Магьаммат Къадыров: «Яшасын яшавда сёнмейген дослукъ»

   


Авторну сёзю



 



Мен, анам айтагъан кюйде, 1932-нчи йылда Ашура гюн тувгъанман. Атабыз да, анабыз да хабарны, йырны кёп сюеген адамлар эди. Къышны узакъ гечелеринде ахшамлар бек арив хабарлар айта эдилер. Пайхаммарланы, башгъа сыйлы адамланы, халкъгъа кёп кёмеги тийген бизин гентлилени гьакъында айрокъда кёп хабарлай эдилер.Мен де хабар айтмагъа, шиъру язмагъа бек тез иштагьландым..




Биринчи шиърум район газетде 1947-нчи йылда чыкъды. 1954-нчю йылда ДГУ-гъа тюшдюм. Шо йылдан башлап шиъруларым, тапшурмаларым «Дослукъ» журналда ва газетлерде чыкъмагъа башлады. Дёрт айры китабым чыкъгъан: «Хундуз», «Алкъожакъ», «Малтёбе», «Янгы алам излеймен».




Орусча «Начало рек», «Истоки песен», «Все цвета радуги», «Радуга над горами», «Горный поток», «На что похоже небо», «Все флаги в гости к нам» деген китаплар да чыкъгъан. Шиъруларым Москвада «Правда», «Сельская жизнь», «Учительская газета» газетлерде, «Крокодил» журналда чыкъгъан. Газетлерде ва журналларда яшлар учун 40 хабарым чыкъгъан. Бары да мен язгъан асарлар: 300 тапшурма, 300-ге ювукъ лирика, 10 поэма бар. Поэмаларымны игитлери барысы да – яшавда оьзлеге къыйын этсе де, халкъы учун талашгъан адамлар.




М. Къадыров




Биз де гьали белгили шаирибизни 85 йыллыкъ юбилейи булан къутлап, ону шиъруларын охувчуланы тергевюне беребиз.




 



Адабият бёлюк.



 



Сёнмейген дослукъ




 



Дагъыстан шавлалы гюню батмайгъан,



Тавлары бийикде булут ятмайгъан,



Башлары арш ярып юлдузгъа тийген,



Халкълары аввалдан дослукъну сюйген.




 



Яшасын яшавда сёнмейген дослукъ,



Дослукъну гётерип, биз уллу болдукъ.



Кемиме къоймасбыз дослукъну шартын,



Асрулар наслугъа берген адатын.




 



Ариде буса да гьар тавну башы,



Урунуп олтургъан уллусу-яшы.



Бир ана оьсдюрген балалар йимик,



Токътагъан инбашы инбашгъа тийип.




 



Яшасын яшавда сёнмейген дослукъ,



Дослукъну бек тутуп, биз гючлю болдукъ.



Дослукъну аявлап, къардашлыкъ



тапдыкъ,



Бирликни тюзлюкню чырагъын якъдыкъ.




 



Бир бармакъ къысылса, бары бармакълар



Кёмекге чабагъан йимик бар халкълар,



«Сен», «ол» деп айырмай ювугъун-ятын,



«Бизбиз» деп сёйлейлер бир этип атын.




 



Яшасын яшавда сёнмейген дослукъ,



Дослукъну артдырып, биз артыкъ



болдукъ.



Дослукъгъа тийишли багьа берейик,



Тенгликни биз огъар къардаш гёрейик.




 



Сыкълыкъда тапса да талайын тавлар,



Дослукъну излеген мунда ер табар.



Къысылып яшайыкъ, къолгъа къол берип,



Тюзлюкню байрагъын кёкге гётерип.




 



Тангчолпан




 



Таргъу тавну тёбесине таянып,



Халкъым оьтген танг ёлланы гёремен,



Ер этмеген алдынлыкъны байрагъын



Миллетиме минг макътавлар беремен.




 



Ер юзюнде бир де тенги чыкъмагъан



Ал Къылычны билемен минг гьюнерин.



Йырчы Къазакъ, Аткъай, Анвар, Аманхор,



Уллубийни айлангъанман уьйлерин.




 



Дав отунда Рейхстагны башына



Байракъ къакъгъан Абдулгьаким



агъавум.



Сав дюньяны гьайран этген инженер



Гьамит – мени иним, аркъа таявум.




 



Кёп эллер бар Зугьайратны суратын



Гёрейик деп бизге тилей гелеген.



Неге десенг, ол къургъанны гётерип,



Бир бусурман уьлкелени елеген.



Атлантида – ата юртум, отбашым,



Сёйлемеге адамлагъа тил берген.



Атлант десенг, мени уллу къардашым



Ерни шарын алып къолгъа гётерген.




 



Мен шоланы тайпасындан чыкъгъанман,



Шолар булан кёп къайнап, кёп сыналгъан,



Энни магъа тапшурулгъан байракъны



Тёбен этмей, тёрде тутма борч алгъан.



Инг де нюрлю Тангчолпандыр юлдузум,



Эртен эрте уятагъан ер юзюн…



Мен тувгъанман юлдузума ошама,



Байракъчысы болуп халкъны яшама.




 



Алхожагент




 



Къаягентни къыбласына къарасанг,



Агъачлыкълар гёрюнелер генглешген.



Агъачлыкъны ягъасында тав башда



Ата юртум Алхожагент ерлешген.




 



Тав бетлери алтын тюсге нюрленген,



Уьйлери де янгыртылып тюрленген.



Кёп сюемен юртум Алхожагентни



Ёлларында мен юрюме уьйренген.




 



Къардашланы, ата булан ананы,



Сюювюнден дагъы артыкъ не бола!



Ата юртну атын айтып эслесе,



Барыны да сюювлери къошула.




 



Бир гёргенлер турмас сени макътамай,



Ёлавчулар гетмес сенде токътамай.



Яз гечелер улан-къызлар къырларда



Ишлей, йырлай, сени макътай токътамай.




 



Айланада алма ва къоз орманлар,



Орман тюгюл, бав демеге ярайгъан.



Тереклер бар балжибинлер уьй этген,



Телбагъана йимик язда сарнайгъан.




 



Юртда десенг, докътур бизин Алихан



Алда мунда батрак болуп ишлеген.



Муаллимлер – юртлу яшлар бары да



Институтгъа ёкъ мунда гьеч тюшмеген.




 



Хораз сесни юртлуларым сан этмей,



Москваны тавушуна уяна.



Радиодан Ибнуямин йырласа,



«Бизин яш» деп хоншуларым къувана.




 



Бав-бахчадан оьр билими булангъы



Ахшам юртлу агрономлар къайталар.



Къатын-къызлар сагьнасында клубну



Юрек дертин ачып, сёзюн айталар.




 



Огь, не бола минг йыл болса оьмюрюм,



Бу бавланы ичинде оьтгермеге.



Баргъан сайын халкъыбызны яшаву



Не кюйде шат болагъанын гёрмеге!





Аналагъа




 



Къучагъында оьсдюрген сав аламны,



Сыпатында сёнмейген гюн янагъан,



Ашавунда, яшавунда адамны



Тенг гелеген бармыкен гьеч анагъа!




 



Аналаны оьтген ери белгили,



Хумлукълар да чечеклене, гюл ача,



Ташланы да тюрлеп салыр тавлагъа,



Сёз этеген болмай къалса онгуча.




 



Китапларда макътай эпсиз женнетни,



Ишленген деп кёп харжланып алтынлар,



Олай арив, олай гёзел ер буса



Эрлер тиймей, къургъанмыкен къатынлар?




 



Гёк денгизден гётерилип гелеген



Яз гюнюне юзлеригиз ошасын,



Ожагъыгъыз толуп уллу шатлыкъдан,



Яшларыгъыз кюлей-ойнай яшасын!




 



Алма терек




 



Алма терек, чечек ачып, нюр яйып,



Бутакълары дёрт де якъгъа узалып,



Къызгъа ошай къоллар язып бийийген,



Енгил-енгил аякъ алып, иржайып.




 



О чайкъалып, бюрлеринден къувана,



Бютюн жаны энни ону чечекде,



Эртенлер о чечек тартып уяна,



Гьар авлетни тамурлары юрекде.




 



Чечекден о емиш этме къасткъыла,



Тас этмеге сюймен чакъсыз бирин де,



Гьар гюн сайын эниш багъып тартыла,



Емиш уллу болгъан сайын еринде.




 



Емишлери тартып муну ян-янгъа,



Айрылмагъа тура бувун-бувуну,



Къыйынлыгъы кёп буса да гёзлеген



Инг насипли гьисап этип бугюнню.




 



Гьайлек йыр




 



Гюн де батгъан, къашкъаралгъан,



Яшлар уьйге къайталар,



Ашап-ичип ерлерине



Юхламагъа яталар.




 



Юхла, балам, юхла, балам,



Гетсин сени талгъанынг;



Уллу болсун, гючлю болсун



Яллыкъ алып санларынг.



 



Къулакъасып къакъакъ йыргъа



Ел де тынглай къырдагъы,



Рагьатлыгъынг бузма сени



Тавуш да ёкъ гьеч дагъы.




 



Дюньяда инг гючлю асгер



Болгъан сагъа сакълавчу,



Юхунг алма болмас сени



Элге гирип гьеч давчу.




 



Алгъасама, балам, вёре,



Сен игитлик иш этме,



Биревге де геч болмагъан



Гьюнерлерин гёрсетме.




 



Талпынса да кёплер кёкге,



Космосдагъы эллеге,



Къуш уялар табып ондан



Гьеч бирев де гелмеген.




 



Ишлер битмес этилмеген,



Этилмеге герекли,



Хыйлы-хыйлы герек бизге



Игитлер къуш юрекли.



 



Яшав




 



Ким бар экен, дюнья, сени сюймейген,



Яшавунгну юз минг тюрлю татывун,



Табан тюпде таза къарны тавушун,



Эртен чакъда тангны къызыл къатывун!




 



Мелевшелер сёнсе, гюллер нюр чача,



Арт-артындан бише тюрлю емишлер,



Сен яш бусанг, ананг сагъа ёл ача,



Бутгъа къуват къоша оьрлер, энишлер.




 



Бек тамаша бу дюньяны гелиши:



Бюртюк атсанг, къайтарасан баш этип,



Къаркъарада къайнар къаны бар гиши



Бош турармы бир минутун тас этип!




 



Уллулагъа утулмагъа сюемен




 



Яшдан берли бир къылыгъым бек яман:



Уллу айтгъан сёзню элеп къарамай,



«Тюгюл» деп чалт сёзню ташлап къояман,



«Олай нечик бола?» – деп де сорамай.




 



Бирев айтса тунукъ-тунукъ сёзлени,



«Тюгюл» дейген – ол авлия, ол агьмакъ,



Гьакъыл чы бар, чыдап туруп битгинче,



Англамадым шо ерин деп сорамакъ.




 



Яшда этген гьайгевлюгюм саялы,



Мен гьали де янаман ва гюемен.



Тек гьали де, ёкъ ерден сёз чыгъарып,



Уллулагъа утулмагъа сюемен.




 



Уллуланы утгъан булан не пайда!



Шо башлапгъы гьакъыл булан къаласан,



Сени утуп, ол тюз чыкъса, айгьай да,



Айтгъанындан янгы гьакъыл аласан.




 



Алты багъана




 



Ёлавчу йыракъдан юртуна къайта,



Халкъына оьзюню гёргенин айта:



– Мундан кёп йыракъда, бир терен къолда



Мен алты багъана гёрдюм, – дей, – ёлда.



Язылгъан сёзлер бар, гьеч бирин сама



Болмадым мен охуп, тилин англама.




 



Амма мен эшитдим: «Англап язывну,



Гюн чыгъып битгинче башлап къазывну,



Бажарса айтылгъан затланы этме,



Бола дей адам гьар муратгъа етме».




 



Гече де болмайлар юртлулар юхлап,



Чабалар шоссагьат бир-бирин таптап.



Биринчи багъана бар ерге етип,



Язывну охуйлар минип, къаст этип.



Гертилей, языв бар бек ачыкъ кепде:



«Хазна бар экинчи багъана тюпде».




 



Адамлар алгъасап атдай чабалар,



Онда да бу кюйде языв табалар:



«Авара болмагъыз магъа юрюп де,



Хазна чы уьчюнчю багъана тюпде!».




 



Етишип ону да охуйлар хатын:



«Дёртюнчю багъана тюпде, – дей, – алтын».



Дёртюнчю багъана бешни гёрсете,



Пакъырлар, чачырап онда да ете.




 



«Алтынчы багъана тюпде, – дей ол да.



Етелер оьлмей сав къалгъанлар ёлда.



Языв бар: «Айтгъанлар ялгъан айтадыр,



Не билим мен алтын хазна гьардадыр?».




 



Кантордан-канторгъа чаба ёл-ёлда,



Гиччирек кагъызым булан онг къолда



Ахырда йыгъылдым, бутларым яна,



Мен тапгъан хазнам не?



– «Алты багъана».




 



1. Гьардадыр – къайдадыр деген маънада.



Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля