Солтангерей Бийтемиров: «Милли байлыгъыбызны гележек наслулагъа да сакъламагъа борчлубуз»


   МАЪЛУМАТ:

 

Солтангерей Бийтемиров Бабаюрт районну Хамаматюртунда тувгъан. Ерли школаны битдирген сонг, Къызлардагъы медучилищени, Аштархандагъы милицияны школасын къызыл дипломгъа тамамла­гъан. 1985-1990-нчы йылларда Москвада  МВД-ни академиясын  битдирген. 1981-нчи йылдан 2005-нчи йылгъа ерли аманлыкъ къурумларда ишлеген: ОБХС-ни инспекторундан, Бабаюрт район ОВД-ни начальнигине ерли гётерилген. Загьматда етишген уьстюнлюклери учун 8 медаль, «Ватаныны алдындагъы къуллугъу учун» деген экинчи даражалы орден, гьюрметлев грамоталар булан савгъатлангъан. Огъар аманлыкъ болдурувда гёрсетген къайратлы гьаракаты учун болжалдан алда полковник чин де берилген.


2006–2013-нчю йылларда «Каспийгазпром» деген жамиятны Дагъыс­танда темиркъазыкъ боюну Аманлыкъ сакълав къуллугъуну ёлбашчысы болуп ишлеген. 2016-нчы йылдан бугюнге ерли «Бабаюрт район» деген муниципал къурулувуну ёлбашчысыны аманлыкъгъа къарай­гъан орунбасары. Солтангерей Бийтемиров – Дагъыстанны аманлыкъ къурумларыны ат къазангъан къуллукъчусу. Татывлу агьлюде дёрт авлетин оьсдюрген ва тарбиялагъан.

 


Бугюн биз тангалабыз нечик болажакъны ойлашып яшамагъа борчлубуз. Неге тюгюл де, бирибиз де толу кюйде савлай дюньяны оьзюню торуна чырмагъан кёп санавдагъы террорчулукъ къурумланы къурбаны болмажакъны токъташдырып болмайбыз. 21-нчи асруну агъулу балагьы болуп битген террорчулукъ ва экстремизм бютюн дюньягъа яйылгъан ва ону дазулары бир пачалыкъ булан да, бир континент булан да битмей.


Экстремист къаравлары булангъы адам оьзюню шо терс къаравларын яшавгъа чыгъармакъ учун не жинаятчылыкъгъа да бармагъа бола. Сонг да, шолай терс ёлланы сайлагъанланы къоллары булан дюнья оьлчевдеги уллу уьлкелер оьзлени тыш сиясатын яшавгъа чыгъарагъанны да унутмагъа тюшмей. Шону мисаллары нечакъы да бар.


Районда террорчулукъгъа ва экстремизмге къаршы не йимик чаралар гёрюлегенни билмеге сююп, артдагъы гюнлерде Бабаюрт районну ёлбашчысыны аманлыкъгъа къарайгъан орунбасары Солтангерей Бийтемиров булан ёлукъдум. Бизин арабызда болгъан  лакъырлашывну аслу маънасын газетни охувчуларыны тергевюне де бермеге сюемен.

 

– Солтангерей Бамматгереевич, лакъырлашывубузну башында «террорчулукъ» ва «экстремизм» деген сёзлер нени англатагъанны айтсагъыз яхшы болажакъ эди. Неге тюгюл де, артдагъы вакътилерде биз «ислам террорчулукъ» яда «ислам экстремизм» деген сёз та­гъымланы кёп эшитебиз. Неге шо сёз тагъымлар янгыз ислам дин булан байлавлу?


– Озокъда, шо сёз тагъымланы яшавгъа чыкъгъанлыгъы да, яшырмагъа негер тарыкъ, маълумат берив къуллукълар булан байлавлу. Амма иш ишге тюшгенде, террорчулукъну ва экстремизмни ислам дин булан бир аралыгъы  ёкълугъу шо сёзлени ислам динге байла­гъанча да алдын болгъан уллу террор ишлер булан да исбатлана. Амма биз оьзюбюзню ишибиз булан бусурманлагъа тагъылгъан шо яман сёзлени динибиз булан бир аралыгъы да ёкъну гёрсетмеге борчлубуз.


Шону гьакъында айта туруп, мен шо сёзлени маънасын ачыкъ этмекни тийишли  гёремен. Экстремизм – ахыр чаралагъа ва къаравлагъа берилгенлик. Шо къаравланы тюбюне тюшюп, адамланы жамият гьалларын алышдырмакъ учун гюч къоллайгъанлыкъ да экстремизм болуп токътай. Амма террорчулукъ – экстремизмни  лап да бузукъ яны. Оьзлени къаравларын яшавгъа чыгъармакъ учун террорчулукъну якъчылары оьлтюрювлени, атылтывланы, къоркъутувланы ва оьзге адамгъа къаршы чараланы къоллайгъаны яман. Шо саялы да экстремистлени ва террорчуланы тамурун къыркъмакъ учун пачалыкъ оьлчевде чаралар юрюле, законлар алышына ва къатты бола. Шону булан бирге юрюлеген тергевлер де артгъан. Шолай жинаятчыланы яда олагъа не якъдан буса да кёмек этегенлени Россияны УК-сыны 205-нчи бёлюгюне гёре 5 йылдан 20 йылгъа етишгенче эркинликден магьрюм этмеге бола.

– Шогъар да къарамай, кёбюсю гезиклерде болгъан террор ишлер ислам динни  атындан этилегенлик уьйренчикли болуп да къалгъан. Айрокъда яшёрюмлер ярашывсуз исламны якъчылары болагъанлыкъгъа себеплер ёкъ тюгюлдюр чю? Оланы ондан къоруп сакъламакъ учун не чаралар гёрмеге герек?


– Мен такрарлап айта бусам да, биз бир затны гьаман да эсде сакъламагъа герекбиз: бизин уьлкени халкълары юрютеген тюрлю-тюрлю динлер, сюйсе о ислам болсун яда хачперес, бири де вагьшиликге чакъырмай. Сонг да, не мурат булан да динни террорчулукъгъа яда экстремизмге байламагъа сюеген адам оьзю де Россияны УК-сыны 148-нчи бёлюгюн буза ва шо бёлюкге гёре эркинликден магьрюм этилмеге бола.


Шолай айта туруп, биз инг башлап артдагъы он йылланы боюнда гьар тюрлю террорчулукъ булан машгъул бирлешивлер оьзлени намарт ишлерин ислам динибизни артына яшырып, сайки, оьзлер динибизни тазаламагъа сююп,  террорчулукъ булан машгъул болагъанны унутмагъа тюшмей. Шолай террорчулукъ булан машгъул кёп санавдагъы къурумланы ва оланы акъча булан таъмин этегенлени башын тутгъанлар бизин яшёрюмлени  сюйген кюйде оьзлеге къуршамагъа, юрютмеге муштарлы. Сайки, олар узакъ йыллар динден айы­рылгъан яшёрюмлени гене оьзлени динин уьйренмеге тебинегенлигин къаршылайлар. Шо «тебинивден» пайдаланып, уьлкебизни ичинден бузмагъа умутлулар яшёрюмлерибизни ярашывсуз ёллагъа да салалар, шо ёллагъа тюшгенлени акъча булан да сакълайлар.


Кёбюсю гезиклерде оьзлени ёлбашчыларын яшёрюмлер таныма да танымайлар, олар булан гьакълашыв да кёбюсю гезиклерде интернетден таба юрюле. Оьзлени терслигин англагъанлагъа  этген хаталарын тюзлемеге геч болагъан гезиклер де аз ёлукъмай. Неге тюгюл де, башында оьзлени динин уьйренмеге муштарлы яшёрюмлер артда оьзлени намарт ишлери булан динни чи нечик де уьйренмейлер,  огъар  таймас дамгъа да салалар. Оьзгелени буса бютюнлей ислам динни юрютегенлеге оьжетлигин де артдыралар.


Шолай болгъанда, бугюн танымайгъан адамлардан насигьат тилемеге яда оланы сёзлерин ювукъгъа алып, олар талап этеген ишлени этмеге бирдокъда ярамай. Насигьат сорамагъа да, насигьат бермеге де бизин гьар юртубузда имамлар, динни яхшы англайгъанлар бар. Олайлар булан  гьакълашмагъа, билмейгенин олагъа сорамагъа тюше. Неге тюгюл де, мен оьрде де эсгерип гетгеним йимик, терс ёллагъа тюшмеге тынч, амма кёбюсю гезиклерде шо ёлдан гери къайтмагъа  бажарылмай.

– Айтмагъа нечакъы къыйын буса да, шолай мисаллар Бабаюрт ра­йонда да аз тюгюл. Лап да къыйыны – ­оьлегенлер де, оьлтюрегенлер де бизин танышларыбыз, бир орамда, бир школада охугъан яшлар…


–  «Радикал ислам», «террор иш», «экст­ремизм» деген адамны къаркъарасын титиретеген сёзлер Бабаюрт районну халкъларына да таныш. Террорчуланы биринчи къурбанлары Арзулум Арзулумовну, Забит Мартункаевни, Рашит Бекишевни атларын районну школалары юрюте. Халкъ оланы атларын бир заманда да унутмажакъ.  Артдагъы 15-20 йылны ичинде террорчуланы ва экстремистлени намарт ишлеринден район аз заралланмады. Шо вакътини ичинде халкъны аманлыгъын сакълай туруп, оьзлени жанларын аямагъан аманлыкъ сакълав къурумланы къуллукъчуларыны санаву да 20-гъа етише. Сен оьзюнг де билеген кюйде, ахырынчы вагьши жинаятчылыкъ гетген йылны гюзюнде болду.


Шо жинаятчылыкъланы этегенлени кёплери оьзлени намарт ишлерин ислам динибизни атындан этегенлик буса янгыз бизин динибизге тюгюл, савлай бусурман уьмметибизге дамгъа сала. Шолай жинаятчылыкълар гене такрарланмасын учун районда чаралар да гёрюле.

– Чубугъунда иелмеген, къазы­гъында да иелмес дей къумукъларда. Тарбиялав иш булан башлап ата-аналар машгъул болмагъа герек. Неге тюгюл, авлети алышынып барагъанны  башлап олар эслей чи. Ата-аналар шо аралыкъда не йимик хата йибере?


– Сен тюз айтасан, авлетни тарбиялав ожакъда башлана. Амма бугюн яшёрюмлени тарбиялав масъала булан аслу гьалда телевизор ва Интернет машгъул. Гиччиден башлап яшлар оьзлеге тарыкъ маълуматланы инг алдын шолардан  алалар.


Ата-аналар оьзлени авлетлерин тарбиялавгъа яхшы тергев бермеге борчлу. Эгер яшёрюмлер, уьлкеде ва жамиятда болуп турагъан гьаллагъа терс багьа бере буса яда узакъ заман бирев булан да сёйлемей, белгисиз китапланы охуй буса, белгисиз адамланы насигьатларына тынглай буса, Интернетден таба белгисиз адамлар булан кёп гьакълаша буса – шо ата-аналагъа тезлик булан чаралар гёрмеге биринчи себеп.


Яшны терс къаравлары башлап ата-анагъа бакъгъан якъда да гёрюнмеге бола. Олар тынглавсуз болмагъа, ата-анасына сёз къайтармагъа башлай, гечелеп уьйге къайтмай къалмагъа яда ят адамлар булан оьзюню заманыны кёп янын йибермеге амракъ бола. Эгер оьзюню авлетини шолай терсликлерин гёрсе, ата-аналар артгъа тебермей, тезлик булан чаралар гёрмеге герек. Биз де оьзю­бюзню яныбыздан олайлагъа бары да болагъан кёмегибизни этмеге гьазирбиз.

– Кёбюсю гезиклерде ата-аналагъа авлетлерине дин якъдан насигьатлар бермеге, оланы тюз ёллагъа салмагъа англаву етишмей къалагъан гезиклер де ёлугъуп къала чы…


– Тюз, бизде дин илмуну билегенлер кёп ёкъ. Амма мунда да ата-аналар, эгер де авлети ислам динни кюрчюсюз ахтарагъанны эслесе,  авлети бизде мердешленген исламгъа янашыву башда йимик тюгюлню, о хыйлы алышынгъанны айта буса, ону булан эришмеге, ону къаравларын гюч булан алышдырмагъа къарамагъа бирдокъда ярамай. Асил сёз йыланны кебинден чыгъара дегенлей, авлетине шо  пикруну токъташдырмакъ учун башлап терен билимли болмакъны, ислам динибизни теренден англатмагъа герек. Шо илму буса бир гюнден, бир йылдан гелмей. Шо илмуну адам ­оьзюню савлай оьмюрюнде топламагъа авлетин тюшюндюрмеге герек. Яшавда ол билмейген дагъы да нечакъы зат барны айтма тюше. Эгер де ону гёнгю бар буса,  шо масъаланы илму якъдан чечмеге, мердешленген исламны лап да яхшы янларын ахтарывгъа къуршамагъа ярай.


Бизде мердешленген исламны кюрчюсюнде намартлыкъ, оьзге динлени юрютегенлеге оьжетлик бир де болмагъан. Дагъыстанны бай тарихи – ону кёп миллетли ва кёп динли халкъларыны дослугъунда ва къурдашлыгъында. Хоншулукъ ва къонакълыкъ аралыкълары булан бизин гиччи ватаныбыз юз йыллар боюнда байына гелген. Дагъыстан оьзю де дюнья динлер ва бырынгъы цивилизациялар къаршылашагъан ерде ерлешген. Шо – бизин милли байлы­гъыбыз. Шону биз гележек наслулагъа да сакъламагъа борчлубуз.

– Бизин лакъырлашыв яшёрюмлеге де, ата-аналагъа да пайдалы болажакъгъа инанаман. Кёп савболугъуз!


– Сен де савбол!

Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля