Тил миллетни талигьи тюгюлмю?


Дагъыстан Республиканы билим берив ва илму министерлигини жамият советини жыйыны алдагъы жумада оьтгерилген. Жыйында ДР-ни Гьукуматыны Председателини заместители–билим берив ва илму министри Умупазил Омарова, жамият советни ортакъчылары ва районланы, шагьарланы вакиллери, жамият чалышывчулар ортакъчылыкъ этген.



Эсгерилген министерликни прес-къуллугъуну маълуматларына гёре, жыйында шо гюн эки масъалагъа къаралгъан. Олардан бири – Дагъыстан Республикада юрт ерде ерлешген охув ожакълагъа барып ишлейген педагогика къуллукъчуланы яшавлукъ имканлыкъларын артдырагъан ёлланы излемек, яни, якъламакъ.



Озокъда, бизин пачалыгъыбызда докторлар болсун, бир-бир дарслардан муаллимлер болсун, касбучулар етишмейген юртлар бар. Бир вакъти шагьарлардан юртлагъа барып ишлейген врачлагъа къошум гьисапда 1 миллион манат акъча бериле эди. Врачны касбусунда чалышагъан кёплер юртлагъа барып пачалыкъ гёрсетеген бу имканлыкъ булан да пайдаланды. Аврувлар учун да юртну ичинде онгайлыкълар болдурулду.



Жыйында гётерилген масъалагъа къайтсакъ, Уммупазил Омарова, юрт ерлерде Дагъыстан Республикада умуми алгъанда 800 муаллим етишмейгенлигин, оланы арасында 200 муаллим ингилис дарслардан экенлигин билдирген. Шону булан бирче министр шагьарлардан юртгъа школада дарс бермек учун гёчген муаллимлеге не йимик якълав, харж къошум этилежеклигин англатгъан.



Жыйында министр эсгерген кюйде, юртларда гьар тюрлю дарслардан 800 муаллим етишмей деп билдирилсе де, неге буса да янгыз ингилис тил дарслар юрютеген муаллимлени якълавну гьакъында сёз юрюле ва бу чараланы 2022-нчи йылдан башлап охувчулар тыш тиллерден ЕГЭ бермеге борчлу болажагъы булан байлай: «2022-нчи йылда ЕГЭ бермеге борчлу дарсланы арасына тыш тил де гирежегин гёз алгъа тутуп ва юрт ерлерде ерлешген билим берив ожакъларда тыш тилден муаллимлер етишмейгенлигин ва оланы санавун артдырмакъны гьайында ДР-ни Гьукуматы юрт муаллимлеге къошум гьисапда якълав чаралар гёрмеге къарар чыгъаргъан. 2018-нчи йылда шо муратлагъа 9 миллион манат гёз алгъа тутулгъан. Муаллимлени ишге иштагьын артырмакъ учун, шагьардан юрт ерге гёчюп ишлейген муаллимлеге 3 йылны боюнда 17минг 250 манат алапа берилежек».



Бу масъалагъа байлавлу жыйында Дахадаев районну билим берив упралениесини ёлбашчысыны заместители Анжела Байрамбекова да оьзлени районунда этилежек чараланы эсгерген. Ону сёзлерине гёре, Дахадаев районну юртларына шагьардан ишлеме гелген муаллимлеге къошум гьисапда 60 минг манат берилежек ва алапасыны дагъы да 50 проценти тёленежек. Шолай да, яшама уьйлер гьавайын берилежек. Дагъы да ол, юртларда тыш тиллеге тергевню артдырмакъ учун къаттыгюнлюк школалар ачмакъны, четим масъалалары булангъы районларда къошум дарслар юрютмекни ва оьр охув ожакъларда тыш тиллерден муаллимлер гьазирлевге тергев бермекни таклиф этген.



Гертилей де, охувчулар да, ата-аналар да сюйсе де, сюймесе де, 2022-нчи йылдан башлап охувчулар тыш тиллерден бирлешген пачалыкъ экзамен бермеге борчлу болажакъ. Шогъар байлавлу болуп янгы охув йылдан башлап гьар школада тыш тилден Бютюнроссия тергев ишлер оьтгерилежек ва тыш тилден ЕГЭ бермеге гьазирлик гёрюлежек.



Бютюнроссияда кёбюсю гьалда школаларда тыш тил гьисапда инги­лис тил юрюлегенни билебиз. Кёпден берли ингилис тил дюньяда халкъара тил гьисапланагъаны да барыбызгъа да белгили. Охувчулар ингилис тилни билме герек. Сюе буса, бир нече тыш тиллени де уьйренсин, огъар къаршы чыгъагъан яда чатакъ салагъан бирев де ёкъ. Тили булан дюньяны гезей..



Тек бу ерде йыл сайын ана тиллени абуру тюшюп, школаларда да гьар охув йыл ана тил ва адабият дарсланы сагьатларыны санаву кемитилегени, охув китаплар ёкълугъу, барларын 
да Рособрнадзор гери урагъаны ва ана тил дарсланы айланасындагъы масъалалар гётерилсе де, шоланы алдын алмакъ учун гьакимият къурумланы янындан бир асувлу  чара да гёрюлмейгенлиги тамашагъа къалдыра. Я, биз «ана тил, ана тил» деп, байрамлар оьтгеребиз, конференцияларда, «дёгерек столларда» жыйылып сёйлейбиз, тек ана тил ва адабият дарслагъа бакъгъан якъда бир алышыныв да ёкъ. Терсине, артда къалып, тёбенлешип барабыз.



Юрт ерлерде тыш (ингилис) тилден муаллимлер етишмей буса, шагьарларда ана тил ва адабият дарсланы муаллимлери етишмей! Неге ана тил ва адабият дарсланы юрютеген муаллимлеге тийишли тергев этилмей? Юртлардан чакъырып, оланы ишге гьаваслыгъын артдырмакъ учун чаралар неге гёрюлмей? Тыш тиллени гьайын этебиз, ана тилибизни унутуп, яшлар билмесе де ярай деп къол силлеп къоябыз. Охувчуланы ата-анасы да ана тилни билмесе де ярай, орус тилни, тыш тилни яхшы билсин деп, яшларына оьзлени янындан харж да берип, айрыча репетиторлар тута. Балики, ата-анагъа тарыкъ тюгюл, бизге негер тарыкъдыр деп пачалыкъ бу масъалагъа къол силлейми экен? Тил миллетни талигьи тюгюлмю?




Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля