Халкъына гьалал къуллукъ эте геле

       

Бюгюнлерде республиканы оьлчевюнде къумукъ тилде чыгъарылагъан «Тангчолпан» журнал юбилейин белгилей. Шо уллу агьвалатгъа байлавлу болуп, журналны жаваплы редактору, шаир Супиянат Мамаева булангъы баянлыкъны охувчуланы тергевюне беребиз.




–Супиянат, журналыбызны биринчи номери 1917-нчи йыл 20-нчы августда чыкъгъаны белгили. Гьар тюрлю йылларда ону атлары да алышынгъан. Сиз журналгъа къачан гелдигиз, ишигизни гьакъында не айтма боласыз?



–Мен гелген 1991-нчи йыл, журнал «Адабият Дагъыстан» деген атын алышдырып, «Тангчолпан» деген ат булан чыкъма башлагъан эди. Ондан алда, Москвада адабият институтда охуйгъанда, мени практикагъа йиберди. Шо заман журналны редактору болуп Камал Абуков ишлей эди. Мени де журналгъа бакъдырдылар. Охуп къайтгъанда буса, къумукъ театрда адабият бёлюкню башчысы болуп ишлейгенде, Камал айтып журналгъа ишге чыкъдым. О заман редактор болуп Магьаммат Атабаев ишлей эди. Мустапа Гьюсейнов да булан коллектив 6 адамдан топлангъан эди. Гьали буса Патимат Абдуллаева булан экев барбыз. Озокъда, ишлеме тынч тюгюл.



– Бир йыллар, оьлчевюн аз этип, журнал юкъкъа кюйде чыгъып да турду бугъай чы…



–Герти, оьлчевюн кемитген эди. Гетген йыл бары да журналланы редакторларыны таклифлери булан, бу йылны башындан башлап, алдагъы оьлчев булан чыгъабыз.



–Журналгъа материаллар тапма къыйынмы? Даим язагъан­ авторларыгъыз бармы? Редколлегиягъызгъа белгили адамлар къуршалгъан. Оланы кёмеги тиеми?



–Алда бизге язагъан авторланы материалларын кёп къоллай эдик. Гьали буса печатгъа чыкъмагъан, унутула барагъан авторланы айрыча гьаракат этип арагъа чыгъарабыз. Бу йыл – 1917-нчи йылгъы Октябр инкъылапны да юз йыллыгъы. О заман язгъан авторларыбызны асарлары да къумукъ адабиятныки. Шо девюрде халкъыбыз инкъылапгъа инангъан, шону учун жанларын да къурбан этген. Оланы язгъанларын унутма тюшмейдир. Оланы яшавун гёзден гечиреген, язгъан асарларын ахтарагъан алимлерибиз бар. Зайналабит Батырмурзаевни алайыкъ. Шаир, публицист, драматург, инкъылап учун ялынлы ябушувчу. Журналыбызны къургъанланы, редактору болуп ишлегенлени биринчиси. Чагъына къарап айтгъанда да, гьалиги аты айтылгъан авторлар да ону даражасына етишмейдир. Терен гьакъыллы, англавлу улан. Тилге уллу агьамият берген. «Тил – миллетни, халкъны жаны. Тил оьлсе, халкъ да оьле. Тил учун къан тёкме де, жан берме де герек», – деп язгъан ол. Шо да миллетин, тилин, халкъын оьр даражада сюймеклик бола.



Бизин редколлегиябызгъа да белгили, билимли алимлер къуршалгъан. Салав Алиев, Камал Абуков, Забит Акавов, Абдулкъадир Абдуллатипов, Гьасан Оразаев бизин ишибизде мекенли кёмек этип юрюйлер. Язывчуларыбызны, шаирлерибизни, муна Зайналабитни юбилейлерине байлавлу сиптечи группа къуруп ишлейбиз. Гьар алим оьзюню бойнуна алып этген ахтарыв ишлерин онгарып берди. Шулай адамларыбызны гьакъында яш наслу билме тарыкъ. Олар бизин тарихибизни адамлары. Янгы чыкъма башлагъан заманларда да «Тангчлпан» Азербайжанда, Тифлисде, Къазанда яйыла болгъан. Дюньягъа аты белгили художник Мусаясул журналда художник гьисапда ишлеген. Журналны мен эсгерген ерлеге оьгюз арбалар булан етишдире болгъан. Шо суратлар бу артдагъы номеринде бар.




–Журналда чыгъагъан адабият асарлар чеберлик янындан оьр даражада деп айтма боламы?




–Бизде чыгъагъан бары да асарлагъа шолай багьа берип болмайман. Уллу шаирлерибизни, язывчуларыбызны яратывчулугъу шолай даражада деп айтма бажарыла. Тек гьали халкъ шаирлер де бар, шо атны ала турагъанлар да бар. Шо сиз айтагъан даражагъа етишме къыйын. Магьаммат Атабаевни алып къояйыкъ (биз лакъыр этегенде, Аллагь рагьмат этгир, ол сав эди). Ону лирикасы ончакъы да чебер, инче гьисли, юрегинге сингип къалагъан кюйде язылгъан. Айрокъда жагьил заманындагъы яратывчулугъу: «Къашларынгны салкъынына гелемен», – дей. Шо гьалны гьис этип йибересен. «Гелечи», деген шиърусунда, «Къапугъузгъа къаргъа къонма къоймайгъан» деген сатыры булан нечик уллу маънаны, чеберликни гёрсетген. Охувчуну заманын да ойлашмайлы, сансымайлы, ярар эди булагъа чы деп нени де язып, китап этип чыгъарып къоймакъ, эдепсизлик бола.



Орусларда «деревенская проза» деп бар. Къумукъларда Микайыл Абуковну бар шолай прозасы. Охугъанда ол юрт яшавну билегенни ва оьтесиз сюегенни англайсан, юрт гьаваны сезесен. Шолай язылма герек адабият асар. Шолай болмаса, асар эсде де къалмай.




–Юбилейге байлавлу пикруларынг…




–Юз йыл болагъан адабият журнал савлай Темиркъазыкъ Кавказда да дагъы ёкъ. Бизин Къумукъда бар. Оьзге миллетлени журналлары 1952-нчи йылдан башлап чыгъа. 65 йыл. Озокъда, бу юбилейни оьтгергенни сюймейгенлер де болду. Тек четимликлерден оьтдюк. Бизге кёмек этегенлер де табулду. Атларын эсгере турмайым. Сонг да, художнигибиз Абдулзагьир Мусаев бизин юбилей номерибизге этген кёмекни эсгерме сюемен. 100 йыл алда да шо фамилия булан Халилбиек Мусаев «Тангчолпан» журналны чыгъарагъанда художник гьисапда онда оьзюню суратларын салып исбарлагъан. Гьали де Абдулзагьир Мусаев этген суратлар ва гьазирлеген биринчи жылты гёрмекли. Шулай жылты булан журналны биз йылны ахыры болгъанча чыгъарып туражакъбыз.



Районлардан да бизге юбилейни оьтгерегенге кёмек этме онгарылып туралар. Къаягент, Къарабудагъгент, Буйнакск, Хасавюрт районлар оьзлени концерт программаларын гьазирлей. Юбилейибизни программасын да режиссёр Осман Ибрагьимов онгара. Театрыбызны артистлери гастроллагъа гетмеген буса, оланы кёмеги де булан юбилей программа арив болур эди. Гьазирлигибиз бар. 20-нчы октябрде Къумукъ театрда охувчуларыбызны къаравуллайбыз.




–Гьар тюрлю йылларда журналны редакторлары алышына гелген. Оланы атларын эсгерсек, ишлеп гелгенлеге гьюрмет этив де болур эди.




–Герти. 1917-1918-нчи йылларда Зайналабит ва ону атасы Нугьай Батырмурзаевлер, Адил Шамшидинов редакторлар болуп ишлеген. Совет девюрде, 1952-нчи йылдан башлап, Анвар Гьажиев, Юнус Алимханов, Изамит Асеков, Абдулвагьап Сулейманов, Камал Абуков, Магьаммат Атабаев ишлегенлер. Гьали мен де оланы ишин узатаман.



–Охувчуларыбызны да атындан журналны юбилейи булан къутлайбыз ва гележекде де яратывчулукъ ишигизде уьстюнлюклер ёрайбыз.


–Сав болугъуз.




Игитни жаны сёйлей


Къайтып бизге питне девюр гелгендей,


Юз-минг суал къайнап гьалек тёшюмде,


Хах болгъанман. Юрегимни билгендей,


Зайналабит айта гелип тюшюмде:



– Сен геч, шаир, сагъа гечден базгъаным,


Мунда – Аршгъа ете сени саламынг.


Ол гюнлер мен къылыч булан язгъаным


Акъ кагъызгъа язма къарай къаламынг.



Душман досгъа, дос душмангъа табушдукъ,


Жанлар бердик – гьёкюнчюбюз къалмады.


Эркинликге сужда къылып ябушдукъ,


Тёлеп къылма бизге насип болмады.



Гьар инсангъа Тенгирим тенг пайлагъан


Тангчолпандан тёгюлеген шавланы.


Тек дюньягъа – гьар ким бир ёл сайлагъан –


Вагьшилик бар адашдыргъан савланы.



Ким турады эркинликни къаласы


Къурулар деп, тюбюне дерт къуюлуп?!


Кимге къуллукъ этегенни англаса,


«Орус-кёпюр» гетер эди оюлуп…



Гьасирет жаным турма сюймей байланып,


Билме сюе ким теренни, ким сайны.


Уллу гюнлер сав дюньяны айланып,


Къазыгъына къона гелип Яхсайны.



Балики, жаным къачып ялгъан абурдан,


Адамланы янгылышын тюзлейдир,


Магъа къазгъан, атам ятгъан къабурдан


Сырдашына ятма бир ер излейдир?!


Бадрутдин.



Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля