Бираз алда Эндирейдеги 2 номерли школа оьзюню 20 йыллыкъ юбилейин оьтгерди, шонда кёп санавдагъы къонакълар да ортакъчылыкъ этди.
Эндирейдеги яшлар алда юртдагъы бир школагъа барып охуй эдилер. Юртну Тогъай деген еринде 1990-нчы йылда агьлю болгъан яшёрюмлеге уьйлер къурмакъ учун ерлер пайланма башланды. План булан янгы ерде башлапгъы класлагъа гиччи школа этме деп ер къоюлгъан эди. 6–7 йыллар шо авлакъда гьайванлар отлап турду ва биревню де тез арада шонда школа къурулажакъ деп эсине гелмей эди. 1997-нчи йылда шо ерге гьар тюрлю имарат ва школаны тамлары гьисапда щитлер тёгюлме башланды.
Озокъда, башлап шо ерни проектин этдиривде район администрацияны башчысы Абдурагьим Бексолтанов, шо школаны Эндирейге берсин деп Дагъыстанны Халкъ Жыйыныны депутаты Абдул Хасболатов, шо заманда Къумукъ милли мажлисни председатели Паша Телякъавов ва ерли администрацияны башчысы Гьабийбулла Алиханов бек гьаракат этдилер. Школаны къурувда бары да гьаракатланы бирикдирген Муратбек Айдемиров эди. Школаны директору этип де Муратбек Айдемиров салынды. Тезликде муаллимлер де алынып, 1998-нчи йылны янгы охув йылында школада дарслар башланды.
Бугюнлерде Эндирейдеги 2 номерли школа – районда билим беривден инг яхшы школалардан бириси. Артдагъы уьч йылны ичинде охувчулары ЕГЭ-ни оьр къыйматлагъа бере.
– Башлапгъы йылларда, озокъда, бек къыйын эди, – дей Россияны умуми ва касбу билим берив тармагъыны гьюрметли къуллукъчусу ва школаны директору Муратбек Айдемиров. – Аз заманны ичинде муаллимлер тапма ва юртдагъы школагъа барагъанланы бу школагъа чыгъарма герек эди. Шогъар да шайлы айланма тюшдю. Янгы планлардан юртгъа бармакъ учун ёлгъа чыгъып, машинлеге минме тюше эди, неге тюгюл уллу школа мундан 4 чакъырым оьрде ерлешген. Биз башлап янгы планлардагъы яшланы ата-анасын жыйып гьакълашдыкъ. Оланы кёмеги де болса, тезде школаны ачма ва яшланы шунда охутма бажарылагъанны да айтдыкъ. Мени англадылар, неге тюгюл де яшы оьрдеги школагъа барып къайтып гелгенче олар талчыкъда тура эдилер. Муаллимлерибиз де бош турмады, олар класлагъа обойлар ябушдуруп да, сырлап да кёмек этдилер. Башлап бизин школагъа «такъта школа» деп ат тагъылгъан эди. Тезликде район администрация школаны айланып керпич тизме де кёмеклешди.
–Биринчи йылларда мунда яшлар башлапгъы класларда охуй эди…
–Бу ерлеге яшамагъа деп биринчи яш агьлюлер чыкъгъан эдилер, яшлары да гиччи эди. Артда белгили болгъаны йимик, уллу класлагъа да яшлар табулду. Шону учун да 2000-нчи йылда бизин школаны орта школагъа айландырды ва арадан бир йыл гетип, белгили ва танывлу, 41 йыл ерли колхозну башын тутуп тургъан Алихан Атаевич Алихановну аты тагъылды. Школабыз 160 яшгъа деп этилинген. Гьар йыл сайын яшланы санаву арта туруп, бугюнлерде 302 яш охуй, оланы да 44 муаллим охута. Алдынгъы йылларда яшлар 4 сменде охуй эдилер, ахырынчы смен сагьат еттилеге таба бите эди. Яйда шо заман ярыкъ бола буса да, гюз, къыш ва язбашда къарангы бола эди чи. Шону учун да гиччи яшланы дарсларын эртен вакътиге салып, уллуланы гечге салып охутуп турдукъ. Гьали планланы оьр боюндагъыланы, олар 170 яш бар, оьрдеги школагъа элтеген автобус бар, шондан сонг бугюнлерде де бизде яшлар 3 сменде охуйлар. Сёз ёрукъгъа гёре айтсам, оьтген заманны ичинде бизин школаны 538 яш тогъузунчу ва 254 яш буса 11-нчи класны битип чыкъгъан.
–Россияны Гьукуматыны 3 сменлик, бара-бара 2 сменлик охувлар да тайдырылма герек деген къарары бар. Шо сизге етишмегенми?
–Шо программа районда гезиги булан яшавгъа чыгъып тура. Сёз ёругъуна гёре айтсам, районда 3 сменде охуйгъан 11 школа бар. Сонг да, бузулуп гелеген школалар да бар, гьариси бир программагъа салынгъан. Бизде де 502 яшгъа деп школа этмеге 2020-нчы йылгъа плангъа салынгъан.
–Мен билеген кюйде, сизин школаны охувчулары тюрлю-тюрлю олимпиадаларда, конкурсларда да ортакъчылыкъ этелер…
–Биз спорт ярышлар болсун, олимпиадалар болсун, барында да ортакъчылыкъ этебиз ва алдынлы ерлер де алабыз. Школабызда белгили хат къоюп гетген охувчуларыбызны да айтма сюемен. Къурайыш ва Сайида Гьажимагьаммаевлер, Нюрият ва Зурият Гьайдаровлар, Элвира Къоркъмасова, Зайбулла Хизриев, Вали ва Салимат Гьажиевлер, Гёзел ва Бурлият Магьамматовлар, Мурат ва Ума Муцаловлар, Сайида Абдурагьманова, Патимат Адилова, Асил Ибрагьимова ва башгъалары оьр натижалагъа етишип охугъан. Шоланы алтаву школаны алтын медальгъа битдилер. Физкультура дарслар чакъ аривде спорт майданчада юрюле буса, чакъ бузулуп, янгур ява буса, токътала эди. Шону учун да школаны алдында оьзюбюзню ва пландагъыланы кёмеги булан гиччирек спортзал этдик. Шо бизге къуллукъ этип де тура. Бизин школаны охувчулары спортдан да оьр даражалагъа етишген. Х Сайитгьажиев, Б. Атохов, А. Юнусов, Ю. Къазимагьомаев Дагъыстан, Федерал округ ва Россия оьлчевдеги ярышларда савгъатлы ерлер ала. Къурбан Сапаров буса тутушуп ябушувдан дюньяны чемпионатында 2-нчи ерни алып къайтды.
Шолай да, башлапгъы класлагъа аш берме башлагъанда, бир класны бийлеме тюше эди. Шону учун да, ата-ана комитет булан гьакълашып, оьзюбюзню гючюбюз ва оланы кёмеги булан гиччирек ашхана къурдукъ, гьали юрегибиз толу рази болмаса да, ишлерибизни кютюп турабыз.
– 20 йыл аз заман тюгюл, шо йылланы ичинде охуп битгенлер, оьр ва хас билим берив ожакъланы да битдирип, касбучулар болуп ишлейдир…
– Муаллим касбу шолай зат чы, яшны язып да болмайгъан чагъында аласан ва билимли этип ёлгъа саласан. Охуп битген яшлар ёлукъгъанда ва къолунгну да алып билим бергенигиз учун савболугъуз деп айтса, муаллимге шондан артыкъ къуванч болмай. Мени булан школа ачылгъандан берли ишлейген муаллимлени де атларын уллу абур булан эсгерме сюемен: Дагъыстанны ат къазангъан муаллими Райиса Умалатгьажиева, Россияны умуми билим беривюню гьюрметли къуллукъчусу Зиярат Багьатова, Дагъыстанны билим беривюню отличниги Бадия Тамаева, Дагъыстанны маданиятыны ат къазангъан муаллими Зоя Телевова, педагогиканы ветеранлары ва олардан сонг гелгенлер Гуля Акъамова, Женнет Акъашева, Нурия Къонакъбиева, М. Адимурзаева, М. Абдурагьманов, А. Шайхавова, А. Исакъова, А. Алыпкъачева, Б.Телевова, Э. Пейзувова, Э. Жанмурзаева, У. Карасаева, Р. Умаханова, Г. Чергесова, китапхананы юрютеген У.Гьажиалиева кёп йылланы боюнда билим беривде оьр натижалагъа етишген. Шолар булан бирге яш муллимлер У. Къалабзарова, С. Бийболатова, М. Исаева, З. Изудинова, Н. Абсаламова, Н. Исаева, Н. Абакарова, З. Магьамматова, У. Лачинова, З. Дагьирова ва башгъалары да яхшы ишлейлер, оланы кёбюсю Дагъыстанны билим берив министерлигини ва районну билим берив управлениесини гьюрметлев грамоталары булан савгъатлангъан. Школаны 2 муаллими «Лучший учитель РФ» деген конкурсда ортакъчылыкъ этди ва президент грантлар алдылар.
–Школа гиччи деп бир-бир чараланы этмей къоягъан гезиклер боламы?
–Шолай бир де болмагъан деме ярай, исси вакътилерде школаны абзарында, салкъында буса инг де уллу класда чаралар этмей къоймайбыз. Шоланы арасында язывчулар ва шаирлер, маданиятны къуллукъчулары, загьматны ветеранлары булан, бир касбуну башын тутгъан охувчуларыбыз булан ёлугъувлар оьтгеребиз.
Шолар барысы да яшёрюмлени тарбиялай. Гьар муаллим тарбия бергенден къайры да, оьзю де уьлгю болма герек. Олар да гьар муаллимден бир яхшы хасиятны алма герек: яхшылыкъны, чыдамлыкъны, яхшы амалны, талаплыкъны ва къаттылыкъны.
Бизин школаны битдиргенлер гьали школагъа оьзлени авлетлерин алып геле, гьариси оьзюн охутгъан муаллимге тюшгенни сюе. Демек, олар мунда яхшы якълав тапгъан ва яхшы билим алгъан. Бизин коллектив ишлеме башлагъан биринчи гюнлерден башлап, гьар яш охувда да, яшавда да оьзбашына уьйренсин учун, яшавну алмашынывларына къыйышып болагъан кюйде гьазир этип чыгъармакъны гьайын эте. Демек, школа гьар яшны эсделигинде сакъласын деп къасткъылабыз.
Школаны юбилейинде этилинген къутлавлардан.
Дагъыстанны илму-ахтарыв институтуну директору, профессор Магьаммат Атаев:
–Мен сизин оьзюмню коллективимни атындан гьакъ юрекден къутлайман! 20 йыл – бир наслуну оьмюрю, сиз оланы наслуларын охутма ва тарбиялама башлагъансыз. 20 йылдан гьар муаллим яхшы сынав ала ва яшланы оьзюню бай сынавун къоллап охута. Гьар муаллимни герти натижасы – оьзю охутгъан яш, бир касбуну да танглап, пачалыкъгъа да, юртуна да ва агьлюсюне де пайдалы болмакъ. Шоланы герти ватандашлар этип тарбияламакъ башлап сизин бойнугъузгъа тюше. Бирдагъы янындан айтгъанда, сизин школа бек абурлу ва сыйлы болгъан Алихан Атаевични атын юрюте. Яшланы да шолай, оьзюн къызгъанмай халкъы ва эли учун чалышгъанланы уьлгюсюнде уьйретме герек.
Нюрюв Темукъова, белгили савунчу, загьматны ветераны, кёп орденлени кавалери:
–Аявлу яшлар, гьюрметли муаллимлер! Байрамыгъыз булан гьакъ юрекден къутлайман! Бираз алларда шу ерлер чачыв майданлар эди, мунда бай гелимлер алына эди. Бугюн буса билим береген ожакъ къурулгъан. Бизин колхоз Дагъыстанда чы нечик де, савлай Союзгъа белгили хозяйство эди, шону да башында председателибиз Алихан Атаевич булан бирге сизин аталарыгъыз ва оланы аталары айтылды. Шолагъа ошама бизге де насип болсун! Бугюнгю жагьиллеге къарап бек шат болдум, муна бизин гележегибиз. Сиз охуйгъан школагъа бизин белгили председателибизни аты къоюлгъан. Ол адам оьзюню заманында юртдагъы бары да къурулушланы этген адам, юртдагъы школаны да ол къурду. Охуйгъанланы да бек сюе эди, гьар жыйын болса, биринчи гелип олтура эди.
Гьали де юртубузда уллу алмашынывлар болуп тура, район администрацияны башчысы Жамболат Салавов ёлланы къуруп, орамланы асфальт этип тура, клубну ва больницаны янгыртды, яшлар бавун къурдуртду ва ишге салдыртды. Барыгъызгъа да шолай адамлагъа ошама насип болсун!
Гьабийбулла Алиханов, «Дагестанмелиоводстрой» управлениени бёлюгюню начальниги, техника илмуланы кандидаты:
–Шу школа къурулагъан 20 йыл алда мен юрт администрацияны башчысы эдим. Мен бир зат айтайым, эгер де директор Муратбек Айдемировну жагьлыгъы ва гьаракаты болмагъан буса, шу школа заманында къурулмажакъ эди. Озокъда, биз де, район администрация да, ерли халкъ да бек кёмек этди. Мунда дагъы да янгы школа къурулажакъны да мен билемен, неге тюгюл де мени уланым Алихан бугюнлерде шо школаны проектин этип ишлей. Алихан шу школаны битдирген ва оьр охув ожакъны да битдирип, проектлер этеген ерде ишлей. Сизге савгъатгъа ону къутлав кагъызын да тапшураман. Эсиме геле, гелеген байрамны биз янгы школада оьтгерербиз.
Мен де Муратбек булан савболлаша туруп, Эндирейдеги 2 номерли школаны коллективин юбилейи ва билим беривде гёрсетген уьстюнлюклери булан гьакъ юрекден къутладым. Олагъа тутгъан ёлундан таймай, дагъы да артыкъ уьстюнлюклеге етишмекни, чыдамлыкъ, къайратлыкъ, хадирин билеген, билим алма гьасирет ва рагьмулу охувчулар ёрайман!!!
Гебек КЪОНАКЪБИЕВ, оьз мухбирибиз.
Суратларда: Эндирейдеги
А. Алихановну атындагъы 2 номерли школаны директору Муратбек Айдемиров; школаны коллективи 20 йыллыкъ юбилейинде.
