Арив азар, къылыкъ озар

Патимат БЕКЕЕВА




   Булай имканлыкълар булан пайдаланып, башгъа миллетлени маданияты, адатлары, мердешлери булан таныш болмагъа, оланы яхшылары булан бизге де пайдаланмагъа ярай. Бизин кавказлыланы, айрыча айтгъанда, дагъыстанлыланы маданияты, адатлары, къылыкълары макъталып гелген. Ата-бабаларыбыздан къалгъан адатларыбызда даим уллугъа  гьюрмет этме  герекликни гьакъында айтыла. Бу гьакъда бизин халкъ авуз яратывчулукъ асарларыбызда да, гьалиги девюрню шаирлерини асарларында да айтылып, буварылып эсгериле.

    Арив азар, къылыкъ озар деген айтыв да шону исбатлай.  Янгыз кавказ, дагъыстан халкъларда  айрокъда уллулагъа тергев, абур, гьюрмет этивге айрыча агьамият бериле буса да, башгъа халкъларда да уллулагъа, ата-анагъа гьюрмет этив ёкъ тюгюл. Бары да миллетлерде ата-анагъа абур, уллулагъа гьюрмет этилме герек деп айтыла.

    Мен ойлашагъан кюйде, оьзюне абур этеген адамны къылыгъында уллулагъа, ата-анагъа гьюрмет этив йимик гьислер гиччиден болмагъа герек. Къайсыбызгъа да уьюбюзде ата-анабыз, яшлар бавунда, школадагъы дарсларда къылыкъ темалагъа байлавлу дарсларда шо гьакъда айтылып гелген.

    Бугюнлерде, орамда болсун, башгъа адамлар жыйылгъан ерлерде болсун, яшёрюмлени янындан уллулагъа гьюрмет этив аз болгъан, гьатта сан этмей сёйлейген, пешемейген болгъан деп айтмагъа ярай. Бизин наслубузну муаллимлеге янашыву да башгъа эди, уллулагъа ери гелгенде абур, гьюрмет де гёрсетиле эди. Гюн сайын школаларда болагъан бизин мердешлеге къаршы тартышывлар, гьатта дарсланы юрютме къоймай бёлеген эришивлюклер кёп эшитиле.

    Интернетни бетлеринде яда телеберилишлерде муаллимге тынгламай, эришегенликни чи нечик де, дагъы да бузугъу – тутушуп ябушагъан, тёбелейген агьвалатланы гёрмеге болабыз. Муаллимни алдынгъы гючю, таъсири къалмагъанлыкъ яшланы охув даражасында да гёрюнегени талчыкъдыра. Гьалиги яшёрюмлер, бизин де ихтиярларыбыз да бар деп, тёшюне къагъып, не этме де имканлыкъ берилген деп ойлашалар.

    Оьр охув ожакълардагъы гьал дагъы да бетер десе, тамаша болмагъа зат да къалмагъан. Булай мисалланы дагъы да кёп гелтирмеге болабыз.

    Бугюнгю яшёрюмлер, «культурный» болуп, ягъынып-тагъынып, исбайы опуракълар да гийип юрюй. Тек ич культурасы, яхшы къылыкълары болмагъан адамны тышдан бою-сою, оьзю бир кепекге багьаланмас. Шагьарларда адам ташыйгъан  автобусларда яда маршрут таксилерде къарасанг, студентлер лабарын салып оралып олтуралар. Атасыны атасы яда анасы чакъы уллулар мингенде, хозгъалып ер берейик деп ойлашма да ойлашмай.

    Шагьарда бир нече керенлер шолай гезиклени эс этгенде, оьзюбюзге уялма тюше. 18-20 йыл болагъан яшёрюмлер бир-эки чакъырым ёлну аякъ уьстде токътап барма болмаймы, шо вакъти атасы яда анасы автобусгъа гирип гелсе, оьзлени нечик тутажакъ эди, билмеге къыйын. Яхшы адатларыбызны тас этип барагъаныбызгъа уллуларыбыз оьзлер де уьйренип къалгъанмы яда эдепсиз яшёрюмлени пасат авузларын ачдырма сюймейми, олагъа айып этеген адам да болмай.

    Бир гюнлерде маршрут такси булан шагьарны ичинде барагъанда, олтурагъан ерлер толгъан маршрут таксиге бир эсли адам гирип гелди. Эртен вакъти маршрут такси студент къызлардан, уланлардан толгъан. Мени къырыйымда 6 йыллыкъ яшым да эретургъан. Бу къызлар яда уланлар гьали ер берер деп къарадым, къайдагъы затдыр, аварасында да ёкъ. Яш да булан мен эретуруп, оьзюмню еримни ол гишиге таклиф этдим. Олтуруп туругъуз десе де, баракалла да берип, ол гиши олтурду.

    Мунда, озокъда, айтма, эсгерме чакъы уллу иш ёкъ эди. Гиччиден тутуп бизге шолай тарбия берилип гелген. Тек студент яшёрюмлени уллугъа  абур этип, ер бермегенлиги мени бек талчыкъдырды. Эки чакъырым ёл оьтген сонг бош болгъан ерде мен де олтурдум. Сонгунда мен эсгерген уллу гиши тюшюп барагъанда, бирдагъы да баракалла дегени, гертилей де, булай абурсузлукъгъа уллуларыбыз уьйренчик болуп къалгъаны дагъы да яхшы белгили болду.

    Таксиден тюшген сонг да шо гьал мени кёп заман эсимде турду. Яшавда сен оьзюнгню башгъалагъа бакъгъан якъда нечик тутсанг, ери, заманы гелгенде,  шо меселде сагъа къайтып гелер дей. Мен эсгерген яшёрюмлер гележекде, оьзлер уллу болгъанда гиччилерден де шолай янашывну гёзлейми экен?.. Ва мунда ата-аналагъа да, муаллимлеге  де, барыбызгъа да ойлашма ой, масъала бар.

Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля