Магъа оьтген вакътилени гёзден гечире туруп, беш йыл алъякъда Дагъыстанны, къумукъланы жамият яшавунда болгъан не йимик агьвалатланы эсге алар эдинг деп сораса, Уллу Уьстюнлюкню 70 йыллыгъында Къара денгизде макътавлу Игитибиз Юсуп Акаевни самолёту табылгъанлыкъны айрыча эсгерер эдим. Биз, балики, шону бютюн миллетибиз, айрокъда оьсюп гелеген яш наслубуз учун нечик зор агьамияты, маънасы бар экенине гьали де мекенли тюшюнюп битмеген бусакъ да ярай.

Белгили кюйде, самолётну денгизни ичинден сав кююнде чыгъарма бажарылмагъан. Уллу геме кран булан гётерегенде, штурмовик уьч гесекге бёлюнюп къалгъан. Бу ерде охувчуланы белгили авиаинженер, пагьмулу конструктор Борис Осетинский Ю.Акаевни самолётуну гьалына байлавлу берген къыйматы булан таныш этмеге сюемен. Б.Осетинский Уллу Ватан давдан къалгъан 12 самолётну ­янгыртгъан. Янгыртгъан дегенде, олар бугюн де учмагъа бола. «Денгиз тузлар «темир къушну» къанатларын, къаркъарасын шайлы ашагъан. Энниден сонг не этсе де гьаваларда саркъардай гьалы ёкъ. Тек бир нече темир усталаны къуршап, музей учун тизив экспонат этмеге бажарыла», – деген ол.

Амма Дагъыстанда инженерни пикрусуна къулакъасмагъан. Шайлы акъча да харжлап, Ильюшинни атындагъы конструктор бюрону къуллукъчуларыны кёмеги булан Оборона министерликни заводларында штурмовикни макетин этип, Магьачкъаладагъы «Россия – моя история» деген тарихи паркда илген. Паралангъан самолётну буса алып барып Игитни анадаш шагьарындагъы музейинде ерлешдирген.

Алдындагъы гюн мен Буйнакскидеги музейде болдум. Самолёт музейни ич абзарында, ачыкъ кёкню тюбюнде, къанлы дав майданда санын сёкген батыр йимик сойралгъан. Лётчик олтурагъан кабинагъа къолумну аясын къаплайман. Чакъ сувукъ экенине де къарамай, темирден бир тамаша иссилик геле. Шоссагьат эсги кинохроникалардагъы гьава давлары, Игитибизни ярыкъ келпети гёз алдынга гелип токътай.

–Мени Харьковдагъы авиация институтну охуп битдирген танышым бар, – деп хабарлай музейни директору М.Дугричилов. – Ону бир гюн музейге чакъырдым. Алданокъ Интернетден алып самолётну чертёжларын къолуна тутдурдум. Къарады, тергеди ва бажарывлу токар да, слесар да буса, самолётну эбе -хырлы гьалына гелтирме болагъанны айтды. Мен чи усталаны чакъырма нече де гьасирет эдим. Тек, къанъявгъур, гьаман да йимик бары да зат акъчагъа гелип уруна.

М.Дугричиловну тувулунгъан гьалгъа, гертиден де, гьакъ юрекден ичибушагъанына мен шекленмеймен. Буйнакскидеги музей Магьачкъаладагъы республика милли тарихи музейни филиалы гьисаплана. Харж булангъы бары да масъалаланы олар чечме герек. Тек гьалиге милли музейни янындан гьеч бир тербениш эс этилмей. Шагьар гьакимиятны да сиптеси, гьай этивю онча гёрюнмей.

Макъаланы   ахырында халкъны тарихи эсделигине байлавлу пикруну айта туруп: «Эгер де сен гетген девюрлеге тапанча булан атышсанг, гележек заманлар сагъа топ урар», – деген гьакъыллы жумланы эсгермекни оравлу гёремен. Башгъачалай айтгъанда, оьзюню оьтген тарихин билмейген, аямайгъан, шогъар немкъорай янашагъан миллетни гележеги де болмас дей ол. Мени гьисабымда, уллу маънасы булангъы, гьасил чыгъарма тюшеген гьакъыллы сёзлер.