Енглени чююрюп ишлеме герек


Гьалиден 15 йыллар алдын, мен янгы «Ёлдашны» Бабаюрт райондагъы оьз мухбири болуп ишге гиришген вакътимде, редакцияны тапшурувуна гёре газетге тюрлю-тюрлю темалагъа макъалалар язагъан Бабаюрт районну Геметёбе юртлусу Арсенали Арсланмурзаев деген тамаза булан ёлукъмагъа Геметёбеге баргъан эдим. Атымны айтгъанда, ол мени таныды, «Ёлдаш» газетни тёбесин гёрсетди ва гьар жума газетни геливюн къонакъ гелеген йимик къаршылайгъанны айтды. Ону булан хыйлы лакъыр этдик: газетде чыгъагъан макъалаланы уьстюнден, газетни гьалыны ва ону гележеги гьакъда да хабар болду. Озокъда, язылывну масъаласы да гётерилди. Шо заман ол магъа йыл сайын газетни тиражы кемижекни, адамлар язылмажакъны билегенин айтды. Мен огъар тамаша болдум, неге тюгюл де шо вакътиде районгъа гелеген «Ёлдашны» санаву мингден озмай буса да, етишмеге аз къала эди. Шо вакътиде ол магъа, халкъгъа газет тюгюл, газетге халкъ тарыкъ экенни англатды. Айта­гъаным, газет халкъ учун чыгъарылмагъа герекни, ону къыйын масъалаларын гётермеге, халкъны тавушун эшитмеге тюшегенни гьакъында ташдырды. Узакъ лакъырдан сонг, савболлашып, дагъы да ёлукъмагъа сёйлешип, ёлгъа чыкъдым. Амма дагъы ёлукъмагъа имканлыкъ болмады – биринчи ёлугъувубуздан сонг кёп де гетмей, ол гечингенни танышларымдан таба эшитдим.



Озокъда, бу ерде районну гьар юртунда «Ёлдаш» булан аралыгъын бузмай, огъар ёлдашлыкъ этегенлени санавун гелтирмекни тюз гёремен.



Санавланы тилинде сёйлегенде, оьзюню халкъыны санаву 15 мингден де оьтген Бабаюртда бугюн «Ёлдаш» газетге язылгъанланы санаву янгыз 107 адамгъа етише. Газетни язывчуларыны санаву артдагъы 4-5 йылны ичинде, азындан, 4 керенге сама да кемиген. Шогъар да бир тюрлю себеплер де ёкъ тюгюл. Аслусу, Бабаюрт районну ич ишлер бёлюгюню ва район больницаны къуллукъчулары газетлеге бютюнлей де язылмагъаны булан байлавлу. Шо эки де идарада буса, азындан, бир мингден де артыкъ адам загьмат тёге. Алданокъдан айтгъанда, янгы йылгъа эки де идараны башын тутгъанлар Герей Гереев ва Жамиля Алиева газетге кёмек этмеге сёз чю бергенлер.



Язылыв якъдан алгъанда, экинчи ерни къатты кюйде ата юртум Адил Янгыюрт ала. Бабаюртдан 4 керенге гиччи ата юртумда «Ёлдашны» инамлы къурдашларыны санаву 68-ге етишген. Мен мунда юртумну макътамагъа да сюймеймен, амма макътаса да ярар йимик. Буса да, газет алагъанланы санавун дагъы да артдырмагъа имканлыкълар бар. Неге тюгюл де, уьчюнчю ерде гелеген 1 номерли Львовский юртда газетге язылгъанланы санаву 48-ге етишген буса, неге Адил Янгыюрт язылывну 100-ге сама да миндирмеге болмай. Львовскийлилеге буса, гертилей де, макътав да тийишли, абур да. Олар йылдан-йылгъа газетни тиражын бар кююнде сакълап турагъан юртланы бири.



Газет булан аралыкъларын герменчиклилер де бузмай. Бугюн юртгъа жумадан -жумагъа 33 «Ёлдаш» газет геле. Герменчикден бираз артда, гиччи буса да, халкъыбызны авур намусун гётерип турагъан люксембурглулардан «Ёлдашгъа» 29 адам язылгъан.



Люксембург – районну Бабаюртдан сонг лап да уллу юртларыны бирисине саналагъан Хамаматюртдан да алда. Солтанмутну тухумундан чыкъгъан Хан Магьаммат къургъан юртда къумукъланы баш газетин 27 адам тюгюл алмай. Мунда да хамаматюртлулагъа ойлашмагъа кёп зат бар.



Тамазатёбе юртда «Ёлдаш» газетге 15 адам язылгъан, бирер газет Тотаюртгъа ва Туршунайгъа етишдириле. Мен эсгерген юртланы арасында кёп-кёп белгили адамларыбыз чыкъгъан Гьасанай юртну ёгъу магъа оьзюме де тамаша тийди. Артда билген кюйде, Гьасанайда почта ёкъгъа гёре, олагъа почталыкъ байлавлукъну Бабаюртдагъы почта юрюте ва почтада ишлейген танышымны сёзлерине гёре, Гьасанайда да язылыв осал ва 
газетни алагъанланы санаву 10-гъа да етишмей. Шолай болгъанда, Бабаюртда «Ёлдаш» газетге язылгъанланы санаву дагъы да 10-гъа кемий ва толу 100-де токътай.



Яш наслу ана тилде чыгъагъан газетни чи нечик де охумайлар, бири-бири булан да орус тилде гьакълашагъан болгъанлар. Шолай бир танышыма неге орус тилде сёйлейгенини гьакъында сорагъанда, ол магъа орус тилде оьзюню пикрусун тюз етишдирмеге тынч экенни айтып жавап къайтарды. Яни, ону пикрусуна гёре, къумукъ тил – ярлы тил. Мен, сёз гючю булан эришип, огъар ону пикрусу тюз тюгюлню айтып, мисаллар гелтирдим, англатдым. Англагъан йимик чи болду. Яда шолай гёрюнмеге сюйдюмю – белгисиз.



Экинчилей, оьмюрю 100 йылдан оьтген тамазабыз «Ёлдашны» оьмюрю дагъы да узакъ болсун учун башлап бизге школаларда ана тил дарслар берилеген кюйге тергев бермеге герекни гьакъында айтды. Ана тилден дарс береген муаллим охувчуларына дарсны орус тилде англата буса – ёлгъа гетмеге ярайгъан иш тюгюл. Айтайым, шолайлар да бар.



Юрт школада ана тилден дарс бере туруп, ана тилни масъаласы магъа йыракъ тюгюл. Аз алда школалагъа ана тилден методика ёл гёрсетивлер етишмей эди, китаплар чыкъмай эди.



Тек не хайыр, бир масъала чечилгенден сююнюп де битгенче, бирдагъы авур масъала чыкъды: ана тил дарслагъа берилген сагьатлар кемиди. Яшлагъа ана тилибизни, бай адабиятыбызны уьйретмек учун жумагъа гёрсетилген 2-3 сагьатдан не кёмек бола. Ишлени тюбюне гирип, оланы тюз чечивден биргине- бир республикада чыгъагъан газетибиз булан бирге тилибизни де тас этмеклик бар.



Тенгсиз йыравубуз Йырчы Къазакъ да айтгъанлай, бугюн бизге кант эте деп бирев де айып этип болмай. Буса да, кант этген булан ишлерибиз алгъа бармажакъны барыбыз да яхшы билебиз. Бизге енглени чююрюп ишлемеге герек.




Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля