа салма сюймеймен. Буса да башгъа адам яратгъан асарны яда ону сёзлерин, пикруларын, ойларын къоллайгъанлыкъ къумукъланы арасында, не башгъа, миллетлени арасында да мердешге айланып къалгъан. Пайдалы буса неге ярамай деп ойлайгъанлар бар. Асарны, пикруну, ойну еси гишини сёзлерин, ойларын берегенликни алдын алма, оланы такъсырлама тарыкъны унутма ярамай.


Пикруланы, ойланы кимлер урлай десенг, билими осал, оьз пикрусу ёкъ адам гишини оюн урлама амракъ бола. Шолай гезиклерде типографияланы къуллукъчуларына сакъ болма тюше.

Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля