Оьрлюк алгъан оьткюр яшлар


         Артдагъы йыллар билим берив тармакъда болуп турагъан алмашынывлар муаллимлени касбу бажарывлугъун камиллешдирмек булан бирге яшланы охувгъа гьаваслыгъын артдырывгъа да болушлукъ эте. Охувну, билим алывну уьстюне тюшюп, гечесин-гюнюн бир этип дегенлей гьаракатчылыкъ гёрсетеген яшлагъа алдын бир де болмагъан кюйде тыш уьлкелеге барып да оьзлени билимлерин малим этмекге имканлыкълар яратылагъаны нечакъы бола буса да яхшы.


Шо гьакъда айта туруп, яшланы гиччи чагъындан лап да уллу санавланы гьисапламагъа, шолардан амалгъа гелген мисалланы оюнда гьар не къайдада да жамын айтмагъа уьйретивге агьамият берилеген ментальный арифметикадан халкъара даражада юрюлеген ярышларда алдынлы ерлеге ­лайыкълы болгъан яшлар бар экени бизин сююндюре. Бирлешген Арап Эмиратларыны белгили шагьарларыны бириси гьисапланагъан Дубайда гьали-гьалилерде ментальный арифметикадан юрюлген бютюндюнья ярышларда ортакъчылыкъ этген яшлар ким де сукъланардай гёрмекли оьрлюклеге етишип къайтгъаны барыбызны да оьктем этди.


Ачыкълашдырып айтгъанда, шо ярышларда бу гезик Fenomenschool деген къошум билим берив идарасында Асият Маликова уьйретеген гьисапгъа гьасирет 7 йылдан 9 йылгъа ерли чагъындагъы гиччипавлар ортакъчылыкъ этген. Олардан тёбенкъазанышлы Ражап Жамамов ва Сайпулла Абдурагьимов, олай да магьачкъалалы Сайидат Исаева чемпион атны къазангъанлар. Оьзюню тенглилерине уьлгю болардай тизив билимлерин малим этген бирдагъы бир тёбенкъазанышлы Амир Солтанмуратов экинчи ерге лайыкълы болгъан. Шолайлыкъда, олар уллу уьстюнлюкню къолда этмеге бажаргъанлар.


Мени булангъы лакъырында Асият Маликова билдиргени йимик, Бирлешген Арап Эмиратлардагъы ярышларда 27 уьлкеден гелген 5 йылдан 17 йыллыкъ чагъына ерли 2286 яш ортакъчылыкъ этген. Олар оьзлени чагъына гёре 5 гюпге пайланып, санавланы жамын чыгъарып, шоланы бир-биринден тайдырывгъа байлавлу лап къыйын гьисапланагъан сынав тапшурувланы кютген. Оьзю ёлбашлыкъ этеген Fenomenschool деген къошум билим берив идарасында чалт гьисап этмеге уьйренеген яшлар шолай уьстюнлюклеге етишегени биринчи гезик тюгюл. Олар гьалиге ерли де республиканы ва уьлкени оьлчевюнде юрюлеген ярышларда да алдынлыкъ алгъанлар.


Озокъда, гёрмекли оьрлюклеге яшлар негьакъ ерден етишип къалмагъан. Олар ментальный арифметика булан машгъул экени йыл ярымдан да артыкъ бола. Етишген уьстюнлюклери де олар учун тийишли шартлар ва имканлыкълар яратмагъа къаст этип, кёп йылланы узагъында топлангъан сынаву булан пайдаланып, яшланы билим даражасын артдырмагъа белсенген муаллимини де   гьар гюнлюк жанлы гьаракатыны натижасы болуп токътай.


Асият Маликова Дагъыстан пачалыкъ педагогика институтну тамамлагъан сонг мактапда 15 йылны уза­гъында гьисап дарсланы юрютюп тургъан. Артда да ол оьрде эсгерилген къошум билим берив ожакъны ачмакъны маънасы бар экенни англагъан ва артда да оьзюню асил мурадына етишген. Бугюнлерде Fenomenschool бизин республиканы тахшагьары Магьачкъалада да, олай да Буйнакскиде де иш гёре.


Шо гьакъда айта туруп ол оьзю дагъы да булай дей:


– Билемисиз, школада ишлейген йылларымда мен шулай бир нукъсанны эс этдим. Мени алдымда билим алагъан яшлар оьзлеге берилген мисалланы жамын тюз чыгъарагъан, олай да масъаланы чечеген къайдаларын билсе де, гьисап этегенде янгылышлар йибере эди. Шо себепден, озокъда, олагъа кёбюсю гьалда осал къыйматлар салмагъа тюшюп къала эди. Олар инг енгил гьисапларда янгылышлар къоягъанлыгъы мени айрокъда бек талчыкъдыра эди. Дейгеним, торайып гелеген яшланы гьар наслусу баргъан сайын билим алывгъа тергевсюз янашагъан бола. Олар узакъ олтуруп охумагъа, не де мисалланы жамын чыгъара туруп заманын йибермеге сюймейлер. Тувулунгъан шо гьалдан чыкъмакъны ёлларын ахтаргъанда, ментальный арифметиканы гьакъында эшитген сонг мен Москвагъа барып, ­оьзюмню билимлеримни камиллешдирип къайтмагъа токъташдым. Ментальный арифметикагъа уьйретивню сырларына тюшюнген сонг оьзюм буссагьатгъы вакътиде ёлбашчылыкъ этеген къошум билим берив ожакъны ачмакъны тюз гёрдюм. Гьалиге ерли ишибизни натижалары да яман тюгюл. Шону булан бирге, ораву гелгенде, кёплер ментальный арифметика мердешли математика булан оьчешип ярышгъа чыгъа деп гьабас ойлашагъаны гьакъда айтмай къоймагъа болмайман. Неге тюгюл, ментальный арифметика, бир де къопдурувсуз айтгъанда, яшланы янгыз гьисап этивге, дейгеним, санавланы бир-бирине къошгъандагъы, тайдыргъандагъы жамын чалтлыкъда оюнда чыгъарып айтмагъа уьйретегенден къайры да, оланы гьакъыл даражасын артдырмагъа да болушлукъ эте. Ментальный арифметика булан машгъул болагъан яшлар китапланы чалт охуйгъаны, математикадан башгъа да, оьзге илмулардан школада берилеген билимлеге оьзгелерден эсе енгил тюшюнегени кёпден берли токъташдырылгъан. Оьз авлетлерин оьсдюрюп, тарбиялап, олар яшавда оьз ерин тапгъанны сюеген ата-аналар гьюнерли авлетлерин якълайгъанлыкъ яшлагъа бек таъсир де эте, оланы дагъы да уьстюнлюклеге етишмеге де ругьландыра. Мени эсиме гелеген кюйде, бизин къошум билим берив ожакъгъа юрюйген яшланы ата-аналары авлетлерини гележегин ойлашып тюз ёлну тангла­гъанлар. Оланы харж якъдан къошуму болмаса, бизин алдыбызда уьйренеген яшлар республикадан, гьатта бизин уьлкеден тышда юрюлеген ярышлагъа бармагъа болмажакъ эдилер.


Дубай шагьарда оьтгерилген бютюндюнья ярышланы барышында экинчи ерни алгъан Амир Солтанмуратовну анасы Диана да Fenomenschool къошум билим берив идараны ёлбашчысы Асият Маликованы сёзлерин гертиледи.


– Мени уланым Амир бу йыл школаны биринчи класына барды. Fenomenschool къошум билим берив ожакъгъа эки йылгъа ювукъ заманны ичинде бир де ялкъмай кёп сююп юрюй. Дарслардан сонг ол къошум гьисапда бу центргъа гелмеге де бир де авурсынмай. Ол гьатта эсгерилген шо центрда дарслар битмей, арасы бёлюнмейген кюйде юрюлюп туруп, шондан чыкъмаса да къайырмай. Башлапгъы вакътилерде мени уланым ментальный арифметика булан машгъул болуп, шулай оьрлюклеге етишежек деп эсиме гелмей эди. Бугюнлерде буса ментальный арифметика булан машгъул болуп турагъаны школагъа гьазирлик гёрювге де мекенли кюйде къошум этгени гьакъда айтмагъа боламан. Шондан къайры да, дарсларын этегенде де огъар шу центрда алгъан сынаву да пайдалы болуп чыгъа. Шу центргъа юрюйген яшланы ата-аналаны атындан Асият Темирхановнагъа баракалла билдирмеге сюемен.


Охув иш шулай етдирикли юрюле болгъан сонг, гележекде дагъы да кёп оьрлюклеге етишме болажагъына инамлыкъ да тува.

Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля