Къумукъ прозаны тамазасы


    

Ибрагьим Керимовну 95 йыллыгъы



Ахырынчы йылларында Дагъыс­танны халкъ язывчусу деген атгъа ес болгъан белгили язывчу, адабиятчы ва алим, филология илмуланы доктору профессор Ибрагьим Абдулкеримович Ибрагьимов тувгъанлы 95 йыл бола. Загьмат ёлун ол башлапгъы класланы муаллими болуп Тёбен Къазанышда башлагъан. Шо касбуну ата юрту Тёбен Жюнгютейде ва Оьр Жюнгютейде де юрютген.



Уллу Ватан даву башлангъанда Буйнакскидеги биринчи педагогика училищеде охуй болгъан. Ол гёнгюллю кюйде, оьзю арза да язып, давгъа гете. Кёп тюрлю къагьрулу давларда, гьужумларда ортакъчылыкъ эте. Разведчик гьисапда фронтгъа пайдалы маълуматланы таба. Оьзлени разведчик группасы булан немислени офицерлерин тутуп, дав маълуматланы билмек учун штабгъа гелтире.



Оьжетли давлар юрюлеген заманда Ибрагьим Керимов 1942-нчи йыл разведканы вакътисинде яра тийип, оьзюне кёмек этген санитар къызны гьакъында «Къайда эдинг?» деген шиъру язгъан. Шо шиъру макъамгъа салынып, Дагъыстан радиодан давну вакътисинде де, ондан сонг да кёп йырланып, тынглавчуланы лап да кёп сюеген йырына айланып къалгъан эди. Давну вакътисинде язылгъан шо шиъруну сёзлерин тюпде печат этме тийишли гёребиз.


Разведкада яра тийип ята эдим,


Гюзню гюню сувукъ болуп къата эдим.


Тартып байлап токътатмагъа къанымны,


Тербетмеге болмай эдим санымны.



Душман ювукъ, бийиксув тавну бети.


Ярыкъда да мундан тюшме бек четим.


Зор агъачлыкъ, кёкге тийген тёбеси,


Шогъар минсенг, булутланы оьбесен.


Ятгъанман мен душман тутгъан


топракъда,


Гелип алма ёлдашларым йыракъда.


Гюн артылгъан, бола тура гече де:


Вая, тюрлю ойлар геле нече де:


Ата, ана, яшлыкъ, институтлар,


Поэзия, сююв, сонггъу умутлар,


Нече сююнч гюнлер гетген башымдан–


Барысы да гелип токътай къаршымда.


Амма шу деп къайгъырмагъа затым ёкъ,


Этип, кютюп болмай къалгъан антым ёкъ.


Ватан, эркинлик учун тёкген къанын,


Унутармы оьзюню оьз уланын!


Аста тюгюл чыкъмай эди сесим де.


Осаллаша бара эди эсим де.


Уяндым мен землянкада тёр якъда,


Эртен гюнеш чыгъып гелеген чакъда.


Ким эдинг сен мени тавдан тюшюрген?


Яраланып ятгъан уланны гёрген?


Ким эдинг сен оьлюмден алгъан мени?


Энни нечик табарман экен сени?


Айтгъан бусанг къулагъыма атынгны,


Салгъан бусанг кисеме суратынгны,


Бугюн сени табар эдим къайдан да,


Излер эдим дав этеген майданда.


1943-нчю йыл къагьрулу давлар юрюлеген вакътиде ол авур яралана. Фашистлеге къаршы ябушувун нечакъы узатма сюйсе де, алгъан авур ярасы огъар фронтда къалма имканлыкъ бермей, сакъат болуп уьюне къайта. Магьачкъаладагъы педагогика институтну битдирип, дарс беривчю болуп ишлей. Москвада Илмулар академиясыны янындагъы тил ахтарыв институтну аспирантурасын охуп битдире. Педагогика университетде дарс беривчю, профессор болуп ишлей.


Ибрагьим Керимов давдан къайтгъан сонг проза асарланы уьстюнде мекенли кюйде ишлеме башлай. 1947-нчи йылда ону «Нарат» деген биринчи дав лирика китабы чыгъа. Бир йылдан сонг «Гелешмиш» деген поэмасы чыгъа. Ондан сонг Ибрагьим Керимов проза асарлар яза. Ону романлар, повестлер, хабарлар къуршалгъан 25 китабы печатдан чыгъа. 1949-нчу йылда ол СССР-ни язывчуларыны союзуну члени бола. Москвада орус тилде чыкъгъан повестлери, хабарлар булангъы китаплары савлай уьлкебизни охувчуларына белгили бола. «Магьач», «Къанатлы къыз», «Терен булакъ», «Девюрню дертлери» деген ва кёп оьзге тюрлю китаплары къумукъ охувчугъа тезден белгили ва сююмлю асарлары болуп токътагъан.


Ибрагьим Керимов Дагъыстанны илмусуну ат къазангъан чалышывчусу, ат къазангъан муаллими деген гьюрметли атлагъа да ес болгъан. СССР-ни ва РСФСР-ни халкъгъа билим беривюню отличниги. ДАССР-ни Оьр Советини Президиумуну гьюрметлев грамоталары булан бир нече керенлер савгъатлангъан.


Ибрагьим Абдулкеримовични къумукъ адабиятгъа этген къошуму уллу. Къумукъ адабиятны тарихинде халкъ язывчубузну асарлары айрыча ва гёрмекли ерни тута. Чебер асарлары булан бирче халкъыбызны арасында ол оьзю де эсде къалажакъ.

Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля