Сёнмес юлдуз – Барият

Жыйынлар оьтгерилеген залгъа барагъан ёл Б. Муратованы атындагъы республика инчесаният школаны охувчуларыны чебер ишлеринден, суратларындан  толгъан. Шоланы арасында мени бир сурат айрыча тергевюмню тартды. Аты уьлкеге ва ондан тышгъа да белгили Барият Муратованы спектаклдеги вакътисин суратлап этилген гёрюнюш ону зор пагьмусун ачагъанны гёрмеге бола эдинг. 

Оьзюне 26 йыл болагъан чагъында «РСФСР-ни халкъ артисткасы» деген атгъа ес болгъан Барият Муратованы бу йыл 100 йыллыгъы республикада генг кюйде белгиленип тура. Гьали буса шо байрам ата юртунда да оьтгерилди.

Кёп санавдагъы чакъырылып гелген къонакълар, охувчулар, муаллимлер уллу залны ичин толтургъан. Сагьнагъа инчесаният школаны охувчулары оьзлени къурч бийивю булан чыкъды. Олар таза къумукъ ма­къамгъа залдагъылар харс уруп турар йимик бийимеге бажарды.


Барият Муратованы аты арагъа чыкъса, къайсыбыз да ол Жумайсатны келпетин уста кюйде яратгъан «Молла Насрутдин» деген спектакль гёз алдыбызгъа гелип токътай. Белгили йыравлар Руслан Загьиров ва Адабият Салигьова оьрде эсгерилген спектакл­ден бир гесекни ойнайгъан кююне къарап, хошланмай болмай эдинг. Айрокъда Жумайсат яшны бешикге салып чайкъайгъан кююне кюлемей туруп болмайсан.

Школаны муаллимлерини хору ва оланы арты булан Б. Муратованы атындагъы инчесаният школаны охувчусу Марьям Залибекова «Жюнгютей» деген сарынланы йырладылар.

Чакъырылып гелген къонакъланы къаршылагъан сонг, байрамны юрютегенлер Гюлнара Гьюсейнова ва Сапиюлла Межитов бирин-бири аралашып байрамны юрютдюлер:


– Дагъыстанны маданиятында Муратовланы тухумундан йимик кёп пагьмулар арагъа чыкъгъан дагъы тухум ёкъ деп айтмагъа ярай. Йыравлар Балаханымны ва Ниярханымны, йырав ва композитор Татам Муратовну, хореограф Акашим Ибрагьимовну, артисткалар Барият ва Саният Муратоваланы, Инесса Къурумованы, скульптор Белла Муратованы, йырав Бурлият Ибрагьимованы атлары Дагъыстанны маданият тарихине  этген къошумун оьлчемеге де болмайгъан гьалда. Оланы арасында бир янгъан сонг дагъы сёнмеген юлдузланы бириси – Барият. Ол гиччи заманындан берли сагьнагъа чыкъмагъа гьасирет къыз болгъан. 

Сагьнада ана тил ва адабият дарсланы юрютеген муаллим Маймунат Арсланалиеваны ёлбашчылыгъы булан школаны охувчулары Барият Муратованы яш йылларындан алып гиччирек сценка гёрсетди. Олар Бариятны къурчакъ ойнайгъан чагъындан башлап, эсли йылларына етгенче заманны алып, ону йыр айтмагъа усталыгъын гёрсетмеге бажарды. Шо заманларда бир-бир себеплеге гёре Бариятны сагьнагъа чыкъгъанын ушатмайгъанлар болгъан. Олар Бариятны ташгъа да тутгъан болгъанлар. Шо мюгьлетни де Барият къолуна аргъан да алып чыкъгъан заманда, огъар таш атагъан вакътини гёрсетегенде, залдагъыланы кёплерини гёзлери сувланды. Тек Барият пагьмусуна арт берип къоймагъан. Ол халкъны арасында маданиятны яймагъа тарыкъ деген ой булан бир де тартынмай халкъны алдына чыгъып ойнай болгъан.

Оьзюне уьч йыл болагъан чагъындан берли аргъан согъуп халкъ сарынланы айтывда да Бариятны усталыгъын айтып битдирмеге къыйын. Байрамда Барият согъагъан кюйлер салынды. Гелгенлер Бариятны бюлбюл тавушуна ва аргъанны уста согъагъан кююне тынглап, тазза къурч алдылар. Бу гёрюнюшню арты булан инчесаният школаны охувчулары да аргъан ва накъыра булан бир нече таза къумукъ кюйлени сокъду.

А-П. Салаватовну атындагъы Къумукъ музыка-драма театрны артистлери Тотуханым Осаева, Басир Магьамматов ва Нариман Акавов Барият уста кюйде ойнагъан «Эркеч Али», «Молла Насрутдин» деген спектакл­лерден гесеклени гёрсетдилер.

Барият сагьнагъа чыгъып ойнап билегенинден къайры да, ону сагьнада енгил бийийген кююне къарамагъан адам ёкъдур. Байрамны барышын Тёбен Жюнгютейдеги «Юлдуз» деген яшлар бавунда тарбиялана­гъан гиччипавлар лезгинка бийивню бийийгенде залда харс урувлар гючленди.

Барият Муратова янгыз уллу сагьналаны елеп къоймай, чебер фильмлерде де келпетлер яратмагъа бажаргъан. «Тучи покидают небо» деген фильмде Айшатны ойнайгъан Бариятгъа къаравчулар бирдагъы керен къарамагъа болдулар. Ол дагъы да «Адам и Хава», «Канатоходец», «Горянка», «Талисман любви» деген фильмлерде ортакъчылыкъ этгени ва халкъны эсинде унутулмас келпетлер яратгъаны айтылды. Оьр даражалы адабиятны алып къарасакъ да, ол яратгъан келпетлеге белгили критиклер берген багьа кёп затны англата.

Шо гюнгю байрамда охувчулар Зугьра Сахаватова ва Барият Агъаева Бариятгъа багъышлап язгъан шиъруларын охудулар. Дагъыстанны ат къазангъан артисти Руслан Загьиров байрамгъа гелгенлени къурчун къандырып йыр айтды.

– Барият Муратова къаравчуланы кюлетеген келпетлер яратып билегенинден къайры да, адамны теренден ойлашдыра­гъан, жамиятдагъы бир-бир гьалланы арагъа чыгъарагъан гьалланы да ачыкъдан гёрсетип билеген уста эди. «Министрини къатыны» деген спектаклден алынып гёрсетилген гесекге къарагъанлар да шогъар шагьат болдулар. 

Жумайсатны келпетин биринчилей яратагъанда огъар 25 йыл тюгюл болмай болгъан. Гелигиз, 5-нчи класны охувчусу Патимат Тулпарова ойнайгъан кюйге къарайыкъ, – деди, байрамны узата туруп, Сапиюлла Межитов.

Гертиден де, бу охувчу ойнайгъан кюйге къарагъанда, ругьланмай болмай эдинг. Ол Бариятны кебине гирип, Жумайсатны келпетин уста яратмагъа бажарды.

Барият сагьнада 200-ден де артыкъ келпет яратмагъа бажаргъан. «Мать», «Сквозь бурю», «Материнское поле» деген пьесаларда ойнагъаны учун огъар Москвада Станиславскийни атындагъы Пачалыкъ савгъат тапшурулгъан. Шо гюн «Он вернулся» деген пьесадан алынып, Барият ананы келпетин ойнайгъанын гёрсетегенде, кимни де тергевюн тартмай къоймай эди.

Ата юрту Тёбен Жюнгютейде ерлешген Б. Муратованы атындагъы инчесаният школада кёп усталыкълагъа уьйрете. «Къарачач» деген спектаклден гёрсетилген гесекни охувчулар оьр даражада ойнамагъа къаст этди.

Байрамны гюнеши болуп тёр тамда Бариятны сураты илинген. Ол – Дагъыс­танны халкъ артисткасы, РСФСР-ни халкъ артисткасы, СССР-ни халкъ артисткасы. Бу оьр атлагъа етишген Бариятны суратыны тюбюне охувчулар бир де сёнмей ярыкъ берип туражакъ юлдузланы тиркедилер. Шо заман залдагъы бары да халкъ эретуруп харс урмагъа башлады.

Барият Муратованы сав заманында ону булан гьаллашгъан ва ол ойнагъан келпетлерден уллу леззет алып къарагъан республикагъа белгили адамлар шо гюн ата юртуна жыйылгъан. Шоланы арасында Барият Муратованы къызы скульптор Белла Муратова, Дагъыстан Республиканы башчысыны администрациясыны янындагъы тергев-финанс управлениени къуллукъчусу Магьаммат- Амин Муслимов, Дагъыстанны халкъ шаири Агьмат Жачаев, Р. Гьамзатовну атындагъы милли китапхананы директоруну орунбасары Таймыр Агъаев, Буйнакск район администрацияны башчысыны орунбасары Гьажимурат Ражбутдинов, Тёбен Жюнгютей юрт администрацияны башчысы Атлыгиши Ихласов ва оьзге белгили адамлар бар эди. Олар байрамны вакътисинде сагьнагъа чыгъып Бариятны оьр усталыгъыны гьа­къында сёз айтдылар, шиърулар охудулар.

Белла Муратова анасыны атына айтылгъан чакъы исси сёзлер учун байрамны ортакъчыларына оьзюню баракалласын билдирди.

– 2001-нчи йылны июнь айыны 3-нде Барият бизин арабыздан гетди, – деди Гюлнара Гьюсейнова. – Тек бизин юреклерибизде ону ярыкъ эсделиги даим яшажакъ.

Байрам инчесаният школагъа барагъан къызлар гёрсетген бийив булан тамамланды.

 

Барият Оьлмесова.

Суратларда: байрамдан гёрюнюшлер.

Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля