РФ-ни ич ишлер министерлиги билдиреген маълуматлагъа гёре гьар йыл Россияда 15 минг яш тас болагъаны белгили. Яшлар къаравулланмагъан ерде, къаравулланмагъан кюйде, абзаргъа чыкъгъанда, эки минут ёл юрюп тюкенге баргъанда, паркда ата-анасы булан геземе чыкъгъанда, школадан яда бир къуллукъгъа барып гелегенде тас бола. Тамаша тюгюлмю, тас болгъан яшланы арасында йыл ярым болагъан яшлар да гьисапгъа алынгъан.
Тас болгъан дегенде, оланы кёплери ойнап, къурдашына гирип яда юртда, шагьарны ичинде уьюне къайтып гелип билмей, ахшамгъа, нечик алай да, ата-анасы излеп табып уьюне гелтиреген гезиклер кёп бола. Беш минутгъа, ярым сагьатгъа да яшынг къайда экенни билип табып болмайгъан атаны, ананы башындан гетеген гьалны булай мюгьлетлени гьис этгенлер яхшы биледир.
Тас болгъан яшланы арасында тас болуп бир нече гюн оьтген сонг вагьши адамланы яманлыгъындан яда хорлап оьлтюрюлюп табылагъанлыгъы да, нечакъы къайгъырсакъ да, бу дюньяны инг хатирсиз гертиликлеринден биридир. Мундан да бетери – тас болгъан яшланы бир пайы бир нече йыллар гетгенде де табылмай, белгисиз тас болуп къалагъаны. Оланы ата-анасы оьзлер сав чакъы оьмюрюню боюнда яшы къайтар бугъай деп умут булан яшайлар.
Яшланы яман адамланы амалындан тас болагъаны кёбюсю гьалда оьзлерден гьасил бола деп де гьисап этиле. Неге тюгюл де, яшлар танымайгъан адам буса да, ол айтгъан гьиллагъа алданып, яман адамны къолун да тутуп, оьзлер гетелер. Айрокъда гьалиги заманда, эки яныбызда гьар гюн дегенлей яшлар тас болгъанны эшитип, гёрюп турагъанда гьар ата-ана да танымайгъан адам булан сёйлеме, ол айтгъан ерге барма, ёлда токътатып: «Мин, етишдирейим», – дегенде, машинге минме деп буварса да, яшланы кёплери шо мюгьлетде бары буварывну унутуп къала. Гьар тюрлю яшав сынавгъа гёре, ахтарып къарагъанда, гьар 10 яшдан тогъузу ата-анасыны буварывун эсге алмай.
Шолай да, артдагъы вакътилерде бизин республикада болуп турагъан агьвалатлагъа гёре, чёп ташлама чыкъгъан яда ойнама чыкъгъан еринде яшлар юртуну ягъасындан оьтеген оьзенге гирип батылып, оланы сюеклери бир нече гюнден табылгъан. 7–8 йыллыкъ чагъындагъы яшланы юртда да, шагьарларда да, айрокъда язда уьйде сакълап болмайсан, ишге барагъан ата-аналаны яшлары буса сав гюн тергевсюз оьзлер оьзлени ихтиярында къала.
Июль айны 29-нда тюш болгъунча Интернетде гьар тюрлю сайтларда ерлешдирилген билдирив бары халкъны ичинбушдурду. Шо гюн эртен сагьат 11 вакътиде Каспийск шагьарда Омаровну атындагъы орамны 12 номерли уьюнде яшайгъан къызъяшны уьюндегилер абзарда ерлешген тюкенге аш алма йиберген. Он минутну ичинде къайтып гелмегенде анасы къызыны кисе телефонуна зенг этген. «Геле тураман», – деген талчыкълы жавапдан сонг, телефон сёнген ва дагъы жавап бермеген. Муна шо гюн-бугюн къызъяшны ата-анасы, тухум тайпасы да, авул-хоншусу да, полицияны къуллукъчулары да, гьатта савлай Каспийск шагьарны ватандашлары да, олардан оьтюп, Дагъыстанны башгъа шагьарларындан, юртларындан гелип жаны авруйгъан адамлар излеп тура. Тек нетерсен, илинип гьызына тюшме чакъы белгили зат яда шо гюн Калиматны гёрген адам ёкъ. Калимат тас болгъан деген хабар ата-анасыны, дос-къардашыны, юреги авруйгъан ят адамланы ва Интернетни кёмеклиги булан эки якъгъа тез яйылды. Бары халкъ Калимат табылгъан деген яхшы хабарны гече юхламай дегенлей къаравуллап, ахтарып, сорав этип турду. Тек нетерсен, Калимат гьалиге ерли де табылмагъан.
Полиция къуллукъчулар да, гёнгюллю адамлар да бир болуп, сув юрюйген ерлерден, ташлангъан эсги яда къурулуп битмеген уьйлерден, шагьарны гьар орамындан тындырыкълы кюйде излеп тура. Калиматны ата-анасы къызын акъча къазанмакъ учун урлагъандыр деп шеклене. Алдагъы гюнлерде Калиматны анасы да телеберилишден таба: «Аллагь учун мени къызымны урлагъанлар къайтарыгъыз, тилеймен, дагъы не айтайым», – деп йылады. Шогъар байлавлу болуп Россия Федерацияны ахтарыв комитетини Дагъыстан Республикадагъы ахтарыв управлениеси буса жинаятчылыкъ иш ачгъан.
Бары да халкъны яшлары аявлу. Гишини яшы болмай дегенлей, бу агьвалатгъа ягъадан къарайгъанлар ёкъ деп айтмагъа ярай. Гьар адам оьзюню болгъан кёмегин этмеге къарай. Тек, нетерсен, Калиматны ва огъар ошагъан гьар гюн, гьар жума дегенлей тас болагъан яшланы къысматы гьалиге ерли белгисиз. Оьлгенлени арасында да ёкъ, савланы арасында да тюгюл.
Интернетде яшлагъа къарама герек бола, яшланы ата-анасы къайда къарай деп язагъанлар бар. Озокъда, яшлагъа тергевню артдырмакъ, болгъан чакъы оланы аямакъ, къорумакъ – ата-ананы борчу. Тек яшланы челтирге салып сакълама болмайгъанны билебиз. Яда биз агъачлыкъда къыр жанланы арасында, Аллагь сакъласын, адам ашайгъанланы янында яшамайбыз чы. Яшланы ювукъдагъы ерге къуллукъгъа йиберебиз, абзарда тенглилери булан ойнама, гьаллашма къоябыз. Школаны заманында ёл кёп йыракъ тюгюл буса, оьзлеге юрюп барма, гелме ихтияр беребиз. Танымайгъан адамлар булан сёйлемегиз, ят гишини машинине минмегиз деп яшлагъа буварывлар да этебиз. Гёресиз, биз нечакъы къаст этсек де, яшланы янгыз къалгъанда башына не ой гелип къалагъанын, не амалы барны билип болмайбыз.
Я Аллагь, биревню баласына да яман адам ёлукъмасын, яман адамлардан, яман гёзден арек этсин! Калиматны ата-анасындан башлап, бары белгисиз тас болгъан яшлары булангъы ата-ананы юрегине Аллагь сабурлугъун салсын. Узакъ къалмай сав-саламат бири-бирине табушмагъа Аллагь насип этсин.
Яшларыбызны аяйыкъ!
