«Китап ва газет охувгъа яшдан уьйренсин»

– Умукюсюм Гьажиевна, сиз кёп йыллар школада тарбиялав ишге ёлбашчы болуп ишлейсиз. Шо ёлда топлангъан бай сынавугъуз да бардыр. Яшлар билим алма сюймей деп айтмайман, сорав башгъа. Китап, журнал, газет охув йимик алдын бек мердешленген яхшы алым бизин халкъдан тая бара. Уллулар тюгюл, яшлар да китап охума сюймей. Газетлени чи жагьиллер дагъокъда охумай.

– Китаплар – яшланы ой дюньясын теренлешдиреген уллу гюч деп айтса да, янгылыш болмас. Китап охув бир керен мердешленсе, адамгъа ювукъ бола, оьзюне исиндире, ону яшавуна да бек таъсир эте. Тек китап охулмай турса да, ондан болагъан зарал ёкъ деп ойлашагъанлар кёп. Олар тюз этмей. Китап охув яшлагъа бек пайдалы.

– Пайдалы деп къоймайлы, шону бираз толумлашдырып айтсагъыз яхшы болур эди…

– Яшлар чебер асарланы охуйгъанда, оланы оюнда игитлени келпетлери тувулагъандан къайры да, авторну суратлавларына гёре гёрюнюшлер де гёз алгъа геле. Мисал учун, Шолоховну «Тихий Дон» деген асарын охусанг, шонда суратланагъан ерлер гёз алдынга геле. Яшланы башмайыны ишлевю арта, гёрмегенин де сёзлени гючю булан гёрмеге уьйрене. Эгер де шо асаргъа гёре салынгъан спектаклге яда киногъа къараса, адам башын ишлетмей, гёзге гёрсетилеген гёрюнюшлеге къарап билим ала. Башын ойлашдырып ишлетген чакъы, адамгъа гьатта савлугъуна да пайда болагъанны алимлер де айта чы… Айрокъда яш чагъында шо бек пайдалы.

Муаллимлер айтып тургъандан болмай. Ата-ана да шо гьакъда ойлашма тарыкъ. Яшлагъа савгъат гьисапда китап берсе яхшы. Китапгъа бакъгъан сюювю уллу болгъанда да охувгъа муштарлы этежек.

– Яхшы, сиз айтагъан тюз. Яшланы охувгъа муштарлыгъы неге ёкъ экени де англашыла. Тек шо муштарлыкъны нечик тувдурма болагъаны англашылмай. Мен ойлашагъан кюйде, китап охувну яшлагъа газет охув булан бирче уьйретме герекдир. Газет охувгъа уьйренсе, олар, бир янындан, тилибизни де мекенли билежек, ой-пикруларыны дазулары да генглешежек. Нечик ойлашасыз?

– Газет, журнал охутма герек деген масъаланы гьали болгъунча школаларда яшлагъа борч этип салагъан программа да чы ёкъ.

Сиз гётереген масъаланы да гьали болгъунча бирев де гётермегендир. О бек къужурлу ой. Гертиден де, яшлар «не яза экен шо газетде» деп ойлашып, газетни охума сюежек. Бара-бара туруп шогъар гёнгюл артма да бола. Сонг мердешленип къалма имканлыкъ да бар.

Мен янгы охув йыл башлангъанда, клас ёлбашчылар булан да сёйлешип, шо сынавну юрютермен. Оьр класлардагъы яшлагъа «Ёлдаш» газетни охумагъа да тарыкъдыр. О – бизин миллетни баш газети. Ондан таба оьз адабиятыбыз булан да, оьз тарихибиз булан да теренден таныш болабыз. Газетде «Времена» деген орусча чыгъагъан бетлери де бар. Кёп пайдалы, тарихи материаллар да бола. Мен оланы кёплерин гесип алып сакълайман. Милли газетлер жамият аралыкъланы да сыкълашдыра… Ону нечик пайдасы барны биз гьали де англап битмейбиз деп эсиме геле.

Оьзлени къойсанг, яшлар, озокъда, охума сюймей. Тек, клас сагьатларда гьар клас ёлбашчы оьзю де охуп, яшланы да газет охума иштагьландырма бола. Сонг да, бу ишни башгъа яны да бар. Сизин газетни де охувчулары артажакъ. Гьар яш бир газетге язылар. Уьйде ону охума сюеген болур. Ата-анасы да охума иштагьланыр… Бу янгылыкъ оьзге къумукъ школаларда да къолланажакъ деп эсиме геле. Газет охувну, инг башлап, яшлагъа уьйретме тарыкъ. О бек пайдалы пикру.

– Охув йыл тамамланды. Гьасиллер чыгъарма боласыз. Тарбиялав ишде не чаралар оьтгерилди?

– Школада тарбиялав ишге бек агьамият бериле. Гьар айда 5-6 чара оьтгеребиз. Бирлерин айтма да айтайым. «Зарница» оюнну школа, район оьлчевлерде оьтгердик. ГИБДД-ни инспектору булан ёлукъдукъ. Велосипед гьайдавну кроссун оьтгердик. «Къызлар, гьаракат этигиз», «Къурчакъ» деген конкурслар этдик. «Къыркъынчы йыллар», «Солдатгъа кагъыз» деген темалагъа байлавлу ёлугъувларыбыз ва «Георгий лентасы», «Дослукъну чечеги» деген акцияларыбыз болду. Милли адатлагъа багъышлангъан чаралар да бизин ишибизде аслу ер тута.

Сонг да, «Муаллим – сагьнада» деген район конкурсда ортакъчылыкъ этип, бизин коллектив биринчи ерни алды. Олай оьзге кёп мисаллар гелтирме де боламан.

Мисал учун, язывчулар булангъы ёлугъувларыбызгъа яшлар учун язагъан белгили шаирибиз Вагьит Атаев кёп геле. Шолай ёлугъувлар яшларда китап охувгъа да иштагьлыкъ тувдура.  

Къумукъ театргъа яшланы алып барабыз. Бир-бир ата-аналар да, муаллимлерибиз де олагъа къошулуп геле. Бу йыл да бардыкъ беш маршрутка булан, 83 адам бар эдик. Театр халкъны оьсюв даражасына бек таъсир эте. «Ёлдаш» газет де шолай. Школа ча­гъындагъындан башлап, гьар-бир яшгъа олар булан тыгъыс аралыкъ тутма да тарыкъ деп ойлашабыз.

– Сизин школагъа Россияны Игити Аскер Аскеровну аты берилген. Патриот темагъа багъышлангъан чаралар да кёп оьтгериледир…

– Биз гьар охув йылны башында шо гьакъда биринчи дарс юрютебиз. Аскер Аскеровну музей уью де бар.

Патриот темагъа, террорчулукъгъа къаршы юрюлеген чаралагъа да аслу агьамият бериле. Ватангъа аминлик, миллетге бакъгъан сююв, бизин халкъны тарихинде гьар заман болгъан, энниден сонг да болур деп эсиме геле.

 


Лакъырлашывну язгъан Набиюлла МАГЬАММАТОВ.

СУРАТДА: Халимбекавул орта школаны завучу

У. Килясханова; «Муаллим – сагьнада» деген конкурсдан гёрюнюш.



Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля