Къаягент районда тутушув ябушув гьакъда


Яш наслуну тарбиялав гьар заманда да жамият арада агьамиятлы иш гьисапда белгили болуп гелген. О даим гьюрметли, бай, билимли адамлагъа тапшурула болгъан. Бизин девюрде масъаланы чечивге аслу гьалда ата-аналар, муаллимлер, дин къуллукъчулар къуршалгъан. Бугюн оланы арасында спорт школаларда дарслардан сонг охувчу яшлар булан ишлейген тренер-тарбиялавчулар да бар. Тек олагъа загьматына онча тергев берилмей де къала, журналистлер де кёбюсю гьалда спортчуланы уьстюнлюгюне агьамият берсе тюгюл, спортзалгъа гирип авара болмайлар.



Шо саялы да гьали мен оланы гьар гюнлюк чалышыву булан таныш болуп, шо гьакъда «Ёлдашны» охувчуларына гёргенлеримни етишдирмеге сюемен.


 

Тарихден калималар


 


Къаягент райондагъы 14 де юрт муниципал къурулувларында охувчу яшланы олимпия ва оьзге даража ярышларына гьазирлейген 6 спорт школа бар. Шолар Янгы Къаягент, Къаягент, Первомайское, Янгы Викъри, Гьюсемегент, Сагаси-Дейбукъ юртларда ерлешген. Школаларда аслу гьалда тутушуп ябушувну спортчулары гьазирлене. Спортну бу журасы булан 700-ден де артыкъ охувчу яшлар машгъул бола. Артдагъы йылларда олар етишген натижалар генг кюйде белгили.



Тутушуп ябушув Къаягент районда ХХ асруну 60-нчы йылларында баш алса да, биринчи уьстюнлюклер арадан 10-15 йыллар гетип гелмеге башлагъан. Шо гьакъда айта туруп, алхожагентли кочап Магьаммат Жалаловну, оьтемишлилер Багьавутдин Муртузалиевни, Умалат Умалатовну, янгыкъаягентли агъа-инилер Шагьбан, Гьажибек, Магьаммат Шагьбановланы, башлыгентлилер Чамса Чамсаевни, Камал Ильясовну, къаягентли Камил Алиевни, первомайскоелилер Магьаммат Омаровну, Магьамматали Къубаевни атларын гьюрмет булан эсге алабыз. Оланы уьстюнлюклерин 1975-1980-нчи йылларда ерли кочаплар Абакар Шагьбанов, Рашит Ибрагьимов, Гьасанбек Алибеков, Жалил Жалилов, Магьамматгьажи Гьасанбеков, Магьамматсайит Къурбанов, Магьамматсайит Рустамов, Хизри Мажитов ва оьзгелери давам этдилер.


 

Дюнья халчаларына – биринчи абатлар


 


Къаягент районлу кочапланы халкъара уьстюнлюклери – Россияны, Европаны, дюньяны халчаларына абат алывлары гьалиден 15 йыллар алда башланды. Белгили болгъаны йимик, Магьачкъала, Хасавюрт шагьарлар – тутушуп ябушувну савлай уьлкеге, дюньягъа белгили ерлери. Шогъар да барыбыз да разибиз. 2000-нчи йылланы башында Къаягент районлу тренер-тарбиялавчулар Абакар Шагьбанов (Янгы Къаягент), Магьаммат Магьамматов (Къаягент) оьзлени гиччи кочапларын уллу ярышлагъа, халкъара ярышлагъа талпынландырды ва ёлгъа салдылар. Абдужалил Шагьбанов, Запир Агьматов, Шамил Муртузалиев, Агьмат Абакаров, Иса Гьасанов, Загьир, Артур, Зубайругьажи Керимхановлар, Амангелди Гьажимуратов, Борагъан Алибаев, Мурат, Марат Жалиловлар, магьачкъалалы, хасавюртлу яшлар булан тенг тартышып, Дагъыстанны, Россияны оьлчевлериндеги ярышларында уьст болуп, оьзлерден артда гелегенлерине ёл ачдылар. Буланы кёплери «спортну устасы» деген оьр атгъа да ес болдулар.



Абакар тарбиялагъан тутушуп ябушувну устасы Казбек Шамсутдинов 2006-нчы йылда Нижневартовск шагьарда оьтгерилген Россияны чемпионатында 55 кило авурлукъда 3-нчю ерни къазанды. Ол Олимпия оюнланы чемпиону Жамал Отарсолтанов (3-нчю ер), дюньяны 4 керен чемпиону, Европаны чемпиону, Олимпия оюнларында 2-нчи ва 3-нчю ерлени къазангъан Бесик Кудухов (1-нчи ер) булан бирге ярышланы савгъатлы ерине гётерилди. Шо ярышларда къаягентли 18 йыллыкъ кочап Нариман Исрапилов да 50 кило авурлукъда, районда биринчилей Россияны чемпиону деген атгъа ес болду.



Ону уллу спортгъа, дюнья даражалагъа алгъан абатлары, етишген уьстюнлюклери Нижневартовскиден башланды деп айтмагъа ярай. Арадан эки йыл гетип, Нариман яшёрюмлени арасында дюньяда биринчи болду, артдагъы йыл буса уллуланы арасында Европа ярышларында уьс­тюнлюк къазанды. Сонг Россияны жыйым командасына къошулуп, 2013-нчю йылда Универсиаданы утду, дюньяны чемпионатында буса 3-нчю канзиге минди.



Нариман гётерген байракъны ондан сонггъу кочаплар тутдулар. Ильяс Бекболатов, Камал Абдужамалов, Жаврайыл Шапиев, Даниял Маликов, Сайпулла Алиболатов оьрюм яшланы ва яшёрюмлени арасында Россия, Европа, кёбюсю халкъара ярышларын утуп, тутушуп ябушувда яхшы белгили болдулар.



Ильяс Бекболатов бугюн дюньяда айтылгъан кочап, тутушуп ябушувну уллу устасы гьисапда белгили. Ол Россияны, Европаны оьлчевюнде оьр даражалагъа етишген.



Къаягент районда тувуп оьсген кочап­лар Россияны кёбюсю шагьарларында уллу уьстюнлюклеге етишген. Къатынгишилени арасында Россияны чемпиону, кёбюсю халкъара ярышларда уьст болгъан спортну халкъара устасы Милана Дадашева да – Къаягент районлу къызъяш. Темиркъазыкъ бойларда да Къаягент якълы, айрокъда Оьтемиш юртлу кочапланы, боксёрланы гёрмекли уьстюнлюклери яхшы белгили ва макътавгъа лайыкълы.


 

Дагъыстанда – уьчюнчюлербиз


 


Белгили къаягентли кочап Ильяс Бекболатов 2015-нчи йыл Европада 3-нчю ер къазангъанына байлавлу районда болгъан ёлугъувгъа гелген Россияны шо вакътидеги баш тренери Магьаммат Гьюсейнов, Дагъыстанны кочапларыны жыйым командасыны баш тренери Майырбек Юсупов бизин булангъы лакъырында Къаягент юртну, Къаягент районну кочаплары Дагъыстанда Магьачкъала, Хасавюрт шагьарлардан сонг мекенли уьчюнчю ерде экенлигин исбатлагъан эдилер.



Шо герти. Бугюн Нариман Исрапиловну, Ильяс Бекболатовну атлары савлай дюньягъа белгили. Оланы кочап къурдашлары Шихсайит Жалилов 2014-нчю йылда Россия ярышларында ярым финалда Олимпия оюнларыны чемпиону Жамал Отарсолтановну утуп, финалгъа чыкъды. Тек биринчилик учунгъу тогъа­тартывда дюньяны чемпиону, осетиялы кочап Сос­лан Рамоновдан озмагъа бажармады. Шо ярышларда 70 кило авурлукъда тутушгъан Арслан Арсланов 3-нчю ерни къазанды, Россияны жыйым командасына гирди.



Артдагъы эки йыл къаягентли яш кочаплар Сайпулла Алиболатовну, Магьамматмурат Дадаевни, Абдулкъадир Дадашевни, Бийсолтан Арслановну, Гьамзат Халитовну, Залимхан Умалатовну атлары республика, Россия ярышларында да кёп айтыла. Олар Бютюнроссия, халкъара ярышларында оьзлени арив гёрсетмеге бажаргъанлар.



Дагъыстангъа, Россиягъа белгили яшланы Къаягентдеги спорт школасыны тренерлери артдагъы 20 йылны ичинде тутушуп ябушувну 22 устасын, спортну 1 халкъара устасын ва 1 ат къазангъан устасын гьазирлеген.



Къаягентдеги спорт школагъа 400-ден де артыкъ охувчу яшлар юрюй. Олар булан 6 тренер-тарбиялавчу иш гёре. Тренерлер Загьир Керимханов, Иса Гьасанов, Марат Жалилов, Саадулла Арслангереев, Арслан Арсланов Россияны ат къазангъан тренери Магьаммат Магьамматов оьр натижаларын, уьстюнлюклерин дагъы да оьрге гётермеге къасткъылып чалышалар. Районну оьзге юртларында загьмат тёгеген тренерлер-тарбиялавчулар Зубайругьажи Керимханов (Гьюсемегент), Магьаммат Алиев (Янгы Викъри), Абакар ва Абдужалил Шагьбановлар да Къаягент юртлу тренерлерден артгъа къалмагъа сюймей. Ноябрни ахырында Янгы Къаягентде охувчу яшланы арасында юрюлген район ярышлары айтылгъан сёзлерибизни гертиледи. Шо буса – янгы оьрлюклени ва уьстюнлюклени кюрчюсю.


 

Асил касбуну есилери


 


Бизин девюрде охувчу яшланы, оьрюм яшланы тюз ёлдан тайдырмагъа, оланы яманлыкъны ёлларына салмагъа сюегенлер де аз тюгюл. Шолай адамлардан сакъ болмагъа, яшларыбызны шо къоркъунч­лукъдан къоруп сакъламагъа борчлубуз.



Бугюн райондагъы спорт школаларда 17 тренер-тарбиялавчу загьмат тёге. Гьар тренерни иш гюню эртен тез башлана ва ахшам геч болгъунчагъа узатыла. Билимлерин, сынавун бере туруп, буланы гьариси яшланы дагъыстанлыланы ата-бабалардан къалгъан яхшы адатларына да уьйретелер. Гьар гюнлюк халчадагъы иш, залда ва залдан тышда чабыв, гьар тюрлю спорт къуралларда яшланы ойнамагъа уьйретив де тренерлени борчуна гире. Тек ишни лап оьзеги – спорт ярышлар. Бары ишингни яхшы юрютюп турсанг да, ярышларда натижалар, уьстюнлюк болмаса, тренерни иши де тёбен бола, къыйматлав тёбенлеше.



Дагъыстанда гьар-бир ата-ана уланъяшларын мугькам савлугъу, тенглилеринден гючю-къуваты артыкъ болуп гёрмеге сюе. Башлыгентде тренер ишни юрюте туруп, бир нече эрсиз къалгъан къатынгишилер улан яшларын спортзалгъа алып гелген гезиклени де билемен. Гьар-бир тренер тарбиялайгъан яшларын халчада уьстюнлюклер къазанмагъа гьазирлей. Тренерни къасты, гьаракаты гьар яшны уьстюнлю спортсмен этмеге бакъдырылгъан.



Шо, озокъда, тренерден къайры, ата-аналардан, яшдан оьзюнден де гьасил бола. Шону учун булар биригип иш гёрмеге гереклер. Амма бир-бир ата-аналар тренер-тарбиялавчуланы англамайгъан гезиклер де болмай тюгюл. Гьар ата-ана баласына тынглай, ону пагьмуларын оьр эте. Натижада тренер-тарбиялавчуну ишини тюзлюгюне шеклик тувулуна.



Мен ойлайгъан кюйде, тренерге ата-аналаны ягъындан толу инаныв болмагъа тарыкъ. Ону алдында 25-30 яш эретура, тутушуп ябушувну сырларына гьар гюн уьйрене. Тренер оланы гьарисини юрек­лерине ёл таба, къаркъарасыны, хасиятларыны гючлю ва осал янларын тергей, яман янларын тайдыра, яхшыларын буса оьсдюре. Бирдагъысы, ата-аналар тренер группадагъы яшланы гьарисини имканлыкъларын оьзлерден яхшы билегенин англама ва шону булан разилешмеге де гереклер. Гьалиги тренерлени ишине муна шулай талаплар салына.



Сонг да, гьар тренер оьзюню яш кочап­ларын ярышлагъа алып бара, гьар тогъатартывгъа гьазирлей, уьстюнлюклеринден къувана, утушларына талчыгъа. Буланы гьар гюнлюк иши гёрюнмей. Уьстюнлю кочапланы гьазирлемек учун нечесе йыллар тарыкъ. О буса енгил загьмат тюгюл. Шогъар да къарамайлы, тутушуп ябушув артдагъы йылларда бизин Къаягент районда оьсе ва генглеше. Шолай чалышывда тренерлер Абакар ва Абдужалил Шагьбановланы, Арслан Арслановну, Иса Гьасановну, Загьир Керимхановну, Марат Жалиловну, Зубайругьажи Керимхановну, Магьаммат Алиевни атларын уьлгю этип айтабыз. Гележекде оланы ва олар тарбиялайгъан кочап яшланы янгы ва уллу уьстюнлюклерин гёрежегибизге бир де шекленмейбиз. Тренер-тарбиялавчуланы гьар гюнлюк къыйыны зая гетмежек.



Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля