Гьали заман бизге шолай бувара


   Яшав бир къалын тептер йимик. Заманны барышына гёре, ону япыракъларында этиле гелеген язывлар бизин барыбызны да умуми ишибизни, яхшы ва яман хыялларыбызны, рагьмулу ва рагьмусуз къастларыбызны натижасы да, шагьаты да болуп токътай. Гьали шо тептерни бирдагъы бир япырагъын айландырып, янгы йылгъа абат басдыкъ. Алдыбызда – шакъы тиймеген язывсуз таза япыракъ. Шонда йыл бою не калималар язылар экен деп ойлашасан.



Гетген йылгъы агьвалатланы гёзден гечирип къарагъанда, гьар агьлюде, ожакъда йимик, бютюн миллетни яшавунда да шат мюгьлетлер де болду, сююнчсюз гюнлени де гёрмей къалмадыкъ. Арабыздан гетип, бир нече асил адамларыбызгъа да аз болдукъ. Бугюнлерде 2018-нчи йыл къумукълар учун пайдалы йыл болдуму деп ойлашагъанлар, оьз-оьзюне шо соравну берегенлер нече де бардыр. Мен, мисал учун, алгъа барывну, яхшы якъгъа багъып алышынывланы, тюрленивлени онча гьис этмедим. Озокъда, айры-айры тармакъларда бизин миллетни вакиллери пагьмусу, гьюнери, къасты булан бир тюрлю уьстюнлюклеге, даражалагъа етишип бажарды. Мен шону бир де инкар этмеймен. Тек савлай умуми гьалны гёз алгъа гелтиргенде къагъып сююнме чакъы себеплер бардыр деп эсиме гелмей.



Уьстевюне, уьлкедеги барышгъа къарагъанда, яшав бизин алдыбызгъа салагъан сынавлар, четимликлер шуну булан да битип къалмажакъ. Россияны экономика министерлигинде 2019-нчу йыл четим йыл болмакъ бар деп ёрайлар ва «хадиргюнлер тувгъанча» ватандашлагъа белбавларын бек тартып къысып яшама тюшежек деп билдире.



Халкъ чы белбавларын къысып яшама тезден уьйренген. Тек къачан эсе хадиргюнлер тувар деп къарап турмай, сыкълашып, бир-бирине кёмек этип, аркъа таяв болуп алгъа юрюмеге герек. Гьали заман бизге шолай бувара…



Мен экономист тюгюлмен. Шо саялы бек билеген адам болуп гёрюнмек учун мен башгъа затгъа тергевюгюзню бакъдырма сюемен. Айтагъаным, заманда бир оьтген девюрлени, ата-бабаларыбызны сынавун уьйренмек, уьлгю алмакъ да пайдалы. Масала, къумукъланы лап рагьмулу адатларыны бириси – булкъаны бютюн элде неге янгыртма ярамай?! Дос-къардаш, тайпа-тухум, авул-хоншу жыйылып, инсангъа тарыкълы, къыйынлы заманда табылагъанлыкъ зувап иш тюгюлмю?! Ондан къайры, булкъа янгыз бир-бирине кёмек этив тюгюл, шо адат жамиятны бирлешдире, сыкълашдыра, биз бир тухумбуз деген гьисни янгырта, гючлендире. Инанмай бусагъыз, Къарабудагъгент райондагъы Уллубийавул юртну жамиятына барып сорап къарагъыз. Оланы бырынгъы адатны юрютеген къайдасыны хабары бютюн элге яйылып битген. Алдагъы наслулар халкъ бирлешсе, эл тувар деп негакъ айтмагъан. Бу ерде бирдагъы бир эжелги айтывну эсгерсек оравлу болар, халкъ булан гёрген къара гюн де байрамдыр дей къумукълар.



Бираз алларда Интернетде оьзюме тарыкъ маълуматланы излейгенде, Бурятиядагъы Боянкъол деген юртну гьакъында язылгъан гиччирек макъала гёзюме илинип гетген эди. Юртда ерли администрацияны башын тутгъан жагьил адамны сиптечилиги булан «Халкъ банк» къурулгъан. Банк дегенде, лакъыр «Касса взаимопомощи» деген жамият бирлешивню гьакъында юрюле. Охувчуларыбызны эсли чагъындагъылары Совет Союзну заманындагъы шо «кассаланы» гьали де унутмагъандыр. Гьар профсоюз комитетде шолай къурумлар иш гёре эди. Къурумгъа къуршалгъанлар гьар айда алапасыны 0,5 процентин «кассагъа» тёлей эди. Сонг гезиги булан шо акъча огъар топланып къайта эди. Боянкъолда буса, жыйылагъан акъчаны «кассада» ятдыртып турмай, банклагъа берип дагъы да артдырта.



Тюзюн айтгъанда, «кассалар» бизге совет девюрлерден къалгъан варислик тюгюл. Шо меселдеги жамият бирлешивлер биринчилей орта асруларда Гюнбатыш Европада ачылгъан болгъан ва генг кюйде дюньяда яйылгъан. Тюркияда «кассалагъа» «ярдымлашма сандыгъы» дей. Татарлар «уьзюрю ярдамлеш кассасы» деп къойгъан. Бизге тили лап ювукъ къырым татарланы алсакъ, олар «ярдымлашма кассасы» дейлер. Къумукъ 
тилде де ярдым (кёмек), ярдымлашыв (кёмек этив), ярдымчы (кёмекчи) деген сёзлер бар. Тек неге буса да гьали къолланмай. Сёз чю къолланмасын, тек оьзю шо къайданы, гьаракатны Боянкъолдагъы йимик «Халкъ банкланы» – «Ярдымлашыв кассаланы» бизин районларда да, юртларыбызда да ачма ярай чы.



Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля