Тахдан тюшген тахшагьар

 
  Дагъыстангъа оьзге регионлардан, тыш уьлкелерден гелеген къонакъланы инг де тамашагъа къалдырагъан ва гёнгюлсюз гьислени тувдурагъан зат – республиканы тахшагьарыны пакарсыз, гёлемсиз гёрюнюшю. Эки жума алъякъда Татарстан гьукуматыны вакиллери Магьачкъаланы бир нече орамларындан айланып чыкъгъанда, гёргенине гьайран болуп, ерли гьакимлеге: «Шагьарны архитектору булан таныш этсегиз ярамайму?» – деп иришхат этген болгъан. Тек шагьар администрацияны архитектору М.Гьитинов булан ёлугъуп, ярты-юрту ярмалатып сёйлейген къуллукъчудан  олар уллу илгьам алмас эди.


Къонакълагъа М.Гьитиновну уьйлерин гёрсетмек артыкъ пайдалы болгъандыр.  Уьйлер тюгюл, къангалы къапулары булангъы къалалар, хансарайлар. Алтын  гюмезли Къазандан сонг татар къурдашларыбызгъа Магьачкъала ичи кюрелмеген аран йимик гёрюнгендир.


Биринчилей гёреген адамгъа биз инг алда гийинген кююне гёре, уьстюне къарап къыймат берегендей, шагьар да тап шолай. Гёлегини ягъаларын кир басгъан,  итив урулмагъан бюрюшген шалбарларында майлы дамгъалар лансыллайгъан, аякъгийимлердеги балчыкъ къуруп теззекдей болгъан гишини гьакъында яхшы ойлар тувар десе, инанма къыйын. Магьачкъала гьали шолай палхус адамгъа парх бере. Шагьарны, юртну гёрюнюшю, ич гьалы – шоларда яшайгъан халкъны даражасын гёрсетеген ачыкъ сурат.


Магьачкъала артдагъы 20 йылны ичинде оьзюню тарихи гёрюнюшюн тас этип, ичинде адам турмасдай бир уллу, нас, къавгъалы базаргъа айлангъан. Шагьар башчыланы гелген-гелгенини бир де ерли халкъда гьайы болмагъан. Атасындан къалгъан абзарда йимик сюйгенин этип юрюген. Жамият транспортну ёкъ этди, уллу-уллу заводланы, фабрик­лени урлатды, талатды, сатылмагъан бир къарыш топуракъ да къалмады, пачалыкъ татавулну канализациягъа айландырды, Акъ-кёлню дамдагъырын чыгъарды. Халкъны сув, газ, электрик гюч булан таъмин этеген бары да къурумланы дос-къардашыны еслигине берди…  Къайсын-бирисин айтайыкъ.


Прокуратураны артдагъы билдиривюне гёре, шагьарда  кёп къабатлы 480 уьй законсуз кюйде къурулгъан. Ондан къайры, оланы сан янына бирев де жавап берип болмай. Аллагь да гёрсетмесин, амма гетген асруну 70-нчи йылларында йимик ер тербенив болса, бузулгъан шагьарыбыз давну вакътисиндеги дагъытылгъан Сталинграддан артда къалмажакъ.


Неге бизин шагьар шолай бузукъ гьалгъа тары­гъан деген суалгъа жавап ахтарма башлагъанда, бир аслу пикругъа гелесен. Магьачкъалада турагъанланы аслам пайыны, айрокъда гьар тюрлю гьакимият шанжалларда олтургъанланы башларында «Шу мени шагьарым!» деген ой ёкъ. Юрт яшавгъа уьйренген, гёчюп  гелген халкъ тахшагьарны анадаш ерине тюгюл, адам яшайгъан ерге де гьисапламай. Олар учун Магьачкъала, мен оьрде де эсгерип гетген кюйде, алыш-бериш, сатыв этеген, къазанагъан залим базар.


Татарлар оьзлени тахшагьары Къазан булан ва шолай  башкъыртлар Уфа булан, къалмукълар Элиста булан,  тувалылар Къызыл булан, бурятлар Улан-Удэ булан оьктем болалар ва бек асырап сакълайлар. Неге дагъыстанлыларда  Магьачкъалагъа байлавлу  шо ёрукъдагъы гьислер тувулунмай ? Неге тюгюл дагъыстанлылар шагьарны герти тарихин билмей яда билме сюймей. Бир тайпа чалышывчуланы гьаракаты булан асрулар бою топлана гелген бай тарихибизни басдырып, минг йыллар болагъан «къарткъожакъны» оьмюрюн гиччи яшны йыллары этип гёрсетелер. Бырынгъы тахшагьар Анжини хабары чыкъса, дюр, болгъан деп мюкюрлюк этсе де, шону да гелгинчи ят халкълар къургъан эди деп чыгъалар.


Озокъда, шагьарда тувулунгъан гьалда миналы жамиятны  айыбы да ёкъ тюгюл. Шогъар да мюкюр болайыкъ. Къарагъанда, жамиятны арасында терс ишлеге тогъас салып болардай гюч-къуват  къалмагъан. Оьзюбюзню уьюбюзде оьзюбюз низам болдуруп болмай бусакъ, гьали янгыз тышдан гелген тергевчюлеге умут этмек къала.

Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля