Бурлият Ибрагьимова:




Сигьрулу дюнья

    «Ёлдаш» газетде Алав Алиевни «Къурчун къандырагъан Къурчакъ театр» деген макъаласы чыкъды.

    Ондан сонг, «Шу агьамиятлы масъала неге гьалиге ерли гётерилмеген, шо бизин учун – уллу кемчилик. Шулай тарыкълы миллет масъаланы ерде ятып турма къоймай, белсенип яшавгъа чыгъарайыкъ»,–деп яза оьзюню январ айны 16-нда «Ёлдаш» газетде чыкъгъан макъаласында жамият чалышывчу Хизири Касимов да.

    Алавгъа да, Хизириге де разилигимни билдире туруп, мен де оьзюмню ойларымны язмагъа токъташдым.

    Къурчакъ театр–сигьрулу дюнья, лап да гючлю, зор уллу, адамлыкъны, инсанлыкъны уьлгюсю. Ол даимлик театр.

    Къурчакъ театр яшланы жанландыра, охувгъа сюювюн, билимин артдыра, ана топуракъны, гёзел табиатны, инсанны къайратлы ишин, чебер яратывчулугъун сезмеге, халкъ ёммакъланы, макъамланы сюймеге, маданиятны ва инчесаниятны англамагъа уьйрете.



    Къызымны къызы Айнагъа 5 йыл бола. Уьйде ону оьзю­ню айрыча къургъан къурчакъ театры бар. Уьйде янгыз буса да ялкъмай, оьзю къарагъан мультфильмлердеги яда ёммакълардагъы игитлерин оьзюню сагьнасына тизип, олар булан лакъыр эте, тюшюнде гёргенлерин айта. Ялкъгъанда оланы бир- бирлетип алып къыргъа къыдырма чыгъара. Оюнчакъланы йырлайгъанларын оьтесиз кёп сюе, олар булан оьзю де йырлай.  Айнаны къурчакълардан толгъан уью – ону гьайранлыкъ дюньясы.

Къурчакъ театрны къысматы



    Бизин къумукъ Къурчакъ театр къачан ачылгъан болгъан, не йимик ёммакълар гёрсетилген, кимлер ишлеген, не себепден токъталгъан, шу соравлагъа жавап алмакъ учун Акашимни къызы, Россияны халкъ артисткасы Бурлият Акашимовна Ибрагьимова булан лакъыр этемен.

    – Мени яратывчулугъумну биринчи абатлары Къурчакъ театрдан башланды, – дей ол. – Магьачкъалада 1945–46-нчы йылларда Буйнакскийни атындагъы орамны 14 номерли уьюнде, орус тилде юрюлеген Къурчакъ театр булан бирче, атам Акашимни ёлбашчылыгъы булан къумукъ бёлюк де ачылды.

    Акашим Ибрагьимов бары да ишни оьзю юрюте эди.  Режиссёрну, администраторну къуллукъларын юрютегенден къайры да, пьесалар, шиърулар, макъамлар, сценарийлер яза эди ва артист болуп да ойнай эди.



    Къурчакъ театрда Акашим язгъан ёммакълагъа гёре биринчи салынгъан спектакллер «Агъа-ини», «Оьгей ана», «Магьмутну тою» сагьнада кёп заман юрюлюп турду ва яшланы сюювюн къазанды.

    Акашим Ибрагьимов А. Афанасьеваны «Колобок» деген ёммагъын орусчадан къумукъ тилге «Майлы къалач» деп гёчюрген эди. Ёммакъ уста кюйде салынгъаны саялы сагьнада кёп заман ойналды. Магъа 12 йыл болагъанда мен де артистка гьисапда ишлеме башладым.  Аргъан согъуп бажарагъанымны гёз алгъа тутуп, музыканы да англай деп, мен концертмейстерни къуллукъларын да кюте эдим.

    Атам Къурчакъ театр оьр даражада ишлесин учун бек къаст эте эди. Бек талаплы, къатты хасиятлы адам эди. Коллектив булан тындырыкълы кюйде ишлей эди.

    Мени боюм алаша экенге магъа тапшурулгъан къурчагъым яшлагъа гёрюнсюн учун, аякъларымны тюбюне таяв байлай эди. Къурчакълар учун кюй сокъма тарыкъ болгъанда, тез-тез къолумдагъы къурчакъны чечип, барып аргъанымны къолгъа алып сокъма башлай эдим. Аягъымдагъы таявну авурлугъу магъа бек четим эте эди. Бир керен шону себебинден спектакль бёлюнгенде, атам мени яягъыма къагъып да алды…

    Спектакль битгенде, арты булан гиччирек концерт де бере эдик. Мен атамны сёзлерине гёре язылгъан масхара йырларын, А. Аскерхановну ватангъа багъышлангъан йырларын йырлай эдим.  Къаравчулар бизден сююнюп, еринден эретуруп, ата-аналары да къошулуп харс ура эди. Биз де олардан сююне эдик.

Гастролланы заманы



    – Театрны абуру артма башлады. Дагъыстанны ра­йонларыны юртларына гастроллагъа арба булан, ювукъ юртлагъа буса юрюп бара эдик. Тюзю, магъа яшлай шолай ишлемеге тынч тюгюл эди, – дей Бурлият Акашимовна.

    –«Майлы къалач» деген спектаклге уллулар да, гиччилер де кёп сююп къарай эди. Биз къайсы юртгъа барсакъ да, етишип битгинче яшлар жыйылып, «Майлы къалач», «Майлы къалач» геле деп къычыра туруп бизин къаршылай эдилер.

    Эсимде бар, биз бир керен Бабаюрт районгъа эки ат арба да булан ёлгъа чыкъдыкъ. Бир арбагъа декорацияны юкледик, бирисине де биз миндик. Къырыйыбызда опуракълар, аш-къатыкъ салынгъан чумадан да бар.

    Коллективде буса 9 адам бар эдик. Оланы эсимде къалгъанлары: сагьнаны иш къуллукъчусу ногъайлы яш, Ажав (ол барыбыздан да эсли эди),  Насырханум, Гьайбат, Тейла (къумукъча яхшы йырлап болагъан жугьут къыз),  атам Акашим ва мен.

    Бир юртгъа етишгенче (юртну аты эсимде ёкъ), гиччи сай кёл къаршы болду. Шондан бизге оьтюп чыкъма тарыкъ. Атам сакълыкъ учун биринчи арбаны башлап йиберди. Ногъайлы яш, аягъында этиклери де бар, атны югенинден тутуп, сувну теренин билмек учун астаракъ юрюй.  Бираз юрюген сонг, сув терен тюгюл, гелигиз, деп, бизге къол силледи. Арбалар бирче юрюгенни сюйдю. Алгъа багъып барабыз, ногъайлыны буту сувну терен ерине тюшюп, сувда олтуруп къалды. Мени бек кюлкюм гелмекликден гёзьяшларым чыгъып гетди. Ону магъа хатири къалып: «Не кюлейсен, кюлеме хоншунга, гелир башынга», – деди. Сонг коллектив айланч ёлдан гетди.

    Мен къавшалгъан саялы, атам мени арбада къойду. Чумаданны да къучакълап мен арбада ятып къалдым. Кёлню ортасына етише туруп, арба бек чайкъалып, чумаданым булан сувгъа тюшюп гетдим. Опуракъларыбыз сув болду, экмек, бишлагъыбыз сувда къалкъып къалды. Ногъайлы яш айтгъан сёзлер герти болуп чыкъды, – дей Бурлият Акашимовна.

    – Гюз вакъти, чакъ салкъын заман. Магъа кёмекге гелген ёлдашларым да сыкъма-сув болду. Етишген сонг, бизин къонакълыкъгъа чакъыргъанлар аш, исси чай берди, опуракъларыбызны къурутду. Мени иссилигим гётерилип, аврудум, коллектив мени гьайымны этип турду. Атамны да кепи бузулду.

    Клубда бары да ерлеге билетлер сатылгъан, халкъ буса бизге къарагъан. Мен аргъанчы да дюрмен, йырлама да йырлайман. Аврувума енгилмей: «Мени кююм гьали яхшы, ойнап боламан», – дедим. Коллектив сююнюп, мени къучакълап, къолдан-къолгъа алды. Иссилигим де бар тура, спектаклни де, концертни де оьтгердик. Бизге дагъы да, уьч районгъа барып, шо кюйде ойнамагъа тюшдю. Ахырда аврувум уьст гелип, концерт юрюлюп тура­гъанда башым айланып гетди. Атамны магъа багъып яман къарагъанын гёрюп, эс табып сагьнадан гетдим. Халкъ харс урма башлады, мен шо ахшам сагьнагъа чы­гъып болмадым. 

    Коллективни алдына салынгъан масъалалар яшавгъа чыкъмагъан сонг, эришивлюк болуп, атам ишден тайды.

    Акашим Ибрагьимов Дагъыстанны маданиятыны, инчесаниятыны оьсювюне уллу къошум этди, ол биринчилей республикада бийив ансамбллени кюрчюсюн салгъан . Казим Манапов, Иосиф Матаев, Али- Ага Хандуллаев Акашим Ибрагьимовну охувчулары эди.

    Театр тозулгъан сонг, мен А-П. Салаватовну атындагъы Къумукъ театргъа артист болуп ишге тюшдюм.  Бир йыл ишлеген сонг, 1950-нчи йылда республикабызны радиокомпаниясында ишлеме башладым.

    Пайдалы болур



    Совет девюрде партияны гючю, ону пропагандасы ва идеологиясы гючлю эди, яшланы низамын бузма къоймай сакълай эди. Огъар тергев де эте эди.

    Яшланы тарбия масъалаларын чечивде, шагьарланы, районланы маданият биналарында, охув ожакъларда, илму, адабият, инчесаният, савлукъ сакълав темалагъа багъышлангъан лекциялар охула эди ва шолагъа кюрчюленген документли кинолар, шолай да концертлер гьакъсыз гёрсетиле эди. Яшланы тарбиясы да гьалиги замандан яхшы эди.

    Театр яшлар саялы да, ата-ана учун да пайдалы. Гьалиги яшавда аналаны ишлери, масъалалары кёплюгюнден яшлары булан хабарламагъа, олагъа ёммакълар охумагъа заманы да болмай къала. Къурчакъ театр буса ана тилни таъсирин, гючюн артдыра. Яшланы патриот ругьда тарбиялай, яратывчулукъ имканлыкъларын артдыра, яшланы яшавгъа гьасиретлигин гючлендире. Тюз кюйде лакъыр этмеге уьйрете, яшавну аламатларына тергевюн артдыра.

Шо совет девюрде яшав сюрген Къурчакъ театрны янгыртмакъ миллетни алгъа геливюню белгилерини бири болуп токътажакъ.



Набиюлла БАММАТОВ,

РФ-ни ат къазангъан художниги.

СУРАТЛАРДА: Акашим Ибрагьимов; А. Ибрагьимов 12 йыллыкъ къызы Бурлият булан Къурчакъ

театргъа сценарий язагъан вакъти; “Винни-пух”

деген ёммакъны игитлери, Айна Исаеваны

уьюндеги къурчакъ театры.

Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля