Гёргеним кёкюрегиме сыйышмай

   



Алдындагъы гюнлер аманлыкъны къоруйгъан къурумланы сайтында Магьачкъаланы Совет район прокуратурасыны сиптечилиги булан Да­гъыстанны маданият министерлигини жаваплы къуллукъчуларына къаршы уголовный иш ачылгъан деген билдиривню гёргенде, бир де тамаша болмадым. Неге тюгюл, артдагъы йылларда эсгерилген минис­терликни ишине кёп разисизликлер бар эди. Шоланы барысына да эрте-геч тийишли къыймат берилмей ва тёре гесилмей къалмас бугъай.



Бу ерде бизин гьамангъы уруну арты – къуру деген айтывубузну да арагъа къысдырсакъ, айтагъаныбызны маънасы бузулмас. Къалгъанларына не болар, къарарбыз. Тек гьали прокурорлар министерликни къуллукъчулары оьзлеге ювукъ «Стройоптима» деген къурулуш къурум булан бирче   А.Тахо-Години атындагъы бирлешген милли тарихи-архитектура музейни янгы ерде ерлешген бинасын ярашдырмакъ ва онгармакъ учун респуб­ликаны бюджетинден гёрсетилген 115 миллион манатны 45 миллионун урлагъан деп токъташдыра.



Бизде бир тайпалар пачалыкъны кисесине оьзюню кисесине йимик сугъулуп, молундан урлайгъаны бирев учун да янгы хабар тюгюлдюр. Тек мени, тюзюн айтгъанда, бу ишни башгъа яны артыкъ талчыкъдыра. Акъча чы акъчадыр. Эгер де ахтарывлар ва ондан сонггъу суд адилли ва законлу кюйде юрюлсе, урлангъан акъчаны гене пачалыкъ ихтиярына къайтарма къыйын болмас. Амма тонавчулар жинаятчы къастлары булан бизин маданиятгъа, тарихи варислигибизге этген заралны нечик ва нени булан оьлчеме герек экен?



Музейни коллективи артдагъы вакътилерде башындан гечирген гьалланы гьакъында бир айрыча драма асар язма ярар эди. Бары да ала-пелекет дёрт йыл алъякъда Р.Абдулатипов Дагъыстанны башчысы этилип белгиленгенде башланды. Бизин «къулчулукъдан азат этме» белсенген Рамазан Гьажимуратович янгыртып къурувлар инг алдын маданият тармакъда болдурулма герек деген ойну арагъа чыгъарды. Ону гьали де бир тюрлю соравлар тувдурагъан   къарарларыны арасында, тарихи музейни Ленинни атындагъы майдандан чыгъарып, оьзюнде кёп йыллар Юрт хозяйство министерлик ерлешип-елеп тургъан, пача заманлардан къалгъан эжелги уьйлеге гёчюрмек деген буйругъу да бар эди.



Тек бизин яшав ёммакъ тюгюл, буюргъан булан болуп къала буса не бар эди? Къурулуш ва ярашдырыв ишлер менден гетсин есине етмесин деген кюйде, эки йылдан да къолай узатылып турду. Къурувчуланы чабан айланышына биревню де къулагъыны арты терлемей эди. Эшиклерине кирит урулгъан музейни къуллукъчулары буса, вокзалда чемоданларыны уьстюнде де олтуруп, гелип битмейген поездине бозарып-бозлап тура­гъанлагъа парх бере эди. Эгер де 2016-нчы йылны сентябр айыны 18-нде сайлавлар оьтгерилмейген болгъан буса, балики, музейни янгы бинасы Дагъыстандагъы гезикли «сакъалы битген» къурулушгъа айланып къалар эди.



Р.Абдулатиповну тапшурувуна гёре, музей янгы ерде биринчи къаравчуларын сентябр айны 1-нде къабул этмеге герек эди. Бу ишге жавап берегенлер, баш гьакимни алдында бети къара болмасын учун, бек талашып, гьаракат этип айланды. Тек музейни эжелги уьйдеги эшиклери белгиленген болжалдан бир ай оьтюп ачылды. Буса да, къызыл ленталар гесилегенде кёп макътавлу калималар чалынды, гьатта бирлери пачалыкъ савгъатланы есилери де болду.



Арадан биргьавур заман гетип, мен де музейге бардым. Къазакъ да айтгъанлай, гёргеним кёкюрегиме сыйышмай, бек гёнгюм бузулду. Сиз де бир гюн, заман табып, билетге 100 манат да къызгъанмай барып, залларындан айланып, гезеп къарагъыз, ант этемен, уллу «илгьам ва леззет» алажакъсыз. Бир нече йыл алъякъда да мен «Ёлдашда» музейни ишиндеги бир тюрлю кемчиликлерине байлавлу танкъытлы макъала язгъан эдим. Музейде къумукъланы ва оьзге тюрк халкъланы яшавуна, маданиятына, инчесаниятына, тарихге этген къошумуна, эревюллю адамларына байлавлу маълуматлагъа оьзгелери булан тенглешдиргенде оьтесиз аз ер берилгени айрокъда кепиме гелмеген эди. Тюзюн айтайым, гьалиги гьал дагъы да бузукъ. Мисал учун, Уллубий Буйнакскийге ер табылмагъан буса, А.Данияловну яшавуна багъышлангъан айрыча залим зал бар. Тек шо залда бырынгъы савут-саба, алатлар не этегенни англамадым. Сорагъанда, музейни къуллукъчусу да адашып, не айтагъанны билмей къалды.



Залланы тамларыны къычырыкълы тюслери кинофильмлердеги кеп чегеген салонланы эсге сала. Бек гёлемсиз витриналаны гёргенде, оьзюнгню, бир де башгъа тюгюл аптекге гиргендей гьис этесен. Хыйлы экспонатлар бир ерден бир ерге ташылагъанда, абзарда янгурну тюбюнде къалып бузулгъан (масала, 1928-нчи йылда тутулгъан эки сыйыр чакъы авурлугъу булангъы къурутулгъан иргъай балыкъ), барлары да бек сай ва ярлы. Горшетни «Пленение Шамиля», Рубону «Аул Дарго», Грузинскийни «Штурм Ахульго» деген уллу суратларыны тырналгъан, къумачы ярылгъан ерлери бар. Ондан къайры, девюрлени суратлайгъан залланы тарихи гелиши сакъланмагъан. Олай дагъы да хыйлы кемчиликлени эсгерме болар эдик. Музейни директору Т.Гьажиев ярты-юрту-ярмалап этилген ишлени къабул этмеге сюймегенде, ону министрни буйругъу булан ишинден тайдыргъанлар.



Белгили алим В.Ключевскийни: «Тарих биревню де бир затгъа да уьйретмей, о янгыз ону дарсларын уьйренмегенлени къатты кюйде такъсырлай», – деп айтгъан маъналы сёзлери бар. Мен шо сёзлени залим гьарплар булан къумачгъа да язып, гьар жаваплы къуллукъчуну кабинетини тёр тамына илер эдим. Балики, шо заман олар, терс абатлар алгъанча, бираз сама ойлашар эди.



Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля