Савлай алгъанда, яш болсун, уллу болсун, дюньяда оьзюню яшавунда медицина къуллукъчулар булан къаршылашмайгъан, къатнашмайгъан адамны тапма къыйын. Дюньяда савлукъдан артыкъ не зат бар? Савлукъну бирев де нечакъы уллу байлыкъгъа да алышдырмажакъ. Савлугъунг болмаса, гёзюнгню бебейине бир зат да гёрюнмей. Тек нетерсен дагъы, бу дюньяда оьмюр сюрме борчлу болгъан сонг, аврумай, кепсиз болмай бирибиз де къалмайбыз.
Бираз алда Къаягент район газетни баш редакторуну заместители Магьамматзапир Темирбеков район больницаны поликлиникасыны заведующийи Магьамматкамил Темирбеков булан ёлугъуп, медицинада ёлугъагъан гьар тюрлю масъалалагъа ва олай да газетни охувчуларын рагьатсызландырагъан соравлагъа байлавлу баянлыкъ бермекни тилеген. Шо баянлыкъны сизин тергевюгюзге беребиз.
– Оьзюм деген гёзюмдюр дей къумукъланы бир айтывунда. Оьзге саниятланы къоюп, сен врачны касбусун танглагъанынгны, балики, себеби бардыр. Лакъырыбызны шондан башласакъ арив болур.
–Тюзю, магъа чакъ-чакъда медицина къуллукъгъа нечик гелдинг деп сорайгъанлар кёп бар. Булай айтгъанда, бизин тухум-къардаш тайпадан о тармакъны касбучулары чыкъмагъан. Шо касбуну танглагъаныма къысмат буюруп ва юрек тебип гелдим демеге ярай.
–Гьалиги заманны талапларына гёре район поликлиниканы гьалын нечик суратлама бола?
–Къаягент районну поликлиникасы эки къабатлы бинада ерлешген. Онда 38 кабинет ачылгъан. Шоларда 58 врачдан къайры, 88 орта медицина касбучулар иш гёре. Бинаны биринчи къабатында гиччипавланы къабул этеген бёлюгю де бар. Поликлиникада оьр ва орта хас билими булангъы ишин сюеген къуллукъчулар чалыша.
–Бизин уьлкеде «Савлукъ сакълав» деген милли проектине гёре кёп иш этилген, шо ишлер ара бёлмейли давам этилип де тура. Шону агьамиятлы таъсири бизин район поликлиникагъа да тиймей къалмагъандыр?
–Тюзю, «Савлукъ сакълав» деген милли проект арагъа чыкъгъан сонг, бары да ерлерде йимик, бизде де ишлер хыйлы алгъа гетди. Айрыча айтгъанда, биздеги эсги бинагъа мекенли ремонт этилди, янгыртылды ва кимни де тергевюн тартагъан даражагъа гелди. Поликлиниканы абзарында да йыллар бою топлангъан кёп къурумчулукъ масъалалар яшавгъа чыгъып тюрленди, олай да, гьар тюрлю янгы къошум кабинетлер ачылды. Бары кабинетлени тарыкъ-герек булан таъмин этилген янын эсгерсем, олар тийишли медицина ясандырывлар, медицина-санитар алатлар ва лап да иш учун агьамиятлы башгъа къураллар булан толумлашдырылды.
–Яхшы, англашыла. Район поликлиниканы заведующийи болгъанлы, сени табилигингде чалышагъан врачлар не йимик къуллукъланы кюте, не масъалалагъа къарай?
–Бизин алдыбызда кёп тюрлю жаваплы масъалалар токътагъан. Оланы къайсы ягъындан алсакъ да, бизин аслу борчубуз – адамланы савлугъун сакъламакъ, къорумакъ. Шо саялы да, мени ишимни гьакъында айтгъанда, район поликлиникагъа гелеген аврувлар булан байлавлу чараланы оьр даражада къурмакъ, юрютмек. Шогъар адамланы савлугъуну гьайын этив, аврувланы алдын алыв ишлер гире. Шону натижасында аврувлар токъташдырыла, гьисапгъа алына, больницагъа ятмаса бажарылмайгъанланы да ятдырабыз. Олай да, авур аврувлар арагъа чыкъса, оланы тындырыкълы кюйде тергесин учун Магьачкъалагъа яда оьзге белгили савлукъ сакълав идаралагъа бакъдырабыз.
–Аврувланы алдын алмакъ учун юрюлеген чаралар нечик салынгъан?
–Шолар йыллыкъ план графигибизге гёре кютюле. Район поликлиникада бир гюнлюк сменада гючюбюзге гёре 171 аврувну къабул этме болабыз. Бизге гелип, бизден кёмек яда консультация излеп бизин идарагъа аякъ басагъанланы санаву хыйлы артыкъ бола, оланы барысына да къарама къаст этебиз. Бары да врачлар, баш касбучулар къатнашып, гьар жумада, хамисгюн гьар ерлерде бола ва адамлар булан ёлугъувлар оьтгерип, медицина тергевден чыгъаралар. Бу ишде флюорография ва оьтген йыл бизге гелген УЗИ аппарат да кёп аврувланы ачма, аян этме имканлыкъ ярата.
–Адамлар савлугъун тергемек муратда рентген аппаратындан пайдаланмакъ учун айрыча гёрсетилеген талаплар бар бугъай.
–Олар да ёкъ тюгюл. Гьар ким инг башлап оьзюню савлугъуну гьайын этмеге, жаваплы кюйде янашмагъа тарыкъ. Мисал учун, узакълангъан кёкюрек (туберкулёз) ва онкология аврув булан авруйгъанлар гьар йыл бир яда эки керен рентгенден чыкъма борчлу буса, чагъы уллу яда гиччи деп къарамай, гьар йыл бир керен сама медицина тергевлерден оьтюп, савлугъуну гьалын тергеме тюше деп токъташдырылгъан.
–Аврувланы бизин районда къайсылары артгъан?
–Аслусу бизге гелегенлер ва бизин идарада савлугъун беклешдирегенлер кёбюсю –юрек аврувлар, къаны ташыйгъанлар (давление), шекер авруву барлар, нервалары авруйгъанлар, бюйрек аврувлар ва кёп оьзгелери. Арт вакътилерде шолар булан бирче кёкюрек яда онкология аврувлар къатнагъанланы санаву бирден-бир артып тербейгени бек гьалеклендире. Оьтген янгурну артындан ямучу алып чапмай деген айтыв бар. Шогъар гёре аврув баш алгъынча ва сонг о теренлешгенче, инг башлап аврувну алдын алывну чараларын гёрмеге герек бола.
–Аврувланы, айрокъда енгилликлер булан пайдаланагъанланы федерал яда республика программалагъа гёре дарманлар яда уколлар булан таъмин этивню иши сизде нечик салынгъан?
–Умуми кюйде алгъанда яман тюгюл десем де, шоланы бирлери айрыча къыт экени янгы йылны башында йимик, ону ахырында да гьис этиле. Шо да бизин айыбыбыздан тюгюл, гьар тюрлю уьзюрю себеплерден тувулунгъан къыйынлыкълар булан байлангъан.
–Дарманлар яда уколлар болсун, тийишли идаралардан шоланы талап этмеге бажарылмаймы?
–Дагъыстан Республиканы савлукъ сакълав министрини айры буйругъуна асасланып, тийишли дарманлар булан аврувланы таъмин этмек учун федерал ва республика регион программаларына алданокъ къошулма ва аврувланы электрон къайдада сиягьгъа гийирме тарыкъ бола.
–Энни участка врачланы иши нечик юрюлегенни гьакъында айтгъаныгъызны сюер эдим.
–Башгъа врачланы йимик, оланы да гюнлюк иши бек къыставлукъда оьте. Талап этилеген кюйде, олар гюнде кабинетинде уьч сагьат аврувланы къабул этме тарыкъ ва шончакъы заманны ичинде оьзлени участкасына гиреген ва гьисапгъа алынгъан авур авруйгъанланы уьйлерине барып, оланы савлугъун тергеп, айрыча журналына язывлар этме борчлу. Уьстевюне, поликлиникагъа яда больницаны оьзюнде ятмакъ учун авур аврувлар гелген буса, оьзге врачлар йимик, участка врачлар да консультацияда ортакъчылыкъ этелер. Бизде беш участка врач бар. План-графикге гёре олар, нечакъы къыйын буса да, Къаягентде, Гьюсемегентде, Алхожагентде ва Къазмаларда яшайгъан аврувлуланы да гьайын эте.
–Белгили кюйде, поликлиникада врачны кабинетини алдында оьзюню гезиги етишгинче аврувлар узакъ токътама борчлу бола. Шону натижасында аччы сёзлер де, оьпкелевлер де болмай къалмай. Айтагъаным, шо гьалны алдын алмаса, тюзелтмесе бирдокъда ярамай деп эсиме геле.
–Разимен, дурус. Гертилей де, шо масъаланы уьстюнде айрыча токътама тюше. Мен оьрде де бираз эсгерип гетдим, аврув учун врачлар консультациягъа барма да борчлу бола. Бу – бир. Экинчилей де, врачгъа гиччи яшы булангъылар, яшгъа авур къатынлар, сакъатлар ва Уллу Ватан давну ортакъчылары, уьстевюне, больницада ятагъан аврувлар гезигине къарамай гирмеге ихтияры бар. Булай ишни себебинден, баягъы, къарсалавлар болагъаны саялы, бары да аврувлагъа мени булай тилевюм де бар. Гелигиз, ёлдашлар, сабур тюбю сари алтын дегенлей, оьзюбюзню сабур тутуп, бир-биревню тюз англап янашайыкъ.
–Магьамматкамил, гьали Россияны пенсия фондуну райондагъы бёлюгюнде, аманат банкда ва башгъа ерлерде адамланы электрон къайдада къабул эте. Шо къайданы поликлиникаларда да къоллама ярамаймы?
–Тюзю, шо къайдада шагьарларда иш гёрюв тезокъ генг кюйде юрюле. О масъала бизде де бар, тек бир-бир себеплеге гёре (юртлуланы кёплерини Интернети ва компьютери ёкъ саялы), толу кюйде чечилип битмеген. Гьали буса шону уьстюнде тындырыкълы кюйде ишлеп турабыз.
–Район поликлиникада врач болуп кёп йыллар ишлей туруп, уьстевюне, уллу коллективге ёлбашчылыкъ этмеге къыйын тюгюлмю?
– Озокъда, тынч да тюгюл. О къуллукъланы кютмек учун ишде топлагъан бир къадар сынавум кёмек эте. Башгъалардан эсе, магъа ишге эрте етишме тюшегенинден къайры, ахшамлар да уьйге геч къайтма герегиме де тюшюнгенмен ва авурсынмайман. Савлукъ сакълавда чалышагъан адам оьзюню ишин тындырыкълы кюйде къурса ва борчларына амин болуп янашса, барыбызны да ва савлай коллективни де иши даим алгъа юрюр эди.
–Магьамматкамил Абдулжалилович, оьзюгюзню ёравларыгъыз бар буса, айтма боласыз…
– Озокъда бар. Болмай да нечик бола, 2018-нчи йылыбыз тамамлана ва янгы йыл етишип геле. Мердешленген кюйде, ишде болсун, ожакъда болсун, къайсыбыз да Янгы йылдан кёп шатлыкълар, яхшы амаллар ва умутлар къаравуллайбыз. Белгили кюйде, Дагъыстан Республиканы савлукъ сакълав министри Жамалутдин Гьажиибрагьимов гетген ноябр айны 9-нда бизин районгъа гелип, оьзюню буйругъу булан аты айтылгъан врач, медицина илмуланы кандидаты Багьавутдин Къазиловну бизин Къаягент район больницаны баш врачыны къуллукъларын заманлыкъгъа кютмеге белгилеп, огъар ишде уьстюнлюклер де ёрап гетген. Айтагъаным, Багьавутдин Магьамматрасулович савлукъ сакълав тармакъда янгы адам тюгюл. Бизин райондан оьтюп, Магьачкъала шагьарда йимик, савлай республикада да адамлар ону герти, бай сынавлу ва пагьмулу врач гьисапда таныйлар. Ондан къайры да, ол алда да бизин районда бу къуллугъунда ёлбашчы болуп ишлеген, минасы къаягентли болуп да, районда яшайгъанланы авадан пайын таный. Айрыча ташдырма сюегеним, ол бизге янгыдан ёлбашчы болуп гелмелиги булан поликлиникада, савлай больницада, районну савлукъ сакълавунда ёлугъагъан, топлангъан айры-айры къыйынлыкъланы янгы йылда башлап алдын алма, сонг лап да гьажатлы ишлени яшавгъа чыгъарма ва уьстюнлюклеге де етишмеге насип болар деп умутлуман.
Янгы йылны алдында бизин коллективде ишлейгенлер булан бирче район газетни къуллукъчуларына, «Ёлдаш» газетибизни охувчуларына, бары да районлулагъа савлукъ, насип, парахатлыкъ ва яшавда уьстюнлюклер ёрайман.
–Ишни къыставлугъуна да къарамайлы, бизин булан ёлугъуп, баянлыкъ берме заман тапгъаныгъыз учун сизге баракалла ва адамлар учун тарыкъ ишигизде уьстюнлюклер ёрайман.
– Сиз де савболугъуз, эсен-аман туругъуз. Янгы йылда газетлеге, журналлагъа язылагъанлар дагъы да кёп болсун!
Бизин маълумат:
Магьамматкамил Абдулжалилович Темирбеков 1978-нчи йылда Къаягент юртда тувгъан. 1995-нчи йылда юртдагъы 2 номерли орта школаны яхшы къыйматлар булан битдирген ва Дагъыстан пачалыкъ медицина академиягъа охума тюшген. 2001-нчи йылда уьстюнлю кюйде охувун тамамлап, бир йыл болжалны ичинде интернатурасын да битдирип, билимлерин камиллешдирген. Касбусуна гёре – тери, башдагъы тюклерде ва тырнакъларда болагъан аврувланы багъагъан биринчи даражалы врач.
Шондан сонг ол Къаягент район больницагъа гелип, касбусуна гёре врач болуп поликлиникада иш башлай. Арадан заман оьтюп, 2013-нчю йылда ол район поликлиниканы заведующийи де этилип белгиленген. Шо замандан берли аврувлуланы гьайын этип, врач гьисапда Гиппократны антына амин болуп чалыша ва сююмлю ишинде бир къадар уьстюнлюклеге етише. Агьлюсю булан бирге 3 авлетни тарбиялай.
Магьамматзапир Темирбеков.
