БАЙРАМ ДЕСЕ, ОЙГЪА ТЮШЕ КЪАЛАБЫЗ

  

Бир-эки гюн алъякъда «Мир» деген бютюнроссия телеканалдан Къазахстанда биринчи язбаш байрамны – Наврузну къаршылайгъан кююн гёрсете эди. Оларда Навруз ял алагъан гюнге гьисаплана. Уллу пачалыкъ даражада, бары да халкъ къуршалып оьтгерилеген шатлыкълагъа къарап, гьакъ юрекден сююндюм ва сукъландым.


Бизде буса айрокъда артдагъы вакътилерде, 90-нчы йыллардан башлап, янгыра гелеген Наврузгъа сувукъ-салкъын, немкъорай янашагъанлыкъ гьис этиле. Сайки, Навруз – капирлени байрамы, ислам динни къанунларына къаршы чыгъа ва шону белгилейгенлик гюнагьгъа гьисап­лана. Шо ойну якълайгъан ва халкъгъа сингдирме къарайгъанлагъа: «Нете, бир Аллагьгъа инанагъан, Магьаммат пайхаммарны (а.с.)   илмусуна иерген къазахлар, олагъа къошулуп Наврузну байрамгъа санайгъан къыргъызлар, татарлар, башкъыртлар ва олай кёп миллетлер башгъа хамурдан басылгъан бусурманлармы?» – деп сорама сюер эдим. Неге олар оьзлени бусурманлыкъдан алдагъы минг йыллыкъ тарихинден айырылма сюймей, бырынгъы нас­лулар булангъы байлавлугъун уьзме къарамай? Биз буса белсенип милли тамурларыбыздан айырылмакъдагъы терс къастдабыз.


Байрамлар булангъы масъаланы, умуми кюйде алгъанда, Россияда йимик гьар тюрлю агьвалатланы, тархланы, касбу гюнлени белгилейген дюньяда бир уьлке де ёкъдур. Россияны империя заманларында пачалар 13 байрамны токъташдыргъан болгъан. Шоланы бир-экисинден къайрысы да дин булан байлавлу эди. Гьали буса, мен янгылыш болмай бусам, шоланы санаву 200-ден де озгъан. Гьар регион айрыча къаршылайгъан, янгыз оьзлеге байлавлу байрамланы да къошсакъ, гьар гюн байрам, гьар гюн той деген кюй бола.


Гьакъ юрекден айтгъанда, оланы аслам пайы йыллар гетип де умуми халкъ байрамлагъа айланар дегенге инамлыкъ аз. Халкъ бир йимик къабул этеген ва къаршылайгъан байрамлар да, мисал учун, Ораза ва Къурбан байрамлар, Уьстюнлюкню яда Къатынланы гюню – бизге алдагъы девюрден къалгъан варислик.


Байрамланы хабары арагъа чыкъгъан сонг, оьзлюгюнден бирдагъы бир сорав тувулуна. Гьар пачалыкъны, гьар республиканы, регионну байрамлары болгъан сонг, гьар миллетни де айрыча, янгыз оьзлени яшавуна, тарихине ва маданиятына байлавлу, миллетни бары да къатлавларын ва наслуларын сыкълашдырагъан, бир халкъ экенни исбатлайгъан, оьтген, гьалиги ва гележек заманланы бир-бирине байлайгъан оьзлени байрамлары, тархлары, эсделик гюнлери болма герекмейми? Мен бу ерде дин байрамларыбызны айтмайман. Оланы бирев де инкар этмей ва энниден сонг минг йыллар юрюлюп туражагъына да шеклик ёкъ.


Мени къолума бугюнлерде Дагъыстанны милли политикагъа къарайгъан министерлиги 2017-нчи йылгъа туристлер учун гьазирлеген республиканы милли йылнамасы тюшген эди. Министерликни къуллукъчулары тышдан гелеген къонакъланы Тляратадагъы «Цамауриде», Шамилкъаладагъы «Гоорда», Дербентдеги «Наврузда» ва «Пехлеванда», Къасумгентдеги «Ярансуварда», Къумухдагъы «Биринчи харшда», Къурушдагъы «Ярыдагъда», Кубачидеги «Тав устада» ва шолай оьзге милли дагъыстан байрамларда ортакъчылыкъ этме чакъыралар. Бир къумукъ, ногъай юртну аты тутулмай. Озокъда, бары да айыпны чиновниклеге япап, теренден кюстюнюп, тымыйып турма да ярар эди. Тек неге бизин район администрацияларыбыз, жамият къурумларыбыз сесин чыгъармай? Неге республика даражадагъы пачалыкъ къурумланы алдында шо масъалаланы хырындан салмай?


Милли байрам дегенде, бирден оьзюм ойгъа тюшюп къалдым. Эгер къумукълар оьзлени милли байрамларын танглай болгъан буса, олар не йимик агьвалатланы, тархланы тангламаса ярамай деген пикругъа гелер эди экен? Танглама, сайлама, оьктем болма чакъы кёп зат бар. Къайсын-бирисин айтарсан…


Тюзюн айтгъанда, миллетни бирлигин ва барлыгъын гёрсетеген байрамлардан къайры, оьзге чаралар да бар. Мисал учун, Къаягент район уьч ай алъякъда Къумукъ театрда «Йылны адамы» деген тизив, хыйлы замангъа эсде къалардай шатлы уллу мажлис оьтгерди. «Йылны адамы» деген сёз тагъым къумукъча къулакъгъа бираз чалдырыш кюйде чалына буса да, шону маънасын англамайгъанлар ёкъдур. Неге, къаягентлилерден уьлгю алып, шолай чараны бютюн миллетни даражасында оьтгерме ярамай?


Шу гиччирек макъалада негелер кёп болду бугъай. Буса да шолагъа жавап излемеге ва заман алдыбызгъа салагъан масъаланы чечме урунма къарайыкъ.

Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля