Абдулмежитни тюрлю ренкли гюллери ва гюнлери

Масала, ювугъум Атабаев Магьамматгъа гьалиден кёп йыллар алдын: «Чебер асарларынгны орус тилге арив гёчюреген таржумачыланы тапма къара, пагьму якъдан сени белинге де етмейген бир-бир шаирлер сав Совет Союзда белгили болуп туралар», – дегенде, ол саламат кюйде: «Мен язгъан асарлар шолай арив буса, таржумачылар оланы оьзлер табар», – деди. «Я, олар къумукъ тилни билмей чи, сен оьзюнг гьар сатырны орусчагъа гёчюрюп (подстрочник этип) бермесенг, олар нечик гёчюрсюн?» – деп айтсам да, онча къаст этмеди. Кёп йыллар арадан оьтюп, къанатлары къыркъылгъан къарлыгъачлардай болуп, орус тилге онгсуз гёчюрюлген бир-бир асарлары чыкъды. Шолайына нече къумукъ шаир Къумукътюзден тышда тийишли даражада белгили болмай къалып да тура.

Абдулмежит Межитов да шолай бек саламат адам эди. Тюзю, орус тилге гёчюрюлюв якъдан Межитовну асарлары шолай ягъада къалмаса да (ону китаплары Магьачкъалада ва Москвада орус тилде чыгъа), тек, чинкдеси, ана тилибизде газетлерде, журналларда, китапларда асарлары чыгъа туруп, ол бизин сююмлю шаирлерибизни сыдыраларына къошулду. Ону «Бойнагъым», «Агъачлыкъда», «Гёк ахшамлар», «Акъ чечеклер», «Акъ гюллер» деген ва башгъа китаплары тюкенлени, китапханаланы тахчаларында чанг басып къалагъан китаплардан тюгюл эди.

Амма шо, баягъы, саламатлыгъы себеп болупдур, ол мен белгили шаирмен деп оькюрюп де айланмады, алтмыш йылгъа ювукъ оьмюр сюрсе де, поэзия ахшамларын, юбилейлерин оьтгерип де эс этмегенмен. Бу йыл –ону сексен йыллыгъы. Бу шайлы эсге алардай тархы бютюнлей тергевсюз къалды деп айта­гъаным тюгюл, тек биз, савлар, о пагьмулу шаирге лайыкълы даражада тергев бермедик. Ол буса, гертиден де, пагьмулу, дюньягъа оьз къараву, язывда оьз хаты булангъы, инсанлагъа, гьатта бютюнлей табиатгъа юреги ачыкъ шаир эди.

Табиатны гьакъында сёз чыкъгъанда, эки де Къазанышны бойларындагъы ажа­йып арив табиаты гёз алдыма гелип къала. Ону гёзел топурагъында тувгъан, къуча­гъында оьсген адам шаир болмай боламы деп де эсиме геле. Абдулмежит де инг башлап шо сигьрулу табиатны инсан булан байлап яда къаршы салып арив суратлай:

Гюн ирите тавлардагъы къарланы,


Тармакъ сувлар йырлап агъа тавлардан.


Талаланы, орманланы яшгъарта,


Йыр яратып къушлар йырлай бавларда.


Язбаш тувуп, гёзелликни яратып,


Гюл-чечекге торлай тав ва тюзлени.


Инсанда да бар бек уллу гьаракат:


Фабрик, завод, бомба ишлей инсанлар,


Туснакъ ишлей, тыкъма оьзлер оьзлени…

(«Гьаракат»)

Адам оьзюню ахыр гюнлерин ойлашмай да болмай, Абдулмежит шо пашман агьвалатны да юрту булан байлай:

Эл къыдырып, геле бусам уьюме,


Сююнмекден мени гёзюм яшлана.


Азиз юртум – мени гиччи ватаным,


Дюнья-Ватан магъа сенден башлана.


Дюнья чакъы сююв баргъа юртума,


Юртум баргъа бардыр мени талайым.


Къысмат берип, не ерлеге чыкъсам да,


Топуракъ болуп, Къазанышда къалайым.

Оьмюрню кавказ оьлчев булан оьлчесек, А. Межитов узакъ яшамады ва ахырынчы маканы ата юрту Къазаныш болуп токътады.

Инсанны гьайвандан айырагъан кёп белгилер, хасиятлар, бажарывлукълар бар (гьакъыл, эдеп, чеберликни англав ва башгъалары). Шоланы арасында языкъсыныв агьамиятлы ер тута. Абдулмежит де яшавунда да, яратывчулугъунда да бек назик гьислери, юреги тез яраланагъан инсанлыгъы, языкъсыныву булангъы шаир эди – адамлагъа чы нечик де, гьатта оьсюмлюклеге де, жан-жаныварлагъа да. Масала:

…Адамныдай юреги бар терекни,


Бутакъ сынса, гёзьяшлары йыртыллай.


Гьис этемен, балта гёрсе, тереклер


Беззек тутгъан яшлар йимик къартыллай.


Явун ёкъда нечик пашман тереклер,


Япыракълары нечик солкъуш саллана.


Явун явса, сен де огъар ушансанг,


Терек нечик тыныш ала, жанлана!..

Шолай языкъсынывлу, юреги тез яраланагъан адамгъа къы­йынланы лап да къыйынын гёрмек – аявлу авлетин гёммек не экенни, озокъда, ким де англар. Шаир буса шо черсиз къыйынлыгъын чебер яратывчулукъну – поэзияны мунглу макъам­ына салмай боламы? Чакъсыз гечинген къызына багъышлангъан «Ачылмай къалгъан ал гюлюм» деген пашманлыкъ къуршагъан, гюл-чечеклерден эшилген байлам йимик шиъруланы жыйымын юреги ачытмай, охуп болмай. Мен буса – айрокъда. Неге тюгюл, мен Абдулмежитни уьюнде болгъанман, татывлу яшайгъан уьягьлюсюн таныгъанман, агьлюсю Марипатны татывлу рызкъысын да таты­гъанман. Биз яхшы ювукълар эдик, ол магъа янгы чыкъгъан «Акъ чечеклер» деген китабын савгъат этегенде: «Китапларымны берип юрюсем де гьар кимге, шу китапны беремен къурдашым А. Гьакимге», – деп язгъан автографы ва китабы – мени учун бир асил эсделик.

Бир макъалада А. Межитовну яратывчулугъун толу кюйде суратлама, озокъда, бажарылмай, неге тюгюл ону чебер варислиги бай ва тюрлю-тюрлю темалагъа, масъалалагъа багъышлангъан. Дюньядагъы, Къумукътюздеги гьаллар, сююв ва гююв, юрекдеги тазалыкъ ва намартлыкъ (ону да ювугъум аз гёрмеген), яшлар учун язылгъан кёп асарлар ва башгъалары… Ону яратывчулугъуна багъышлангъан кандидатлыкъ диссертация ва макъалалар гележекде дагъы да болур деп умут этемен.


Абдулгьаким ГЬАЖИЕВ, профессор.



Авторизация
*
*
Регистрация
*
*
*
Согласны с условиями сайта?
Генерация пароля