Январ айны 27-си – Ленинград къамавдан чыкъгъан гюн
Уллу Ватан давну йыллары – къайсыбызны да ойлашдырагъан, уьлкебизни къыйынлы гюнлерин эсге салагъан пашман агьвалат. Бизин халкъ шо къагьрулу йылларда гёрсетген къоччакълыкъ, чыдамлыкъ, гётерген къыйынлыкълар дюнья оьлчевюнде алгъанда да уьлкебизни оьрлюгюн исбатлайгъан оьктемлик экенине инанма тюше.
Къагьрулу йылланы инг де къыйынлы вакътиси 1941-нчи йылны сентябр айыны 8-нде башлана деп айтма ярай. Шо гюн немис-фашист елевчюлер Ленинград шагьарны къамавгъа алып, 900 гюнню узагъында, 1944-нчю йылны январ айыны 21 болгъунча ону елемек муратда давлар юрютюп тургъан.
Ленинград къамавгъа тюшген вакъти шагьарда уллулар булан бирче 400 минг яш да болгъан деп токъташдырылгъан. Шо замангъы яшланы бириси Елена Николаевна Сорокина бугюнлерде Буйнакск шагьарда яшай. Огъар 88 йыл бола. О вакъти – 10 йыл болагъан къызъяш.
Мен гетген талатгюн Елена Николаева булан ёлугъуп, дав йылланы ва давдан сонггъу йылланы эсге алып лакъыр этдик. Биринчилей ону гёргенде, шолай уллу чагъындагъы адамгъа ошамайгъанын эследим. Айланышына, хабарлайгъан кююне тергев берсенг, кёп де яш гёрюне. Шо саялы болма да ярай, биринчи соравум шонча къыйынлыкъланы башындан гечирген адам нечик арив сакълангъанны билмек учун берилген эди. Соравума гёре Елена Николаевна туврадан жавап бермеди. Жавапны мен оьзюм тапдым. Къамавну йылларында гиччинев яшны оюна «оьлмегей эдим» деген сёзлер даим гелип тура буса, балики, яшама сюегенлик артадыр. Яшавну маънасын англайгъанлыкъ токъташадыр. Юрегине гьар гюнню аривлюгю сингедир.
Шо лакъырлашывну бар кюйде берсем яхшы болур деп эсиме геле.
– Елена Николаевна, къамавну вакътисинде сизге 10 йыллар бола болгъандыр, эсигизде къалгъанмы ону къагьрулу агьвалатлары?
– Олай вакътилер унутулма болмай. Озокъда къалгъан. Айрокъда карточкалар булан аш береген кюйлер… Ишлемейгенлеге, яшлагъа да суткагъа 125 грам аш бериле эди. Ишлейгенлеге – 250 грам. Пайыбызны алгъандокъ, ону тез яшыра эдик.
– Не эте эдигиз ону яшырып?
– Чыгъарып алып къачып гетегенлер бола эди. Яман яшлар, бир-бир уллулар да шолай эте эди. Ачлыкъ не экенни гёрмеген гиши ону англамай. Орамдан барагъан адам ачлыгъындан къарывсуз болуп йыгъылса, ону тургъузма сююп кёмек этегенлер де болмай эди. Гьар ким оьзюню гьайын этсе тюгюл, башгъаны гьайын этмек учун имканлыкъ ёкъ эди.
– Эсигизде къалгъан кёп зат бардыр, бирисин айтсагъыз.
– Къамавну вакътисинде ичеген сув да бек къыт эди. Нева оьзенден чаналагъа челеклер, битонлар салып сув гелтире эдик. Ону да бек къызгъанып харжлама тюше эди.
Бир гезик бизин уьйге от тюшдю. Биз аз замангъа хоншулагъа гетдик. Къайтып гелгенде, бизин уьйдеги ичеген сув урлангъанны эс этдик. Дагъы затгъа тиймей, сувну урлагъан эди.
Ленинградда атабыз ишлейген уллу заводну Пенза шагьаргъа гёчюрегенде, атабыз шо заводда парторг экени саялы, гёчюрюв ишге бек гиришип айланагъанда бюйреклерине сувукъ тийдирди. Ол аврувундан сав болмай гечинди.
Уллу къызардашым да шо заводда ишлей эди. Эркъардашыбыз булан бизин де Пензагъа йиберди.
– Къамавну вакътисинде шагьардан чыкъма бажарыламу эди дагъы?
– Ладога кёлню уьстю бузлагъанда, шондан таба оьтме бола эди. Бизден алда гетип барагъанлар сувгъа батылды. Биз де олар булан гетме тарыкъ эдик. Неге экенни билмеймен, бизин артда барагъанлагъа къошгъан эди.
– Сонг нечик болду сизин къысматыгъыз?
– Дав токътагъан сонг Пензадан Ленинград областгъа гёчдюк. 7-нчи класны битгенде Ленинграддагъы финанс-экономика техникумгъа тюшдюм. Ишлемеге Советск деген шагьаргъа йиберген эди. Шонда 1954-нчю йыл болгъунча ишледим. 55-нчи йыл эрге чыкъдым. Эрим офицер эди. Бизин ГДР-ге йиберди. Онда 5 йыл турдукъ.
– Буйнакск шагьаргъа нечик гелдигиз?
– 1970-нчи йылда бизин Германиядан Дагъыстангъа гёчюрдю. Уьягьлюмню мундагъы асгер бёлюкге йиберген эди. Муна шу квартирни де шо заман берген эди бизге. Уьягьлюм пенсиягъа чыкъгъанда хыйлы йыллар Буйнакск шагьардагъы 6 номерли орта школада ишлеп турду. Военрук эди. Ол гечинген. Ону шагьарда кёп адам таный эди. Сорокин Василий Иванович ким булан да арив гьаллашып биле эди. Гьали мени булан къызым тура.
– Шагьарда къайда ишледигиз? Оьзюгюзню касбугъузгъа гёре иш табылдымы?
– Мен «Карантайская» деген , сонг «Буйнакская» деген къуш фабриклерде ишледим. Баш экономист эдим.
– Пенсия чагъыгъызгъа чыкъгъынча ишледигизми? Къачан тайдыгъыз ишден?
– Ишден 2007-нчи йылда тайдым. 76 йыл бола эди магъа шо заман. 35 йыл ишледим.
– Гьали сизин билип, сизге гьюрмет этип, байрам гюнлер сама да яныгъызгъа гелегенлер боламы?
– Баракалла болсун олагъа, гьар йыл 9-нчу майда ва январ айны шу гюнлеринде шагьар администрациядан ва оьзге къурумлардан мени уьстюме гелегенлер кёп бола. Чечеклер гелтирелер. Гьона, гёремисиз шо столдагъы чечеклени? Тюнегюн гелген къонакълар бар эди.
– Кимлер эди олар?
– Пачалыкъ Думаны депутаты Абдулмажит Магьаррамов, шагьар жыйыныны депутатлары, атлары эсимде къалмагъан, Буйнакск шагьарны башчысыны биринчи заместители Расул Ханов, Буйнакск шагьарны башчысыны заместители Абдулла Багьавутдинов, «Единая Россияны» деген жагьиллерини Бютюнроссия жамият къурумуну Буйнакск шагьар бёлюгюню штабыны ёлбашчысы Зульфия Исагьажиева, дагъы башгъалар да бар эди…
– 9-нчу май байрам да – Уьстюнлюкню гюню, къутлама геледир сизин… Гьали давну ортакъчылары да ёкъ чу алда йимик…
– Уьстюнлюкню гюнюне де мени къутлама гелегенлер кёп бола. Гетген йыл Буйнакск шагьарны башчысы Исламутдин Нургьудаев гелди. Баракалла болсун олагъа. Гьар йыл геле.
Къысмат магъа Дагъыстанда да яшама буюргъандыр. Буйнакск шагьар мени экинчи гиччи ватаным йимик болуп къалды. Яшларым, яшларымны яшлары бар мунда яшайгъан. Яшавума гьар гюн йимик шюкюрлюк этип тураман.
Давну йыллары, озокъда, унутулмай. О гюнлени гёрме душманыма да ёрамас эдим. Ону аччысын гёргенлер чи шагьарда къалмагъан. Эки адам бар дей давну ортакъчылары.
– Елена Николаевна, мен де сизге къумукъланы «Ёлдаш» деген республика газетини бары да къуллукъчуларыны атындан, биринчилей, савлукъ ёрайман. Янгы йылыгъыз булан да къутлайман. Сизге, авлетлеригизге, оланы авлетлерине шатлы гюнлени кёп гёрмеге насип болсун!
– Савболугъуз сиз де!
